Samenvatting Ziekteleer Huid en Huidderivaten
Niet-infectieuze huidaandoeningen
Aangeboren huid en vacht aandoeningen
- Collageendysplasie (hyperelastosis cutis, dermatosparaxis)
Aangeboren zeldzame bindweefselaandoening met meerdere
uitingsvormen, beschreven bij hond, kat, nerts, schaap, rund, paard en
konijn.
Hond & kat: Bij de kat bestaat een recessief overerfbare vorm en bij de
hond en de kat bestaat een autosomaal dominante vorm. Alleen
heterozygoten worden geboren, homozygote sterven al tijdens
embryonale stadium. Raspredispositie bij de kat is de heilige bermaan en
bij de hond de beagle, dashond, boxer, Sint-bernard, Duitse herder, springer spaniël,
greyhound, Welsh corgi, fila Brasiliero en kruisingen. Bij deze ziekte zijn de collageenvezels
niet uniform en parallel in bundels gerangschikt, maar variëren in grootte en dikte en zijn
chaotisch gerangschikt. Huid is dun, kan in ruime plooien liggen en stervormige littekens zijn
kenmerkend.
Huid is enorm elastisch en als dieren zich krabben maken ze enorme scheuren, het is niet te
genezen en prognose is gereserveerd tot slecht. Jeukklachten kunnen fataal zijn dus
vrijhouden van parasieten is erg belangrijk. Indien ze vaak gehecht moeten worden kan
worden overgegaan op euthanasie.
Paard: Komt incidenteel voor, als het lokaal
voorkomt kan het dier met goede verzorging
probleemloos door het leven. Andere vorm
van kwetsbare huid (cutane asthenie) is het
Warmblood Fragile Foal Syndrome (WFFS),
hierbij ook sprake van genetisch defect in
collageen synthese. Veulens worden
prematuur geboren met laesies, scheuren,
ulceraties, subcutaan emfyseem (lucht Figuur 1 Aurich, C., Müller-Herbst, S., Reineking, W., Müller, E.,
Wohlsein, P., Gunreben, B., & Aurich, J. (2019). Characterization of
onder de huid) en bloedingen. Soms open abortion, stillbirth and non-viable foals homozygous for the
buik en dan direct euthansie, of 3 tot 8 Warmblood Fragile Foal Syndrome. Animal Reproduction Science,
dagen later euthanasie t.g.v. secundaire 106202. doi:10.1016/j.anireprosci.2019.10
infecties.
- Epitheliogenesis imperfecta neonatorum (aplasia cutis)
Op 1 of meerdere plekken ontbreekt de gehele epidermis. Beschreven bij
veulens, kalveren, biggen, pups en kittens. Lijkt soms recessief overerfbaar.
Vaak in mondholte en oesophagus ook delen van epitheel niet aanwezig,
waar dermis aan de oppervlakte ligt kan een fatale infectie plaatsvinden.
Slechte prognose.
- Congenitale alopecia
Aangeboren kaalheid in verschillende uitingsvormen vooral bij enkele
hondenrassen. Zelden voorkomend zijn de autosomaal recessief verervende
aandoening feliene hypotrichiose (onvoldoende haargroei) bij de Siamese kat en congenitale
alopecia bij toypoedels (mannelijke dieren).
,• Kleurmutant alopecia bij de hond
Honden met zwarte of bruine haarkleur: Dobermann, Yorkshire
terriër, Chow chow, dashond, whippet, Ierse setter en bij kruisingen.
Erfelijke factoren spelen een rol waardoor productie en opslag van
melanine afwijkend verloopt.
Worden met normale haarkleur geboren, maar door gestoorde
melaninesynthese en- opslag worden afwijkende, grote
pigmentkorrels (macromelanosomen) in de basale keratinocyten,
haarmatrix en haarschacht gevormd waardoor de haarschacht kapot
gaat wat leidt tot kaalheid. Eerste symptomen ontstaan bij 1 jarige leeftijd op de rug,
geen pruritus (jeuk). Secundaire bacteriële infectie (folliculitis) komt veel voor en reden
tot alopecia.
Diagnose: Op basis van ras, klinisch beeld, microscopie van de haren en huidbiopten.
Melaninekorrels zijn erg onregelmatig van structuur net als cortex van de aangetaste
haren.
DDx jonge dieren: zwarthaarfollikeldysplasie, demodicose, dermatofytose en folloculitis
DDx latere leeftijd: hypothyreoïdie of hyperadrenocorticisme
Therapie: Geen therapie, secundaire bacteriële infectie bestrijden met antibiotica en
milde shampoo tegen secundaire seborroe.
• Pattern baldness bij de hond
Geboren met normale vacht en later kaalheid. 4 varianten te
onderscheiden:
1. Kale oren vooral bij dashond
2. Kale nek, achterpoten en staart bij o.a. Amerikaanse
waterspaniël
3. Kale achterpoten bij greyhounds
4. Kale nek, kop, achterpoten en romp bij Boston terriërs,
whippets, greyhounds en Italiaanse windhondjes
Op een leeftijd jonger dan 1 jaar begint de kaalheid er is geen pruritus.
Diagnose: Ras, klinisch beeld en huidbiopten. Verkleining van haarfollikels te zien, adnexa
blijven aanwezig.
Therapie: Melatonine 5mg/kg 2dd wordt herstel binnen 45 dagen gezien, maar niet
altijd.
Prognose: Matig tot slecht, maar meer cosmetisch probleem, zelf geen last van.
• Zwarthaar follikeldysplasie bij de hond
Zeldzame aandoening waarbij op jonge leeftijd alleen zwarte
haren verloren gaan door verstoring in het melaninepigment
transport. Gaat in embryonale fase al fout, aanleg haarmatrix gaat
verkeerd. Beschreven bij bearded collie, border collie, saluki, Jack
Russel terriër en kruisingen.
Diagnose: Klinisch beeld, voor 1jarige leeftijd worden
zwartbehaarde delen kaal. Huidbiopten geven
macromelanosomen in de epidermis en haarmatrixcellen.
Haarfollikels zijn overvuld met keratine.
Ddx: Pattern baldness, demodicose en congenitale hypotrichosis
Therapie: Geen, wel behandeling van secundaire bacteriële infecties met antibiotica PO
(per os).
Prognose: Voor de vacht slecht, maar dieren hebben er geen last van.
,- Keratinisatiestoornissen en hypertrofische huidaandoeningen
◼ Hyperkeratose is een verbreding van het stratum corneum door een verhoogde
aanmaak of verminderde schilfering ervan. Hier zijn normaal geen celkernen
aanwezig (orthokeratosis), indien dit wel het geval is spreken we van parakeratose.
Deze vormen van hyperkeratose kunnen optreden bij een vitamine A deficiëntie,
niet alleen in de huid maar ook in cutane slijmvlies, en metaplastisch de speeksel- en
traanklieren en geslachtsorganen.
Rund: Vergiftiging met hooggechloreerde naftalenen die voorkomen in
houtconserveringsmiddelen en smeerolie (X-disease), verhinderen omzetting in lever
van caroteen in vitamine A, waardoor er een vitamine A deficiëntie ontstaat. Vooral
op hals en rug dikke hoornschubben, haren vallen uit of breken.
Varken: Contact (PO, inhalatie of percutaan) met teer- of
afvalproducten die in vloeren verwerkt zijn geven dezelfde
verschijnselen.
Hond: Omschreven hyperkeratose, oftewel callus (eelt), komt vooral
voor bij zware rassen aan de ellebogen. Vaak dermis ook verdikt t.g.v.
chronische ontsteking.
Paard: Soortgelijk als bij de hond maar dan door zadel- of tuigdruk. Figuur 2 Een "legger" op de
Lokale sterke verhoorning kan leiden tot ontstaan huidhoorn (cornu elleboog van een hond
cutaneum), bestaande uit hoornachtige nieuwvorming met
bindweefselkern met sterk verhoornende epidermis.
◼ Pachydermie is een verdikking van de huid door bindweefselhypertrofie,
ontstaan door bloed- en lymfestuwing a.g.v. chronische ontstekingen in
dermis en subcutis. Kotm voor bij varkensoren door actinomycose,
achterbeen van het paard (olifanstbeen, einschuss) en aan scrotum van de
hond. Bij rund kan een tyloom (bindweefselnieuwvorming) in de dermis en
subcutis in de tussenklauwspleet voorkomen door te sterkte spreiding van
de tenen en daardoor tractie op de tussenteenbanden. Kan leiden tot
periostitis en (peri)artritis.
• Zink responsieve dermatose
Een zink tekort leidt tot parakeratotische hyperkeratose, waargenomen bij
pups van snelgroeiende rassen (bv doggen), doe relatief zink arme voeding
krijgen en bij gepredisponeerde rassen (husky en malamute), zij kunnen zink
niet opnemen uit voeding. Door fokbeleid komt het minder vaak voor. Bij
gespeende varkens komt parakeratosis dietetica voor en bij kalveren een
erfelijke aandoening waardoor er een verhoogde behoefte aan zink bestaat.
Begint met haaruitval aan poten, snuit en oren. Huid wordt dik, ontstoken,
schilferig en korstig vooral aan de extremiteiten, later breidt zich dit uit over
het gehele lichaam. In ernstige gevallen ook algemene ziekteverschijnselen
(achterblijven in groei en gestoorde wondgenezing).
Diagnose: Klinisch beeld en huidbiopten, laat forse parakeratose zien in epidermis en
haarfollikels.
Therapie: Voeding normaliseren, bij erfelijke variant PO of intraveneus (IV) zink
toedienen.
Prognose: Goed, mits dit levenslang wordt gesupplementeerd.
• Seborroe
, Chronische huidaandoening op basis van gestoorde keratinisatie en
afwijkende talgproductie. Vooral bij Cocker Spaniël, bij kat zelden en dan vaak
secundair aan cheyletiellose (mijt) of vlooienallergie, bij paard incidenteel.
Normale keratinisatiecyclus is 22 dagen, bij seborroe 4 dagen hierdoor
ophoping van hoorn. Talgklieren produceren vooral cholesterol en
cholesterolesters, wassen en veresterde vetzuren. Bij seborroe verandert de
samenstelling wat leidt tot hele droge of juist hele vette talg. Normaal is talg
een beschermlaag, bij seborroe wordt dit een ideale voedingsbodem voor
bacteriële huidontstekingen. 3 vormen te onderscheiden:
1. Primaire metabole seborroe → endocriene oorzaken (hypothyreoïdie en
hyperadrenocorticisme) en storingen in vetstofwisseling (dieet
deficiënties, malabsorptie/maldigestie of pancreasinsufficiëntie)
2. Secundaire seborroe → secundair aan dermatofytose, ectoparasieten en allergieën
3. Idiopathische seborroe → jonge leeftijd, mogelijk genetische achtergrond. Pruritus is
matig tot heftig
Droge vorm komt het vaakst voor gekenmerkt door schilferige vacht en huid, de vette
vorm gaat gepaard met een vettige huid en vacht met indringende geur. Voorkeur voor
ellebogen, hakken en de oren (vaak i.c.m. otitis externa ceruminosa (= oorsmeer)). Kan
pyodermie veroorzaken. Bij paard vaak manen-kam aangetast. Pruritus is afhankelijk van
de oorzaak.
Diagnose: Alle secundaire vormen moeten worden uitgesloten, diagnose is lastig.
Therapie: Afhankelijk van de oorzaak. Indien geen oorzaak zijn er diverse shampoos op
de markt om talgproductie te normaliseren, bij droge huid gebruik maken van
conditioner.
Prognose: Matig, lastig onder controle te houden. Bij paarden is het beter onder controle
te houden (beter gelokaliseerd), maar primaire of idiopatische gegeneraliseerde vorm
heeft slechte prognose.
• Staartklierhyperplasie bij de hond en de kat
Dorsale deel van de staart enkele centimeters van de staartbasis is de
staartklier aanwezig. Hyperplasie komt vooral voor bij de hond, oorzaak is niet
bekend.
Diagnose: Klinisch beeld en huidbiopten
DDx: Tumor
Hond: Staartklier is in omvang toegenomen, resulteert in alopecia en treedt
bacteriële infectie op. Geeft acneachtige laesies. Behandeling met antibiotica
voor 4 weken en lokaal antisepticum. Castratie en gebruik van progestativa kan
helpen. Vaak recidief, dan verwijderen staartklier.
Kat: Overproductie van bruinachtige was en vette plakkende haren. Castratie
helpt niet en progestativa wegens bijwerkingen niet aan te bevelen. Lokaal scheren en
wassen met zeep en water of benzoylperoxide shampoo 7 – 10 dagen en daarna
dagelijks reinigen met alcohol. Kat naar buiten laten geeft positief effect.
Immuungemedieerde huidaandoeningen
Primair doordat het lichaam antilichaam of geactiveerde lymfocyten produceert tegen
lichaamseigen antigenen. Dit is auto-immuun.
Secundair doordat lichaam een immuunreactie opbouwt tegen niet-lichaamseigen
antigenen. Dit is immuungemedieerd.
