Kunst 300-1400 Literatuur
Week 1
Hoorcollege 1 – De middeleeuwse wereld
Veronica Sekules: A sense of place
Tijdens de middeleeuwen was voor de meerderheid van de bevolking van west Europa de geografie
van de wereld duidelijk zoals deze in de Bijbel werd beschreven. Het werd dus ook algemeen
aangenomen dat de tuin van Eden ergens in het Oosten lag en dat de minder bekende gebieden van
de Aarde werden bewoond door allerlei monsters. Deze kijk op de wereld veranderde pas in de
15e eeuw.
Middeleeuwse afbeeldingen van de wereld geven een soort samenvatting van de wereld met
informatie over mensen, plaatsen, geografische kenmerken en bezienswaardigheden. Deze wereld
kaarten, of mappae mundi, waren religieuze documenten en kunstwerken voor in de paleizen van
vorsten.
Op de kaarten was veel sprake van personificaties, zoals mensen die als symbolen of plaatsen
werden afgebeeld of plaatsen die als mensen werden afgebeeld.
Werkcollege – Kerken van Constantijn tot de Haga Sofia
McGlendon: The legacy of late antiquity
Vanwege een virus in Europa halverwege de 6e eeuw was er niet genoeg geld om de rijke decoratie
die kerken in het vroege Christendom hadden voort te zetten. Ook was het keizerlijke geld en de
kennis niet langer beschikbaar in west Europa hierdoor. Dit leidde ertoe dat het bouwen van
monumentale gebouwen steeds zeldzamer werd en dat financiële en technologische bronnen
verloren gingen.
Kerken uit de 4e, 5e en 6e eeuw bieden de fundamentele vormen waarop middeleeuwse architectuur
is gebaseerd. Voordat keizer Constantijn het Christendom de Romeinse staatsgodsdienst maakte,
was Christendom vooral voor de lagere klassen in de samenleving. Ontmoetingen werden dus veelal
bij mensen thuis gedaan. Pas nadat het een staatgodsdienst kwam, moest er een officiële
architectonische stijl bij komen.
Voor de gebruiken van het Christendom was een Romeinse tempel niet geschikt. Daarom werd voor
een kerk als basis een Romeinse basilica gebruikt. Deze werden in de antieke tijd voor veel
verschillende doeleinden gebruikt, en was goed geschikt voor grote bijeenkomsten.
,Onderdelen van een kerk:
Toen de kruisvormige kerk werd geïntroduceerd won deze in de 5e tot 10e snel veel populariteit.
Aantekeningen:
Op welk moment en waarom ontstaan christelijke kerkgebouwen? De erfenis van de oudheid is in 2
typen christelijke gebouwen terug te zien:
1. Vorm van keizerlijke mausolea is terug te zien in centraalbouw kerken.
2. Vorm van basilica (in de lengte as) ontwikkelt zich tot
kruisvorm. (Longitudinaal bouw)
Doop: om van de erfzonde van Adam en Eva af te komen. Die wordt dan van ‘afgewassen’. Is eerste
van 7 sacramenten.
Laatste oordeel: wanneer God na de dood over je oordeelt of je naar de hemel of de hel moet. Je
leeft voort in de hemel.
Mausoleum: Graftombes boven de grond. Vaak rond, centraalbouw.
Martyrium: Een plek waar een martelaar van het geloof herdacht wordt. Kan de plek zijn waar deze
is overleden, maar ook de plek waar de herdacht d.m.v. relieken o.i.d.
Centraalbouw: Gebouw waarvan de plattegrond een centraal punt heeft. Zoals: cirkel, grieks kruis,
vierkant, zeshoek, vijfhoek, achthoek, etc.
Longitudinaalbouw: Gebouw met duidelijke lengte as.
Proces van het Kerstenen door de apostelen gaat in de eerste eeuwen niet zo soepel. De Romeinse
Keizer vervolgt nog Christenen. Christendom werd populair bij soldaten (maakt het strijden beter te
verdragen), maar ook bij ambtenaren. De vroegste Christelijke bijeenkomsten vinden plaats in privé
huizen. Tijdens zo’n bijeenkomst gebeurde 2 dingen hoofdzakelijk: 1) Onderwijs over het geloof. De
onderwijzer heet episcopos (opzichter) dit verbastert tot bisschop. 2) Mysterie: Het laatste avond
maal vieren door brood en wijn te eten en drinken. Het mysterie deel is alleen
voor gedoopte toegankelijk. Dus moest het gebouw in in ieder geval 2 privé delen te maken zijn.
Constantijn laat in Trier een ontvangstzaal (Basilica) bouwen. Dus een gebouw dat van origine een
keizerlijke functie heeft. Basilica heeft lengte as. Aan het eind van een basilica zit standaard een
apsis. Een uitstulping van de basilica, vaak rond maar ook rechthoeking. Apsis heeft vaak wel een
stenen gewelf, in tegenstelling tot de rest van het gebouw, dit is voor de akoestiek. Aan de
buitenkant bevinden de vensters zich in een soort dieperliggende nis, Spaarveld genoemd.
, In 312 Romeinse rijk in 4en gedeeld. Constantijn heeft ruzie met andere keizer, ze besluite elkaar te
treffen ten noorden van Rome. Constantijn krijgt voor de slag een visie van hoe hij moet winnen. Hij
schildert een kruis op alle schilden en ze winnen. Er wordt gesteld dat dit de aanleiding was voor
Constantijn om dit de reden was om het Christendom in te voeren. Eigenlijk was het meer om de
soldaten en ambtenaren te paaien, een politieke zet dus. Hij besluit eerste kerken te bouwen in
Rome, wat op dat moment een verzameling Romeinse ruïnes was. Een kerk binnen de stadsmuren,
op de plek van de barraken van zijn tegenstander, de andere net buiten de stad op de heuvel waar
Petrus gekruisigd was.
Cathedra: de zitting van de episcopos in de apsis van de basilica. De basilica had zijbeuken (aisle)
toegevoegd. Tussen de zuilen konden gordijnen gehangen worden zodat onderscheid gemaakt kon
worden tussen gedoopte en ongedoopte.
Rechte afsluiting tussen zuilen heet colonnade.
Ronde afsluiting tussen zuilen heet arcade.
De vloer van een basilica van het middenschip en zijbeuken zit op het zelfde niveau. Maar hoogte
boven het middenschip is hoger dan boven de zijbeuken. Dit houdt in dat je nog ramen tussen de 2
daken hebt, deze heten vensterbeuk.
Bij de oude sint pieter was er tussen het middenschip en de apsis nog een horizontale ruimte
toegevoegd, dit was het transept. Dit was waarschijnlijk toegevoegd voor de grafplek van Petrus en
de vele pelgrims die hierheen kwamen. Meestal werd de apsis naar de oostkant geplaatst, waar de
zon opkwam.
Bij zowel de oude als nieuwe sint pieter is het altaar direct boven het graf van Petrus geplaatst.
Centraalbouwen:
In de keizerlijke tijd werden vooral keizerlijke graftombes als mausolea gebouwd. Als Constantijn
Christen legaliseert, bouwt hij in het Oostelijke rijk kerken vooral in centraalbouw, omdat dit thema
met de dood wordt geassocieerd. De vormen rond en achthoek krijgen christelijke symboliek: ze zijn
oneindig net als het leven van een Christelijke. Constantijn introduceer in het westen voor het eerst
basilica als kerk, in oosten introduceert hij voor het eerst centraalbouw als kerk.
Ambrosius van Milaan begint met het toepassen van symbolische religieuze architectuur. Hij
introduceert de kerk met kruisvorm. Het is dankzij de slag van Constantijn dat het kruis een
christelijk symbool is geworden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JorisUU. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
