Samenvatting kennislijn
Kwetsbare ouderen
Inhoudsopgave
Week 1.......................................................................................................................................................... 1
Week 2.......................................................................................................................................................... 6
Week 3........................................................................................................................................................ 14
Urologie en gynaecologie...................................................................................................................................20
Week 4........................................................................................................................................................ 27
Samenvatting VPK (verkort)......................................................................................................................... 31
Week 1
VPK & AFP
,Gerontologie: Normale veroudering + gevolgen
- Verouderingstheorieën
- Psychosociale veranderingen
Hoe kan veroudering plaatsvinden?
- Erfelijke factoren: endogene factoren
- Omgevingsfactoren: exogene factoren
Geriatrie: Geneeskunde gericht op ziekten die samenhangen met veroudering: multipathologie
Functionele veroudering:
- Afname prestatievermogen (vita maxima) organen
- Afname belastbaarheid
- Stofwisseling daalt
- Homeostase moeilijker te handhaven bijv temp
- Immuunsysteem
- 24u ritmiek veranderd
- Seksuele veranderingen
Vermindering van functie-reserve, waardoor eerder ontregeling (lichamelijk, psychisch & sociaal)
De 5 I’s (geriatrische reuzen)
- Immobiliteit
- Instabiliteit
- Incontinentie
- Intellectuele achteruitgang
- Latrogene nevenwisseling van medicijnen
Bedreigingen:
- Immobiliteit & bedlegerigheid (decubitus, cardio vasculair, obstipatie, mictieproblemen,
sensore deprivatie)
- Slechte voeding, dehydratie en gewichtsverlies
- Roken, alcohol, overgewicht
- Ongevallen
- Eenzaamheid
- Gebrekkige alarmering
Gevolgen langdurige bedlegerigheid: Hartminuutvolume omhoog (5 naar 8 liter), diurese omhoog,
plasmavolume daalt ong ½ liter na 1 week. Daardoor daalt hemoconcentratie (plasmawater) en is er
viscositeit (stroperigheid), wat kan leiden tot trombose/embolie.
Bij opstaan: slagvolume daalt, HMV daalt. Toch tachycardie + perifere weerstand = hypotensie,
duizelig, misselijk, zweten = vallen
Belangrijkste afwijkingen:
1. Gevolgen van arteriosclerose:
- Coronairlijden (kransslagaders vernauwd of geblokkeerd)
- Hartfalen
, - Perifere arteriële insufficiëntie
- CVA
2. Artrose wervelkolom, heupen en knieën met pijn, slecht mobiel = spierzwakte en
afhankelijkheid.
3. Osteoporose: (zwak bot) vooral vrouwen. Verhoogde kans fracturen, rugpijn en verminderde
longfunctie door ingezakte wervels met verkorting thorax.
4. Glucose-intolerantie/DM type 2
5. COPD
6. Infecties luchtwegen/urinewegen
7. Afwijkingen maag-darm kanaal
8. Slechte visus en gehoor = sociale handicap
9. Neurologische aandoeningen (CVA, Parkinson, polyneuropatie = spierziekte, uiteinden
zenuwen armen en benen aangetast. Evenwichtstoornis)
10. Delier – Dementie – Depressie
Geneesmiddelen; gevoeliger door:
- Gevoelige receptoren
- Aantal receptoren veranderd:
Hoeveelheid lichaamswater neemt af en vet toe. Water medicatie bereiken hoge
concentraties
Veranderde verhouding spieren, water/vet
Geringe eiwitverbinding; verminderd albumine; minder medicijn kan binden aan dit
eiwit: meer vrij medicijn in het lichaam
Afname lever en nierfunctie
ADL: Activiteiten van het dagelijks leven
IADL : Instrumentele activiteiten van het dagelijks leven (Executieve functies) Reizen, huishouden,
medicatie gebruiken en financiën.
Prognostische factor: functieverlies
Verstoringen in het cardiovasculair systeem:
- Ritmestoornissen: flauwvallen door mindere toevoer bloed naar de hersenen. Collaps komt
geregeld voor bij ouderen.
- Pompfunctie: een verminderde pompfunctie van het hart wordt gezien bij hartfalen, na een
myocard en bij mitralisklepinsufficiëntie.
- Oedeem. Een verminderde pompfunctie met een verminderde werking van de veneuze
vaten kan oedeem in de benen veroorzaken.
Verschillende ziekten waarbij IADL en ADL taken aangetast worden:
- Dementie
- Delier
Hypoactief delier: voornamelijk apathisch en moe en heeft aansporing en structuur
nodig bij het uitvoeren van ADL. Niet op eigen initiatief activiteiten.
Hyperactief delier: druk en verward en moet afgeremd en gestructureerd worden.
Cytonen: ontstekingshormonen. Doen aanslag op de eiwitten van de spieren.
Gehoorverlies kan ontstaan door:
- Verminderde zuurstofvoorziening van de haarcellen in het binnenoor (slakkenhuis)
- Degeneratie van haarcellen en andere structeren in het binnenoor
- Degeneratie van de gehoorzenuw
, Glaucoom: verlies in werking van de zenuwvezels in het netvlies. Oogdruk hoog, waardoor
zenuwvezels beschadigd raken en signalen niet worden doorgegeven.
Cataract (staar) is een vertroebeling van de lens. Gezichtsscherpte verminderd langzaam.
Screeningsinstrumenten:
- Tilburg frailty indicator (TFI) = of iemand kwetsbaar is en in welke mate.
- Comprehensive geriatric assessment (CGA) = Hierin staat hoe klinisch geriaters in
ziekenhuizen hun werk moeten doen om zorg van goede kwaliteit te leveren.
- De NHG-standaard = richtlijnen waarnaar een Nederlandse huisarts handelt als hij of zij
geconfronteerd wordt met een bepaald gezondheidsprobleem of een bepaalde klacht.
- Katz schaal = wordt gebruikt om het vermogen waarop iemand ADL activiteiten kan
uitvoeren wordt beoordeeld.
Categorieën volgens de International Classification of Sleep Disorders (ICSD):
- Dyssomnieën: bijv narcolepsie, myoclonieën of restless legs en jetlag
- Parasomnieën: deze worden gekenmerkt door lichamelijke verschijnselen tijdens de slaap.
Slaapwandelen, nachtmerries, snurken, slaapapneu, urineren tijdens de slaap en
tandenknarsen
- Secundaire slaapstoornissen: als gevolg van psychische, neurologische of andere medische
stoornissen, zoals psychosen, paniekstoornissen, stemmingsstoornissen, alcoholisme, COPD
en dementie
- Overige slaapstoornisssen: moeilijk te classificeren. Hypnagoge hallicunaties, kortslapers,
langslapers en slaapgerelateerd laryngospasme (wakker worden met een verstikkingsgevoel)
Dementie is een syndroom en geen ziekte. In ongeveer tweederde van de gevallen is er sprake van
de ziekte van Alzheimer. Andere relatief veelvuldig voorkomende vormen van dementie zijn bijv
vasculaire dementie, frontotemporale dementie en dementie met Lewy-lichaampjes (eiwitten die
zich in de hersencellen ophopen).
Gevolgen: geheugenstoornis, afasie (niet kunnen uitdrukken in woorden of gesproken/geschreven
taal niet begrijpen), apraxie: geen doelbewuste handelingen kunnen uitvoeren, Agnosie: geen
objecten kunnen herkennen.
De oorzaak van Alzheimer is niet helemaal bekend maar het is duidelijk dat de ziekte gepaard gaat
met het afsterven van hersencellen, een proces dat vooraf wordt gegaan door ophopingen van
eiwitten (bèta-amyloïd & tau-eiwitophopingen). Hierdoor kunnen de hersencellen niet meer goed
functioneren. Het proces begint in de hippocampus, wat belangrijk is voor het geheugen.
Atrofie = tekort aan voedingsstoffen voor cellen.
Atrofie van de pool van de temporale kwab is geassocieerd met taalproblemen.
Bij vasculaire dementie is de doorbloeding van de hersenen slecht, waardoor hersencellen
beschadigd raken en kunnen afsterven. Het begin is vaak abrupter dan bij alzheimer. Vasculaire
dementie wordt op de MRI herkent door lokale infarctgebieden en/of aantasting van de witte stof.
Fronto-temporale dementie komt vooral voor op jonge leeftijd (40-65 jaar) en begint met geleidelijke
gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen zoals apathie, ontremd gedrag en gebrek aan empathie.
Opvallende atrofie van de fronto-temporale hersenschors.
Lewy-bodydementie
Bij deze vorm van dementie zijn er specifieke ophopingen van eiwitten in de hersencellen,
zogenoemde Lewy lichaampjes. Wordt gekenmerkt door denk- en bewegingsstoornissen. Begint met
