Samenvatting belangrijkste hoofdstukken Inleiding Rechtswetenschap (eerste blok). Goede basis voor de studie. Heeft me geholpen een onderscheiding te halen voor dit vak.
Overheid, staat en soevereiniteit
Staten bestaan uit een territorium, waarbinnen bevolking woonachtig is,
waarover effectief gezag wordt uitgeoefend.
Nationale staat: met volk (homogene groep personen die bepaalde
gemeenschappelijke kenmerken hebben.
Overheid is organisatie die gezag uitoefent over bevolking namens of in
opdracht van de staat (dit is een feitelijke omschrijving, niet juridisch)
Ze maakt rechtsregels, handhaaft ze en verricht rechtshandelingen.
Soevereiniteit
Extern: staten beschikken over hun eigen aangelegenheden, zonder
inmenging v andere staten.
Intern: Staten-Generaal en Regering heeft de hoogste bevoegdheid
binnen de staat. Zij maken de grondwet (Kompetenz-Kompetenz of
bevoegdheidsbevoegheid).
Waarom zou je een overheid willen?
Thomas Hobbes: natuurtoestand is negatief -> maatschappelijk verdrag ->
bescherming i.p.v. vrijheid.
John Locke: natuurtoestand is positief -> maatschappelijk verdrag ->
bescherming + grondrechten.
Life, Liberty & Property
Staatsvormen
Eenheidsstaten: met een primair centralistische overheidsorganisatie.
Naast de centrale overheid heb je ook vaak decentrale (onderliggende)
overheidslagen met een hiërarchische relatie. (Nederland)
Federatie: geen hiërarchie, dus rechtsregels door nationale overheid zijn
niet van hogere rang dan die van de deelstaten. (Verenigde Staten)
In Nederland is er sprake van een gedecentraliseerde eenheidsstaat: lagere
overheden beschikken over een gedeeltelijke zelfstandigheid ten aanzien van hun
eigen taken.
Er zijn twee belangrijke regelingen.
Autonomie: gemeenten en provincies besturen hun eigen huishouding.
(art 124 GW)
Medebewind: verplichting van provincie-en gemeentebesturen om mee
te werken aan uitvoering van nationale wetgeving en nationaal beleid. (art
124 GW)
Er geldt ook een repressief toezicht door de regering, waardoor vernietiging in
lagere regeling kan.
Ontzetting uit Kiesrecht
1
,Het gebeurt niet vaak, want kiesrecht is een grondrecht (art 28 Sr), maar er zijn
dus 3 voorwaarden:
het is een bij wet bepaalde straf
er moet minsten 1jaar gezeten worden
het is door de rechter verklaard
De hoofdgedachte is dat de gepleegde daad altijd tegen de veiligheid van de
staat moest zijn gericht.
Democratie
Regeringsvorm waar het volk invloed heeft op bestuur van een land.
Directe democratie: het volk kiest zelf rechtstreeks welke besluiten de
overheid neemt of die het zelf neemt.
Voordelen: mensen zijn meer betrokken en mensen zijn niet gebonden aan een
partij.
Nadelen: mensen zijn niet slim genoeg, het algemeen belang is weg en het is niet
praktisch.
Indirecte democratie: burgers zijn niet rechtstreeks betrokken bij
besluitvorming, maar ze kiezen vertegenwoordigers die namens hen deelnemen
aan besluitvormingsprocessen.
Voordelen: slimme bestuurders en pluralisme (democratie is platform om door
middel van discussie tot compromissen te komen die goed zijn voor zo groot
mogelijke groep; ipv middel om tot algemene wil te komen)
Nadelen: afstand tussen burger en vertegenwoordiger
Bij Indirecte Democratie zijn periodieke verkiezingen kenmerkend. Dat zijn
verkiezingen die zich om de zoveel tijd herhalen en dus de politieke
samenstelling van de overheid bepaalt.
Referenda
Raadgevend (van volk) / raadplegend (van overheid)
Correctief (als er al concreet plan is) / preventief (als er nog niets concreet is,
voorstel dus)
Bindend / niet-bindend (juridisch)
Nederland
Geen leer van volkssoevereiniteit, wel van indirecte democratie. Het
parlement wordt door het volk verkozen en is ook de volksvertegenwoordiger.
Deze vertegenwoordiging wordt samengesteld door dmv verkiezingen. De naam
van het Nederlandse parlement is de Staten-Generaal.
Tweede Kamer
Eerste Kamer
Leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks verkozen door het volk (via de
partijverkiezingen meestal). De leden van de Eerste Kamer worden (volgens art.
55 Gw) gekozen door de leden van provinciale staten. Dit is een indirecte
verkiezing kan men zeggen, want de burgers hebben die leden van de provinciale
staten gekozen. De democratische legitimatie (invloed v burgers) is dus groter in
2
, de Tweede Kamer dan in de Eerste Kamer, daarom wordt hij ook eerder genoemd
van de twee.
Er is naast indirecte democratie, evenwel sprake van referenda.
Kiesrecht
Actief kiesrecht is recht om te kiezen en passief kiesrecht is het recht om
gekozen te worden. Ontzetting uit Kiesrecht kan gebeuren maar is heel zeldzaam.
Zie: ‘Ontzetting uit het kiesrecht’.
Kiesrecht in de Staten-Generaal
Actief kiesrecht Passief kiesrecht
Tweede Kamer Nederlander & 18 & niet Nederlander & 18 & niet
ontzet ontzet
Eerste Kamer Leden Provinciale Staten Nederlander & 18 & niet
ontzet
Kiesstelsels
De verkiezingen van de Tweede Kamer en de Eerste kamer gebeuren op basis
van evenredige vertegenwoordiging: als een partij 20% van de stemmen
heeft, dan heeft het ook 20% van de zetels.
Er bestaat ook een enkelvoudig districtenstelsel, wat veel
voorkomt in de wereld: het land wordt opgedeeld in
verschillende districten (aantal is gelijk aan aantal te
verkrijgen zetels). In elk district zijn er verkiezingen van de kandidaten van dat
district. Wie het district, krijgt een zetel in het parlement.
Voordelen Directe Democratie
Bij directe democratie stemmen we voor wat we willen.
In onze huidige representatieve democratie stemmen we voor wie we willen, in de hoop dat zij
enkele van de door hun beloofde standpunten zullen doorvoeren.
Met DD vermindert de dure personencultus van politici. DD laat ons toe om, indien gewenst, over
elk voorstel apart te stemmen. We zijn niet verplicht om alle programmapunten van een bepaalde
partij aan te nemen.
DD laat ons toe om een veto te stellen tegen wetgeving die de overheid probeert in te voeren maar
waar we het niet mee eens zijn.
DD laat ons toe om zo vaak als nodig te stemmen, bijv 4 keer per jaar. Met DD maken de burgers
de overheid duidelijk wat ze willen.
Met DD bestaat er geen twijfel meer over genomen beslissingen.
Ze vertegenwoordigen steeds de wil van de burgers en niet meer van enkele politici.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ThibaultVandeRyse1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
