Hoofdstuk 6
Sociotherapie en cognitieve geragstherapie
Cognitieve therapie en gedragstherapie zijn twee stromingen die sinds een
tiental jaren gecombineerd de cognitieve gedragstherapie vormen.
Albert Ellis en Aaron Beck (psychotherapeuten) hebben de eerste boeken over
cognitieve psychologie op de markt brachten. Zij gingen ervan uit dat problemen
als angst en depressie veroorzaakt werden door onlogische en irrationele
gedachten (cognities) van mensen. Automatische gedachten en denkfouten die
leiden tot emotionele en/of gedragsproblemen, werden door Beck disfunctionele
schema’s genoemd en hij legde een koppeling tussen bepaalde stoornissen en
veelvoorkomende (cognitieve) schema’s.
Selectieve aandacht, geheugen en interpretatie.
In de gedragstherapie staat het gedrag van de cliënt centraal. Gedrag is een
zinvolle reactie op een betekenisvolle situatie. Als je gedrag wilt aanleren, is het
belangrijk om te weten hoe je gedrag aanleert en in stand houdt. Bekende namen
in de ontwikkeling van de gedragstherapie zijn de Brit Skinner en de Rus Pavlov.
Je kunt deze vorm van leren vergelijken met ‘gewoonte-leren’. Als mens koppel je
vaak onbewust bepaalde prikkels en bepaald gedrag aan elkaar, zonder dat dit je
actief is aangeleerd (klassieke conditionering, Pavlov). (Operante conditionering,
Skinner): hierbij wordt gedrag actief afgeleerd, bijvoorbeeld door het geven van
een beloning bij het juiste gedrag. Er werd ook gebruikgemaakt van straffen om
ongewenst gedrag aan banden te leggen.
Uitgangspunt gedragstherapie: het verminderen van ongewenste gedragingen
door inzicht te krijgen in de uitlokkers van dit gedrag en hieraan meer gewenst
gedrag te koppelen.
Een cognitief-gedragstherapeut volgt in de behandeling van een cliënt een vast
protocol waarbij zowel cognitieve als gedragstherapeutische technieken aan bod
komen en vooral de ‘hier en nu’ situatie van de cliënt centraal staat.
Een belangrijk onderdeel van de behandeling is de uitleg over de methodiek in
verhouding tot de stoornis en de behandeldoelen. Dit noemt men de rationale
van de behandeling. De rationale van cognitieve gedragstherapie is dat de cliënt
automatische gedachten of kernovertuigingen heeft over zichzelf, de ander of de
wereld om hem heen, die opgeroepen worden door specifieke gebeurtenissen of
triggers. Deze gedachten beïnvloeden op hun beurt de daarop volgende
gedachten en gevoelens en het daarop volgende gedrag. Het gedrag en de
daarop volgende gedachten en gevoelens hebben weer invloed op de
gebeurtenissen waarmee de cliënt te maken krijgt.
Selffulfilling prophecy: zichzelf waarmakende voorspelling.
Commitment: door herhaalde uitleg en positieve bekrachtiging beïnvloed de
therapeut de motivatie en wederzijdse afstemming van de cliënt, met als doel
dat de cliënt stappen gaat nemen in het oefenen met ander gedrag om de
vicieuze cirkel te doorbreken.
, Cognitieve gedragstherapie is bij vrijwel iedere psychische stoornis of
ontwikkelingsstoornis toepasbaar, zowel bij kinderen, volwassenen als ouderen.
Het wordt ook ingezet bij mensen met een chronische lichamelijke ziekte of
beperking, zoals chronische vermoeidheid, multiple sclerose, kanker en
onverklaarbare lichamelijke klachten.
Het wordt zowel ingezet in poliklinische, dagklinische als klinische
behandelvormen.
Een cognitieve gedragstherapeutische behandeling kent een duidelijke structuur.
Voor verschillende stoornissen zijn zelfs aparte behandelprotocollen beschreven.
Het is over het algemeen tijdsgebonden.
Cognitieve gedragstherapie maakt gebruik van verschillende strategieën en
technieken. Deze worden onderverdeeld in zes soorten interventies:
1. Informerende interventies: de therapeut geeft de cliënt uitleg over de
rationale van de behandeling in verhouding tot zijn klachten. De cliënt
krijgt daarnaast het advies om een folder of internetsite door te lezen over
cognitieve gedragstherapie.
2. Conceptualiserende interventies: informatie over de klachten en
problemen die de cliënt aangeeft, moet worden geordend om tot een
uiteindelijk behandelplant e komen. Begrippen in dit verband zijn:
holistische theorie: waarin de problematiek in een bredere context
geplaatst worde; functionele analyse: waarbij zowel uitlokkende als
bekrachtigende factoren in kaart worden gebracht; betekenisanalyse:
waarmee een verband gelegd wordt met vroegere ervaringen.
3. Structurerende interventies: de therapeut legt het aantal en de structuur
van de sessies uit en er wordt afgestemd op welke manier huiswerk wordt
gemaakt en ingeleverd.
4. Cognitiemodificerende interventies: hierbij gaat het om het veranderen
van de gedachten die de problematiek van de cliënt veroorzaken en in
stand houden. De therapeut gaat met de cliënt op zoek naar de
belangrijkste kerngedachte(n). Vervolgens is het van belang deze
gedachten uit te dagen, met als doel de gedachten voor de cliënt minder
geloofwaardig te maken. Een veelgebruikte techniek hierbij is het G-
schema waarin de cliënt gebeurtenissen kan uitwerken en onderscheid
leert maken tussen denken, voelen en handelen. Cognities zijn er op
verschillende niveaus:
a. Automatische gedachten: dit zijn gedachten die snel en amper
bewust opkomen.
b. Intermediaire opvattingen: dat zijn cognities die gaan over wat wel
mag en wat niet of voorspellingen in een ‘als dan’- vorm
c. Kernovertuigingen: die gaan over opvattingen over jezelf, de ander
en de wereld
5. Gedragsveranderende interventies: noodzakelijk is om, naast
gedachteverandering, te komen tot ander en nieuw gedrag. Exposure-lijst
of angsthiërarchie: dit is een lijst met situaties waarbij de mate van angst
oploopt van geringe angst tot maximale angst. Deze lijst maakt de cliënt
samen met de therapeut. Vervolgens wordt de cliënt uitgenodigd om op
een stapsgewijze manier zijn angsten aan te gaan, te beginnen met de
eerste stappen van zo’n hiërarchie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ellendijkstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,19. Je zit daarna nergens aan vast.