Samenvatting van de theorielessen van Skills lab 1. Per diersoort de beste fixatiemethoden en omgangsmethoden opgesomd en het gedrag van de dieren benoemd. Met foto's uit de les.
1. OMGAAN MET RUNDEREN
Doelstellingen: behandelen van dieren; veilig, snel, ethisch correct/ beoordeling van vaardigheden
Wij zijn juridisch verantwoordelijk van de koe tijdens de consultatie. Wann de koe iemand schaden in de omgeving tijdens een consultatie ➔
dierenarts draait ervoor op.
- Preventief werken
- Ervaring belangrijk
- Koe twijfelt, is geïnteresseerd en attent
- Nieuwsgierige koe
- Koe straalt geen stress uit
NATUURLIJK GEDRAG
- Rustig, zachtaardig
- Schichtig → prooidieren
- Mens = predator
- Schichtig → angstreacties → trauma
- “arousal” = excitatie-gedrag/toestand
- Excitatie-gedrag → kan gemoduleerd worden
o + gewenning, voederen, omgang, melken
o – omgevingsveranderingen, honger, straffen, gebruik van prikkelaar
- Excitatie-gedrag → ‘vastlopen of blokkeren’
o Wanneer ontsnappen onmogelijk wordt
o Overstimuleren
o Blokkeren
o Exploderen!
- Actiever bij daglicht, rustiger in het donker
- Prikkelbare dieren → manipuleren in het donker
- Blinddoeken gebruiken
- Naar het licht toe drijven
- Reactie = f(soort, ras, fysiologische toestand, temperament, eerdere
ervaringen,…)
GEUR
- Band koe-kalf
GEHOOR
- Goed ontwikkeld
- Muziek op de achtergrond aanzetten
- Scannen de omgeving met oorradar
ZICHT
- Zijdelings in kop
- Panoramisch zicht van 300°
- Weinig dieptezicht, monoculair
- Zijdelings objecten moeilijk inschatten
- “blind spot” achteraan/ dichromatisch zicht
SOCIAAL GEDRAG
- Kudde dieren
- Sociale hiërarchie ➔ wijzigt bij de veranderingen in kudde
VLUCHTAFSTAND OF PERIMETER
- Straal waarbinnen geen predatoren toegelaten worden
- Variëert met domesticatie
- Wordt hersteld nadat het doorbroken is (door zich te verplaatsen)
- Wordt gebruikt om de dieren te “drijven”
o Drijver plaatst zich op de grens van de perimeter
o Waar is belangrijk
o “evenwichtspunt”
- Dieren in het nauw zijn gevaarlijk
- Omverlopen drijver door paniekreactie mogelijk
- = 30 m bij extensieve houderij, <2 m wanneer ze blij zijn
, - “mijn kalf”
- “laat mij met rust”/ “ik ben heel oplettend”
- Pijn ➔ stress ➔ agressiever reageren6
- Kalf is heel kwetsbaar
- moederinstinct
omgaan
- heel voorzichtig omgaan met de koe, andere manier benaderen en behandelen
- veiligheidscirkel rondom de koe is heel ruim geworden
- als de koe getraind is ➔ dan is die heel rustig,… (maar dit weet je nooit op voorhand)
- ALTIJD STOK MEEPAKKEN NAAR DE KOE
Andere koe foto (zwarte koe)
- Gespannen
- Opgetrokken buik
- Stress (schuim op de muil)
- Oplettend
Omgaan
- Afwachtend werken
- Kan heel uitgeput zijn of heel aggressief
Context
- Koe staat er alleen
- Heel zwaar aan het ademen (hyperpnee) ➔ net zware inspanning gedaan
- Is leeg gelopen
CONTEXT !!!!!!!!
- Afwachten, vragen stellen in de omgeving
- Alleen zo kan je correct omgaan
- Rustige, zachtaardige en heel slimme dieren
- Slimmer dan paarden, honden, …
- ! prooidieren ➔ nature instinct als bescherming van een continue mogelijkheid op een aanval
- Spreek tegen de koeien (lage stem) (label van potentieel roofdier verliezen)
- Gedrag aanpassen (mogelijke predatoren label wegdoen)
- WEES VOORSPELBAAR !!!! voortgaan op wat de koe al weet
- Schigtige reactie ➔ trap, kopstoot, …
- Inschatten arousal door de tekenen van de dieren te analyseren (oren, ogen, …)
- Herkauwer stopt met herkauwen als die gestresst is, herkauwend rund = rustig
- Kan aangetraind woden/ geconditioneerd worden (goede herrinering van vroeger) ➔ arousal
- ALTIJD VANUIT GAAN DAT DE DIEREN EEN POTENTIEEL GEVAAR WORDEN (eigenaars niet geloven dat het lieve dierenzijn)
- Prikkelaars = mogen nog gebruikt worden ➔ stressgraad ➔ goed kunnen inschatten
- + = rustiger worden, - = stress
- Volle uier doet pijn maar aller eerste keer melken zeer pijnlijk en stresserend (bij vaars vooral)
- Bij vastlopen ➔ °flippen van de koe ➔ step back doen
- Manipuleren in het donker is beter (zelf wel goed kunnen zien)
- Blinddoeken goed ➔ ontwapenen, niet meer gericht aanvallen
- WAT PROBEERT HET DIER MIJ TE VERTELLEN
Foto rechts
- Stier die zijn koeien beschermd
- Potentieel levensbedreigend
- Beschermd op de weide komen
- Ernorm geïntresseed (linkse foto)
- Zeer goed gehoor (hier hebben we impact op)
- Horen benaderen (praten)
- Zijkant ogen ➔ slechte afstandsinschatting
- Hebben een blindvlek achter hun, als je achter de koe iets moet doen ➔ zorgen dat de koe zich kan draaien met haar nek
- Kunnen geen rood en groen zien
- Geïsoleerde koe = koe in stress
- Moeten in groep staan, in groep binnen drijven en daar pas isoleren
- Hiërarchie uitzoeken van de koeien (wie is dominant)
, Schema !
- Dichter in de cirkel ➔ koe loopt weg
- Uit de cirkel ➔ koe blijft staan
- Dwars as (point of balance)
- Achter POB ➔ koe naar voor en andersom
Samenwerken tijdens het drijven (ieder een positie innemen en niet zomaar overal)
- Plaatjes en filmpjes bekijken
Video
- “grooming is heel belangrijk” het sociaal gedrag/verzorging ➔ stress
- Gedrag nabootsen door zelf te krabben op bepaalde plaatsen
Persoonlijke ruimte
- Min afstand van de kop waarbinnen geen andere dieren/personen worden toegelaten
- Afweerbewegingen met de kop
- Duidelijk bij fixatiepogingen aan de kop
RUSTIG ZIJN
- Hoe jonger de dieren ➔ hoe minder voorspelbaar
- Elke koe is anders
Foto
- Koeien zijn aan het spelen
BESLUIT NATUURLIJK GEDRAG
- Ervaring → herkauwers “leren” graag routine
- Volgen aan leidsel: leerproces mogelijk maken
- Slechte ervaringen → wordt lang onthouden
- Rustige omgang op jonge leeftijd = noodzaak
- Ras-/temperamentverschillen ➔ zeer belangrijk (bv zebu)
BENADEREN RUND
- Drijver/onderzoeker moet dominantie uitstralen
- Met zachtheid, geduld, praten
o Binnenroepen: vriendelijk
o Uitdrijven: hardere stem
- Steeds vanuit dezelfde richting indien mogelijk
- Langzame, geen bruuske beweging
- Steeds ontsnappingsroute voorzien
- Vertrouwen wekken
BESLUIT BENADEREN
- Wees voorspelbaar
VERDEDIGINGSMECHANISMEN
- Prooidieren ➔ angst is “over”ontwikkeld
- Afweer-of vluchtreacties + gewicht ➔ trauma/schade ➔ jaarlijks doden op rundveebedrijven
- Heel veel manieren om te verdedigen
- Heel veel verdedigingsmanieren
- Handen niet in zakken steken
- Dentale plaat ➔ kauwen gaat niet
- Trappen niet naar voor met de voorpoten, gebruiken voorpoten niet in afweer
- Reiken ver met de achterbeen (heel snel)
, - Verbrijzeld schenen
- Staart aan de koe zelf vastbinden
- Bij de kop lopen, niet achterhand
- Staart naar boven knellen ➔ kans op trappen
- Kop naar de kant binden waar je niet getrapt worden ➔ als ze wilt trappen met haar linkerpoot (en kop is links) ➔ vallen
BESLUIT VERDEDIGINGSMECHANISMEN
- Preventie/alertheid/voorspelbaarheid!
- Koe aanraken terwijl je beweegt
- Praat rustig en anticipeer
VOORWAARTS DRIJVEN
- Bij voorkeur op eigen ritme
- Positie van de drijver is van groot belang
o Voor/achter: evenwichtspunt ter hoogte van de
schouder
o Zijdelingse bewegingen: evenwichtspunt is lengte-as
van het dier
- Drijver ➔ moet eigen lichaamsomvang ten volle benutten
- Dieren reageren intenser op grote profielen
- Voortdrijven best in groep ➔ groepsdynamiek ➔ collectieve vluchtafstand en evenwichtspunt
- Alertheid van de drijver
- Uitselecteren van dieren ➔ met de grootste omzichtigheid gebeuren
- Commando’s en gewenste drijfrichtingen moeten met de grootste omzichtigheid gebeuren en duidelijk
aangegeven worden
- Hulpmiddelen
o ALTIJD stok bij de hand ➔ gebruik beperken
o Stem
o NIET GEBRUIKEN: elektrische prikkelaar en staart in S-bocht plooien
- Met 2 drijvers op de dominante focussen
- Met 1 drijver
o Parallel in omgekeerde richting stappen ➔ vooruit
o Verzamelen (A en B) en verplaatsen ( c ) van een kudde door 1 drijver
o Boogvormige zigzagbeweging
o rustig
- Gebruik maken dwarslijn
- Zorg dat de koe je begrijpt en dat je eenduidig bent
- Prikkelaars alleen als onwillige runderen niet willen rechtstaan
- Bewegen tegen de stroomin, in 1 duidelijke beweging
- Afspreken met collega drijver
Video
- Laag in arousal
,FIXEREN VAN RUNDEREN
- Mate van fixatie = f(dier, aard van de ingreep); soms enkel kop, soms ganse dier
- Gedwongen fixatie kan aangeleerd worden ➔ voederhekken, melkmachine
- Vrijwillige fixatie ➔ wordt nooit aangegaan bij pijn
- Fixatie hulpmiddelen = perfecte ontwerp nodig
Fixatie van de kop
- = basis voor immobilisatie
- = veiligheidsmaatregel
- Mag NOOIT KUNNEN leiden tot VERHANGING
- vaszethekken
Halsteren
- NA GEWENNING, goedkoop, effectief en pijnloos
- Benaderen onder hoek van 45°
- Dierbewegingen volgen
- Contact houden
- eerst kinlus, vervolgens halster gebruiken
- sterk gevlochten touwen, voorgevormde lus
- liefst nooit tussen hek/muur en een dier gaan staan
- beter tussen 2 dieren
Leiden van dieren
- 1 hand kort bij de kop vasthouden
- Met andere hand koort op 1-1.5 m
- NOOIT KOORD ROND HAND DRAAIEN
- Dier goed in de gaten houden, eventueel zelfs achterwaarts gaan
- Stok bij de hand
Fixatie kop aahv neusseptum
- Neusseptum = zeer gevoelig
- Controle kopbewegingen voor korte periode
o Duim en wijsvinger ➔ neusseptum vastgrijpen, HARD knijpen
- Langere periode ➔ neusknijper, bij gebruik NOOIT onbeheerd laten
o NOOIT touw aan neusknijper fixeren aan vast punt ➔ beschadigen septum
voorkomen
o Voor het aanbrengen, neusseptum eerst met hand fixeren
- Permanente neusring bij stier ➔ aanbrengen in vlezige deel van septum
- NOOIT BEVESTIGEN AAN VAST PUNT
Fixatie van gans het dier
- Vr langere fixatie
- Instap kan aangeleerd worden ➔ verband met voederen
- Eerst nekklem sluiten en dan de wanden
- Voldoende grip op de vloer
- Nekklem = vertikale staaf
- Verwijderbare zijpanelen
- Box moet openkunnen wann de koe zich laat vallen
, - “liever te veel fixeren en mogelijke problemen vermijden dan te weinig fixeren”
- Niet goed om tijdens de behandeling te bijfixeren
- Associatie pijn en fixatie vermijden
- Bij vastzetten kop, zorgen dat het niet kan verhangen
- Gaan als reflex liggen ➔ verhangen
- ALS DIERENARTS ALTIJD EEN MES BIJ, om touw door te snijden
- Touw achter de oren
- Nooit alleen koe verplaatsen met halster (iemand vooraan en achteraan)
- Touw loslaten als het niet veilig meer is
- Verdoven van de koe om een “praam” te gebruiken
- = neusring (niet echt een praam)
- Vrijkomen endorfine
- Nooit gebruiken om koeien te gaan leiden ➔ kans op scheuren van septum
- Niet vergeten te beveiligen tegen het slaan (poten staan nog los)
PREVENTIE SLAAN
I. Poten vastbinden of chemische sedatie = ENIGE ZEKERE MANIER
- Dient steeds met de grootst mogelijke omzichtigheid te gebeuren
- Samenbinden bij rechtstaand dier = laatste optie
- Gevaar voor omvallen van dier ➔ trauma
- Soms gebruikt bij SC
II. Staart hooghouden = eenvoudig en efficiënt
- Werkt goed wanneer de dieren niet zijwaarts kunnen bewegen
III. Optrekken/vastgrijpen van de liesplooi
- Manueel
- Flankdruk dmv een touw rond het caudale abdomen
- Dr gebruik van een melkbeugel
IV. Vastbinden poten
- Korte periode = manueel ophouden
- Langere periode = opbinden over schoft, balk ➔ vrije uiteinde van touw NOOIT fixeren
- Gebruik van hoefkar/mobiele hoefstal
- Opletten voor uitslaan bij manipulaties
Werkt kalmerend ➔ dus preventie slaan
- Druk op thorax
o !, dieren zullen zich soms neerleggen
- Opbinden van staart
o Staart uit de wegdoen voor ingreep
o STAART NOOIT FIXEREN AAN VAST PUNT, altijd aan dier zelf
, - Draaien van de kop
o Naar de zijde toe waaraan men aan het dier werkt
o Gewicht gaat naar tegenoverstelde zijde
o Bij trappen/drummen ➔ instabiel
- Schoftreflex/blinddoeken
- Afleiden van dieren is een slimme manier om reacties te vermijden
- Bv tijdens het inspuiten iets anders triggeren
- Nijpen op bepaalde plaats ➔ doorbuigen van de koe
- Koe is geblinddoekt en naar de kant van de artsen gebonden
- Door druk op thorax gericht koe omleggen
- Zie ppt in video!
OMLEGGEN
ONDERZOEK MONDHOLTE
- Aanbrengen tandwig tussen de molaren
- Fixatie kop
- Opletten voor handen en vingers
- Bij gebrek aan wig ➔ tong naar buiten trekken
- Tong = zeer ruw/glibberig ➔ omwikkelen met een
handdoek
- Sonderen: na inbrengen van een metalen buis of
houten blokje
- Filmpjes over omgaan met dieren staan op SL mediasite
2. OMGAAN MET SCHAP EN
NATUURLIJK GEDRAG
- Schapen zijn volgdieren, kudde-dieren
- Volgen trouw begeleider
- Willen altijd aansluiten bij de rest van de groep/kudde
- Blinde vlek ≈ blinde vlek koe, 30° achter het dier
- Dieptezicht is ook beperkt
- Prooidieren ➔ scannen omgeving op gevaar
- Bewegende objecten veroorzaken snel paniek
Principe hetzelfde als runderen, alleen veel kleiner
,BENADEREN SCHAAP
- Moeilijk ➔ uitgesproken kuddegeest en paniekgevoelig
- Meest eenvoudig langst achteren benaderen
- Fixeren; moeilijk ➔ steeds beducht op ontsnappingspogingen, haak van herdersstaf fixeren onder
de kin
- Schapen kunnen zonder problemen over onderste gesloten deel van een 2 delig staldeur springen
- Nekhaken
- Poothaken
VERDEDIGINGSMECHANISMEN
Schapen zijn kleiner ➔ belet hen NIET om mensen die hen hanteren schade toe te brengen
- Afweergedrag bok ➔ kopstoten
- Omver lopen
- Optillen van schapen: ergonomie
- Opspringen tegen drijver
- Bijten bij mondholte onderzoek
- Schapen kunnen bijten maar niet actief
SCHAPEN DRIJVEN
- In kudde ➔ getrainde honden en/of helpers
- Schapen houden minimale vluchtafstand
- Druk doen afnemen op kudde bij smalle doorgang
- Soms trainen “leiderschaap”
- Gebruik maken profiel van de drijver
- “specifieke” geluiden maken
- Rustig blijven
- Kudde in nauwere ruimte drijven vooraleer je ze probeert te vangen
- Niet stil zijn
FIXEREN SCHAAP
- Meerdere technieken mogelijk
- Voorkomen “oplopen” en torsies van de ingewanden ➔ STERNALE POSITIE gebruiken
- NOOIT EEN SCHAAP OVER DE RUG ROLLEN
o Binnen in afsluiting: fixatie thv de kop ➔ volstaat meestal voor
immobilisatie + lichaam tegen de afsluiting duwen
o Open ruimte: ➔ schrijlings over de rug van het schaap zitten, 1
hand fixeert de kop en 1 fixeert de staart
- Schapen begrijpen niet als iemand hun kop omhoog houdt
- Oppassen voor springend schaap als je erover staat
- Fixatie van opzij: laat toe dat het schaap voorwaarts beweegt
o Verhindering beweging door greep onder de nek
o Nek van het schaap naar het dier toe plooien voor betere fixatie, dier
valt dan ook
- Fixatie van gans het dier: draaitafel
, - Kantelbox
- Rechtop zetten van schapen:
o Veel bij het scheren en verzorgen van de klauwen
o Verdragen ze goed
o Kalmeert de dieren ➔ “tonische immobiliteit”
o NOOIT OVER DE RUG ROLLEN
o NOOIT FIXEREN BIJ DE WOL VAN EEN SCHAAP: beschadigen van de wol of het
karkas ➔ waardevermindering
- Schapen op hun poep zetten (in autoband)
- Worden dwazig (bloed niet in hersenen zoals bij mens die snel rechtstaat)
- Schapen nooit over hun rug rollen
- Eventuele darmtorsies
- Draaien over de buikheen NOOIT OVER DE RUG
3. OMGAAN MET GEITEN
NATUURLIJK GEDRAG
- Van nature nieuwsgierig
- Karakter = rasgebonden
- Bok niet agressief (normaal)
- Bokken worden minder aangehouden ➔ lichaamsgeur
- Schapen en koeien herkauwen, geiten knabbelen
- Minder kudde georiënteerd
- Het zijn wel herkauwers maar geen grazers
FIXEREN VAN GEITEN
- Nieuwsgierigheid maakt het vangen relatief eenvoudig
- Slimme dieren ➔ opjagen geen zin
- Fixatie door stevige greep rond de nek
- Fixatie door hondenriem
- “volgdieren”
- Kudde minder van belang
, OMGAAN MET KNAAGDIEREN EN KONIJNEN
1. PROEFDIEREN
- Wetgeving
- Dierenwelzijnswet 1986 (1994)
- KB 29.05.13 bescherming van proefdieren
- Besluit 17.02.2017 bescherming van de proefdieren
- KB 30.11.01 verbod op sommige dierproeven
3R’s/3V’s
- Replacement/vervanging ➔ zoveel mogelijk dierproeven vervangen door alternatieven
- Reduction/vermindering ➔ zo laag mogelijk aantal dieren gebruiken
- Refinement/verfijning ➔ meest verfijnde methode toepassen (verdoving,…)
Opleiding van personen
- Verschillende niveau’s
- FELASA
- Voorafgaand
DIERPROEF = dier onderwerpen aan een experiment met als doel wetenschappelijke doelen of het aanleren aan studenten dat gepaard
gaat met pijn (≈ overeenkomstig met prikken van een naald)
- Extra staal nemen tijdens een medisch onderzoek maar niet zonder medisch onderzoek
1. de 3V’s/R’s in de wet toegevoegd met een straf
1
aan verbonden
2 2. 2014; dierenwelzijn wordt een bevoegdheid van
de gewesten, niet meer een federale bevoegdheid
3. 2011; verboden om tabak te testen op dieren
4. 2009; verbruik op het gebruik van niet-humane
primaten
5. 2005: verbod testen van cosmetica op dieren
3,4 & 5 zijn wetten toegepast in België/Europa, deze
gelden niet in andere landen in de wereld
3 4 5
Doel= 2000 dierproefvrij zijn maar er is een
stagnering ontstaan ➔ Europa gaat nu inzetten op
verfijning
vissen ➔ uitwendige ontwikkeling, embryo
ontwikkelt zich uit het lichaam (ideaal voor studies)
embryo/foetus ≠ proefdier zolang het zich in het
eerste trimester van de ontwikkeling bevindt
zebravissen zijn hier heel populair voor aan het worden
veel knaagdieren ➔ afstand tussen rat/dier en de mens, makkelijker huisvesten,
korte levensduur, hoge reproductie ➔ IDEAAL
proefdieren zijn prooidieren ! rekening meehouden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jack9. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
