Uitgebreide hoorcollege-aantekeningen in lopende tekst. Letterlijk uitgeschreven wat de docenten verteld hebben tijdens de colleges. Aangezien het tentamen een open-boek tentamen is maakt dit document het heel makkelijk om de collegestof na te lezen en je tentamenvragen ermee te beantwoorden!
Psychologische interventies | hoorcolleges
Hoorcollege 1 | Inleiding: alles is een interventie.................................................................................................2
Hoorcollege 2 | Revalidatiemodellen en spontaan herstel na NAH.....................................................................8
Hoorcollege 3 | Gedragsbeïnvloeding en soorten behandeling bij neurologische aandoeningen.....................15
Hoorcollege 4 | Ingrediënten van (on)succesvolle psychologische behandelingen............................................23
Hoorcollege 5 | Emotieregulatie bij kinderen en jongeren.................................................................................29
Hoorcollege 6 | Behandeling van depressie.......................................................................................................37
Hoorcollege 7 | Interventies bij ouderen............................................................................................................42
Hoorcollege 15 | Acceptance and Commitment Therapie (ACT)........................................................................83
Hoorcollege 16 | Routine Outcome Monitoring (ROM) in de GGZ.....................................................................88
,HOORCOLLEGE 1 | INLEIDING: ALLES IS EEN INTERVENTIE
Handboek Generalistische GGZ (Hutschemaekers et al.) moet je meer als achtergrond beschouwen, dit hoef je
niet allemaal te kennen.
Alles wat wij doen in het leven is een interventie. Dus pas op! Want ook al de manier waarop we een stap
zetten is een interventie.
Psychologische behandeling
Een interventie is een onderdeel van de behandeling. Psychologische behandeling is een set aan psychologische
interventies dat gericht is op de realisering van een psychologisch doel. Het is onder andere een professionele
aanduiding voor ons werk (als GZP-psychologen), maar ook een differentieel begrip (bijvoorbeeld ter
onderscheiding van de psychotherapeutische behandeling) en het is ook een kwaliteitsaanduiding:
psychologische behandeling gaat over een systematisch geplande en uitgevoerde set aan psychologische
interventies.
Vier professionele taken (DIRE) volgens twee verschillende tradities
Een psychologische behandeling is een systematische inzet van interventies om een specifiek doel te bereiken
bij een specifiek probleem/doelgroep. Als we het hebben over onze taken dan maken we onderscheid in vier
taken:
1. Diagnostiek
2. Indicatie
3. Remedie (interventie)
4. Evaluatie (en management van behandeling)
In deze cursus gaat het vooral om stap drie, maar ook een, twee en vier zijn interventies. Het gaat namelijk
over het geheel. Waarom doen we dat? Omdat we in de afgelopen jaren jullie geleerd hebben dat interventies
iets anders zijn dan diagnostiek en indicatie.
Model 1: DIRE volgens de klassieke (specialistische) regels
1. Diagnostiek is het op een zo neutraal mogelijke manier in kaart brengen van het toestandsbeeld (DSM)
en het formuleren van hypothesen over wat er aan de hand is (functionele diagnostiek)
2. Indicatiestelling is eigenlijk ook een soort neutrale activiteit: als je weet wat er aan de hand is
(diagnose) en wat er mogelijk is (beschikbare interventies, effectiviteit, etc.) en op basis daarvan
formuleer je doelen die uitmonden in een behandelplan
3. Remedie (interventies): wat gaan we precies doen en wat mag de cliënt verwachten?
4. Evaluatie: een vinger aan de pols houden, worden de behandeldoelen gerealiseerd?
De basisassumptie hierbij is dat de effectiviteit van de behandeling wordt bepaald door de kracht en de
effectiviteit van de interventie. De diagnostiek, indicatiestelling en evaluatie zijn in zekere zin slechts
randvoorwaarden om de interventie succesvol te maken.
Wat is het probleem hierbij? Dit lijkt bijna zoals de klassieke huisarts te werk ging, de therapeut beslist alles en
de genezingspil is de interventie. Dus de docent zegt: let op, dit is echt flauwekul! Het begint al bij het
binnenkomen.
Bij het doen van diagnostiek wordt van ons gevraagd om zo neutraal mogelijk te blijven. Maar hoe neutraal is
neutraal? De hulpverlener moet zich een bepaalde rol toe-eigenen, waarbij jij dus gaat zeggen wat er aan de
hand is en wat voor hulp iemand nodig heeft. Eigenlijk vraag je van je cliënt om te wachten op ons initiatief.
,Eigenlijk helpen we de cliënt nog meer om de rol op zich te nemen om stil af te wachten totdat iemand anders
iets doet. Dus eigenlijk ben je tijdens de diagnostiek al bezig met een soort van interventie. Je beïnvloedt
namelijk het gedrag van de clië.t.
De diagnose maar dan anders (generalistische aanpak)
De therapeut stelt vast wat er aan de hand is en maakt zich daardoor tot de eigenaar van het verstaan van het
probleem. Vaak zijn we dan bezig met de DSM, waarmee we de diagnose stellen in combinatie met extra
informatie die we van de cliënt krijgen. De cliënt heeft de rol van de belangrijke informant, als therapeut stel je
je zo neutraal mogelijk op.
Zou dit ook anders kunnen? Ja! Door de generalistische aanpak: de diagnosestelling is een gezamenlijke
activiteit waarin je samen tot verheldering komt. Dit zorgt ervoor dat er een betekenis gevende diagnose
gegeven kan worden. Want de diagnose is er niet alleen voor de therapeut maar ook voor de cliënt. In het
begrijpen wat er aan de hand is zou het wel eens kunnen zijn dat er al een belangrijke eerste stap wordt gezet.
Als de cliënt inzicht krijgt, kan de demoralisatie (= ervaren gebrek aan coping, gevoel van hulpeloosheid en
hopeloosheid) bij cliënt soms al bijna helemaal worden opgeheven omdat de cliënt begrijpt wat er speelt.
Daar gebruiken wij een andere manier van diagnosticeren voor: KLOP’en. KLOP’en is het maken van een
analyse samen met de cliënt waarbij er gekeken wordt naar de klacht door het maken van een functionele
analyse die kijkt naar: lichamelijke klachten, omstandigheden en de persoonlijke stijl van de cliënt. Dus je
probeert met de cliënt een verhaal te construeren waarin de klachten in relatie worden gebracht tussen wat er
in het lijf gebeurt, wat er in omstandigheden gebeurt en hoe hierop gereageerd wordt door de persoonlijke stijl
van cliënt. Door deze analyse ontstaat begrip bij zowel de cliënt als de therapeut. Dit is interessant omdat we
dan in de diagnose al een verhaal hebben geschreven waaruit kan worden afgeleid waar de cliënt dingen
anders zou kunnen doen.
KLOP Klacht = F(Lijf x Omstandigheden x Persoonlijke stijl)
K: Klacht
Welke klachten zijn er nu aan de orde? Niet zozeer kijken naar het ontstaan, maar het nu. Gebruik hierbij
empathisch volgen, maar houd afstand (verdrink niet in het verhaal van de cliënt). Je moet meevoelen maar
wel op afstand het verhaal kunnen volgen en structureren. Houd ook aandacht voor de context: waarom spelen
deze problemen nu? Ga niet terug naar vroeger, wat gebeurt er nu? Verken het nu: hoe lang zijn de klachten er
al, wat is er recent gebeurd, wat maakt het nu zo erg? Laat je ook niet verleiden tot specifieke details. Het gaat
over een globaal beeld, waarbij de cliënt zich gezien en gehoord voelt. Bij deze vorm van diagnostiek kijk je dus
veel meer samen met de cliënt wat de cliënt als probleem ervaart.
L: Lijf
Wat is problematisch voor wat betreft het lijf (dit is niet altijd relevant). Doe een globale verkenning van
lichamelijke klachten. Er zijn enkele categorieën te onderscheiden:
, Welke omstandigheden in het nu staan in direct verband met de huidige klachten? Wat ligt er op het bordje
van de cliënt? Wanneer en na welke omstandigheid kwamen de klachten? En ook belangrijk: wat noemt de
cliënt aan positieve omstandigheden?
P: Persoonlijke stijl
Waarom reageer jij nu zo op deze situatie? Welk persoonlijk stijlkenmerk houdt de huidige klacht in stand?
Welke coping met de omstandigheden overheerst nu maar is disfunctioneel? Je gaat hierbij op zoek naar wat
de cliënt zelf weet. Vaak zijn het namelijk typische manieren van reageren die men van zichzelf al wel kent.
Zoek daarnaast ook naar de kracht en krachtbronnen van de cliënt! Dit is een groot verschil met de klassieke
manier en deze KLOP-manier. Met krachtbronnen kan je verder werken, je kan dan je cliënt aanmoedigen om
dat verder uit te werken en vervolgens kan je je cliënt belonen als dat lukt. En als je daardoor de cliënt al in
beweging hebt gezet dan heb je dus eigenlijk al een interventie gedaan voordat je begonnen bent aan enige
vorm van cognitieve gedragstherapie o.i.d.
Extremen en metaforen bij de persoonlijke stijl, je kan dan zo’n lijstje langslopen om te vragen hoe iemand
zichzelf ziet. Ben je bijvoorbeeld een opkropper of een rateler? Ben je een vermijder of een aanpakker? Door
zo’n lijstje te bekijken kan de cliënt ook al zien waar het probleem ontstaat en waar het naartoe moet.
Het KLOP-schema invullen met de cliënt is ook diagnostiek doen. Op deze manier dit
met de cliënt benoemen geeft al een beeld van wat er aan de hand is waar de cliënt
mee aan de slag kan.
Als je de L, O, P en K in kaart denkt te hebben is het goed om dit ook te verifiëren bij
de cliënt. Is er nog iets dat je erg belangrijk lijkt voor je komst nu, waarover we het
nog niet gehad hebben? Je kan ook vragen wat de cliënt zelf denkt dat er aan de hand is. Leg vervolgens je
hypothese voor, je functieanalyse van (L) x O x P = K. Vul dit in: zou het kunnen zijn dat onder invloed van deze
omstandigheden (O), jouw neiging om je persoonlijke stijl/gedrag (P) te gebruiken de kop opstak om je hoofd
boven water te houden, maar dat mogelijk daardoor je klachten (K) zijn ontstaan?
Herkenning van de situatie leidt tot probleemeigenaarschap bij de cliënt! Daarnaast focus je dus echt veel meer
op de krachten van de cliënt en het benadrukken van de dingen die wel goed gaan! Heel erg blijven hangen in
de klachten (bij klassieke diagnose) kan demoralisatie van de cliënt versterken. En bij deze benadering door het
KLOP-model maak je dus de cliënt meer eigenaar van het proces en zet je daardoor ook al dingen in gang (dus
je doet eigenlijk al een interventie). Want probleemeigenaarschap en het uitvergroten van krachtbronnen
vermindert demoralisatie en brengt de cliënt al in beweging voordat je überhaupt een behandeling hebt
ingezet.
Klassieke indicatiestelling
Wat is de indicatiestelling? Het gaan van de probleemdefinitie naar het oplossingsplan.
Uit de WBGO volgt: een arts en een patiënt die een behandelrelatie aangaan sluiten juridisch gezien een
behandelingsovereenkomst. Een overeenkomst heeft als uitgangspunt dat de betrokken partijen de inhoud
ervan vrij kunnen bepalen. Ook hoeft niet alles op schrift te worden gesteld. Dit wordt ook wel aangeduid met
de term contractsvrijheid.
Een behandelovereenkomst is gebaseerd op een behandelplan. Voor een goed behandelplan heb je een
diagnose en de wetenschappelijke evidentie van de mogelijkheden nodig.
Bij de klassieke benadering zeg jij tegen de cliënt: we gaan dit doen. Deze klassieke benadering is een formeel
plaatje waarbij de cliënt mag tekenen. En dat is ook al een interventie, want we zijn dan al in een bepaalde
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evaholtland. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
