PSYCHOLOGIE – INLEIDING VOOR DE PROFESSISONALE BACHELOR
HOOFDSTUK 1 – PSYCHOLOGIE IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK
1. WAT IS PSYCHOLOGIE?
1.1. WANNEER HEBBEN WE MET PSYCHOLOGIE TE MAKEN?
1.1.1. IN ELK VAN ONS SCHUILT EEN STUKJE PSYCHOLOOG
- Door met mensen om te gaan, menen we hen te kennen. We benoemen en voorspellen hun
gedrag. We gaan er zelfs van uit dat we hun gedrag kunnen beïnvloeden.
- Psychologen doen eigenlijk hetzelfde. Maar zij doen het met een methodiek die wetenschappelijk
onderbouwd is.
1.1.2. DE PSYCHOLOGIE BEHANDELT ONDERWERPEN DIE ONS IN HET
DAGELIJKSE LEVEN BEZIGHOUDEN
- Hoe ervaren we dingen en nemen we ze waar?, ik wil vat krijgen op mijn denken en leren, ik wil
me professionaliseren in het begeleiden van en hulp verlenen aan anderen, ik wil meer weten over
mijn intelligentie, ik wil weten hoe ik overkom bij anderen,…
- De psychologen bestuderen heel wat onderwerpen m.b.t. de mens en het menselijk functioneren.
Ze bestuderen niet alleen het menselijke gedrag, maar proberen het ook te verklaren vanuit
bepaalde denkkaders.
1.1.3. MAATSCHAPPELIJKE GEBEURTENISSEN WORDEN DIKWIJLS MEDE
VANUIT DE PSYCHOLOGIE VERKLAARD
- Psychologen bestuderen niet alleen de individuele mens, ze gaan ook op zoek naar een verklaring
voor sommige maatschappelijke gebeurtenissen. Zij gaan eveneens de invloed na van
maatschappelijke gebeurtenissen op menselijk gedrag vb. leermoeheid kan verklaard worden
doordat jongeren zich te weinig aangesproken voelen door de voor hen saaie en levensvreemde
leerstof.
1.1.4. ONS DAGELIJKS LEVEN WORDT BEÏNVLOED DOOR TOEPASSINGEN UIT
DE PSYCHOLOGIE
- vb. opstellingen van goederen in een supermarkt, reclamebureaus, studiemethodes, rode en gele
kaarten bij het voetbal
Samenvattend
We kunnen zeggen dat de psychologie:
- het menselijk gedrag en mentale processen onderzoekt,
- die probeert te verklaren vanuit een specifiek denkkader;
- mee verklaringen tracht te geven voor bepaalde maatschappelijke problemen;
- nagaat hoe haar bevindingen in het dagelijkse en professionele leven zinvol ingepast kunnen
worden.
1.2. WANNEER KOMEN WE IN CONTACT MET PSYCHOLOGEN?
WAAR TAAK WERKT SAMEN MET
Eerste levensjaren Tests uitvoeren om het ontwikkelings- Pediater, logopedisten,
niveau vd baby te bepalen kinesisten
Tijdens In het CLB, adviezen geven Psychologisch assistent, arts,
leerplichtonderwijs (tweedelijnszorg), verplegenden,
leerlingenbegeleiders, sommige maatschappelijke werker
psychologen geven les, opstellen
individuele handelingsplannen
In het hoger onderwijs Lesgeven aan hogescholen, Samenwerken met het hele
universiteiten, politiescholen team van leraren in opleiding
In de hulpverlening Testen van mogelijkheden van mensen Orthopedagogen, artsen-
met een handicap. Binnen een specialisten,
ondersteunings-centrum jeugdzorg verpleegkundigen,
(jongeren een passende hulpverlening logopedisten, kinesisten,
bieden in een problematische ergotherapeuten, opvoeders
opvoedingssituatie), centra voor en begeleiders,
geestelijke gezondheidszorg (mensen orthopedagoog,
1
, begeleiden met psychologische maatschappelijk werkers,
problemen), bejaardentehuizen psychiaters, geriater en
(opvang en begeleiding vd oudere gerontoloog.
mens)
In bedrijven Personeelsselectie en Economen, ingenieurs,
personeelsbeleid, reclamebureaus financiële experts
(uitwerken campagnes)
Andere Gevangenissen (opvang en
begeleiding gedetineerden),
slachtofferhulp.
1.3. DE BEGRIPPEN PSYCHOLOGIE EN PSYCHOLOOG
1.3.1. HET BEGRIP PSYCHOLOGIE
- Psychologie is de wetenschappelijke studie vh gedrag en vd mentale processen van individuen.
Wetenschappelijke Studie vh gedrag Studie vd mentale Studie vh individu
studie processen
- Psychologische versus mensenkennis:
PSYCHOLOGISCHE KENNIS MENSENKENNIS
Het onderzoek verloopt systematisch. Mensenkennis berust op toevallige ervaringen.
De psycholoog tracht objectief te werk te gaan. Mensenkennis is per definitie subjectief.
Het onderzoek is controleerbaar. Mensenkennis valt moeilijk te controleren.
1.3.2. DE TITEL VAN PSYCHOLOOG
- Sinds 1993 wettelijk beschermd: masteropleiding, de titel therapeut is niet beschermd.
2. SAMENHANG TUSSEN PSYCHOLOGIE EN ANDERE (MENS)WETENSCHAPPEN
- Psychologie is een sociale wetenschap, zoals economie, politicologie, opvoedkunde.
- Psychologie is een gedragswetenschap: ze probeert inzichten te verwerven in het menselijke
gedrag.
- Psychologie sluit aan bij de biologie, de neurofysiologie: de studie vd werking vd hersenen en de
biochemische verklaringen vh gedrag.
- Psychologie sluit aan bij de gezondheidswetenschappen: ze probeert de kwaliteit te verbeteren
van ons individueel en sociaal welzijn.
3. DEELGEBIEDEN IN DE PSYCHOLOGIE
- 2 grote deelgebieden: fundamenteel onderzoek (wetenschappelijk onderzoek) en toegepaste
psychologie (die de kennis gebruikt om het gedrag van mensen te beïnvloeden.
- Specialisaties: arbeids- en organisatiepsychologie, evolutiepsychologie, experimentele
psychologie, forensische psychologie (gedrag van gedetineerden), gezondheidspsychologie,
klinische psychologie, counseling psychologie, mediapsychologie, neuropsychologie,
onderwijspsychologie, omgevingspsychologie, ontwikkelings-psychologie, pedagogische
psychologie, sociale psychologie, sportpsychologie.
4. STROMINGEN IN DE PSYCHOLOGIE
- 5 grote stromingen:
Psychodynamisch Behavioristische Cognitieve Humanistische Biopsychologisch
e stroming stroming stroming psychologie e stroming
- gestaltpsychologie
- constructivisme
4.1. DE PSYCHODYNAMISCHE STROMING
- kernwoorden: onbewuste, ervaringen in de vroege jeugd, dynamiek, methode van onderzoek en
naar een therapeutische methodiek
- Freud, Klein, Erikson, Lacan
4.2. DE BEHAVIORISTISCHE STROMING
2
, - kernwoorden: gedrag aan de omgeving aanpassen, black-box model (alleen afgaan op het
waarneembare gedrag), stimulus – omgeving - response.
- Watson, Thorndike, Skinner
4.3. DE COGNITIEVE STROMING
- kernwoorden: wat speelt zich af binnenin de mens, complexe en mentale processen, informatie
opnemen – verwerken en onthouden, totaalbeeld, inzichtelijk leren, interageren met medemensen,
interpretatie in en door de cultuur, belangrijke anderen, identiteit
- Piaget, Köhler, Lewin
4.4. DE HUMANISTISCHE STROMING
- kernwoorden: derde kracht, complexiteit – subjectiviteit en groeikansen vd mens, positieve
opvatting, groeibehoefte vd mens, zelfactualisatie (aanvaardende omgeving en zelfaanvaarding).
- Maslow, Gordon
4.5. DE BIOPSYCHOSOCIALE STROMING
- kernwoorden: functioneren van genen, hersenen, zenuw- en endocrien stelsel,
neurowetenschappen, evolutionaire benadering.
- Damasio, Ledoux
Samengevat:
Stroming: psychodynamische stroming
Uitgangspunten: ontwikkeling vd persoonlijkheid, intrapsychisch conflict
Kernbegrippen: het onbewuste, Es, Ich, Über-ich, angst, defensiemechanismen, verdringing
Verklaringswijzen: belang vd eerste levensjaren, onbewust intrapsychisch conflict
Toepassingsgebieden: cultuurinterpretatie, psychoanalyse
Stroming: behavioristische stroming
Uitgangspunten: observeerbaar gedrag, leren
Kernbegrippen: stimulus-respons, bekrachtiging, conditionering
Verklaringswijzen: aangeleerd gedrag, bekrachtiging, conditionering, problematisch gedrag
Toepassingsgebieden: straffen en belonen, klassieke en operante conditionering,
geprogrammeerde instructie, gedragsmodificatie
Stroming: gestaltpsychologie
Uitgangspunten: complexe fenomenen als de som van elementaire gedragingen
Kernbegrippen: georganiseerde vorm, gestaltwetten, perceptie, inzicht
Verklaringswijzen: herstructureren vh waarnemingsveld
Toepassingsgebieden: didactiek van inzichtelijk leren, perceptie, groepsdynamica
Stroming: cognitivisme
Uitgangspunten: informatieverwerking, leren als het resultaat van verwerkingsprocessen in het
menselijke brein
Kernbegrippen: denken, structureren, opslaan en gebruik van informatie, lange- en korte-
termijngeheugen
Verklaringswijzen: principes vd cybernetica, informatica, taal- en informatieverwerking
Toepassingsgebieden: didactiek vh leren, memorisatietechnieken, systeemdenken
Stroming: constructivisme
Uitgangspunten: gaat uit van betekenisconstructies,
Kernbegrippen: de lerende en de leeromgeving staan centraal
Verklaringswijzen: op basis van adaptatie streven naar een evenwicht, leren als een actief proces
Toepassingsgebieden: creëren van krachtige leeromgevingen, probleemgestuurd leren
Stroming: humanistische stroming
Uitgangspunten: zelfactualisatie, groei, leren in vrijheid, eigen verantwoordelijkheid
Kernbegrippen: ervaring, zelfconcept, congruentie, waardering, empathie, (piek)ervaring
Verklaringswijzen: holistische benadering
Toepassingsgebieden: guidance-technieken, relatietrainingen, non-directieve opvoeding
Stroming: biosociale stroming
Uitgangspunten: interactie van biologische en psychologische processen
Kernbegrippen: werking vd hersenen en het zenuwstelsel, interne processen,
omgevingsprocessen, interactie
Verklaringswijzen: verklaring op basis vd interactie van biologische en psychologische en sociale
processen
Toepassingsgebieden: studie vd emoties, geneeskunde, gezondheidspsychologie, preventie,
gezins- en familietherapie
5. ONDERZOEKSMETHODEN VD PSYCHOLOGIE
3
