Tentamen (uitwerkingen)
Tentamen (uitwerkingen) Mens Zijn Het palet van de psychologie, ISBN: 9789046900109
samenvatting van het vak mens-zijn. toets doelen vanuit hogeschool viaa zijn hierin verwerkt. 51 blz.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting het palet van de psychologieHoofdstuk 1 psychologie: een palet vol theorieën
1.2 Wat is psychologie?
Hetgeen wat wordt bestudeerd binnen een wetenschap wordt het object genoemd. Bij de meeste
wetenschappen is dit object goed te formuleren en bestaat er, zowel intern (binnen een wetenschap
als extern (vanuit andere wetenschappen) overeenstemming over. Bij de psychologie is er zowel
intern als extern geen eenduidigheid over het object. De psychologische wetenschap kent intern
verschillende theoretische stromingen, met verschillende objecten. Bijna alle psychologische
onderwerpen worden ook in andere wetenschappen bestudeerd zoals bijv. emoties. Dit heeft als
gevolg dat er zowel binnen als tussen andere wetenschappen rivaliserende beschrijvingen en
verklaringen zijn aan te treffen over eenzelfde onderwerp.
Hoewel er moeilijk een goeie definitie te beschrijven is voor de psychologie. Staat deze definitie in
het boek: psychologie is een wetenschap waarbij: gedrag, gevoelens en gedachten die mensen
hebben bij het ervaren van hun gedrag en de omstandigheden waarin dat plaatsvindt worden
bestudeerd. Het verschil met andere wetenschappen is dat de beschrijving/verklaringen van het
object vooral plaatsvinden op individueel niveau.
Sociologie: kijkt naar maatschappelijke of groepsverbanden. Biologische/medische wetenschappen
kijken naar biologische bepaaldheid van gedrag. Psychologen kijken naar beleving en waardering van
gedrag. Dit geldt voor de persoon zelf (hoe ervaar ik mijn eigen gedrag?) en voor de directe omgeving
(hoe ervaar ik het gedrag van mijn vriend).
De psychologie kan getypeerd worden aan de hand van bepaalde factoren: de soorten vragen en
problemen (het object), de methoden en theorieën. Er is een 3 de factor die medebepalend is voor de
invloed van een wetenschap. De grenzen en legitimiteit van een wetenschap worden beïnvloed door
het maatschappelijke draagvlak van een wetenschap. Dit maatschappelijke draagvlak ligt niet per se
vast. Gepsychologiseerde wereld: de manier waarop de burger maatschappelijke verschijnselen
ervaart mede bepaald door psychologische theorieën.
1.3 theorieën
Theorieën: zijn te typeren als referentiekaders waaruit psychologen te werk gaan. Deze bieden
interpretaties waarmee verschijnselen bekeken en verhelderd worden. Omdat er binnen de
psychologie geen theoretische overeenstemming is, heeft dit tot gevolg dat eenzelfde verschijnsel
vanuit meerder theorieën verschillend verklaard worden.
Wetenschappelijke theorieën vervullen 3 functies. De 1e functie: systematiserende/ordende: een
systematische weergave van wat er wordt waargenomen. Wetenschappelijke kennisverwerving
verloopt via expliciete regels. Hierbij moeten de beschrijvingen herhaalbaar zijn, dit betekent dat wat
in het ene onderzoek wordt aangetroffen ook in een nieuw vergelijkbaar onderzoek aangetroffen
moet worden. De waarneming van wetenschappers is niet objectief, hun referentiekader bepaalt wat
ze zien. Dit is de reden dat psychologen hetzelfde gedrag verschillend kunnen waarnemen en
verklaren. Het is nodig dat een wetenschappelijke waarneming ‘theorie geladen’ is, hierbij is het van
belang om ook gebruik te maken van andere theorieën. Zodat dit geen dogma (iets wat vaststaat)
wordt.
De tweede functie van een theorie is verklaren en voorspellen: resultaten kunnen verklaard worden
door aan te geven dat ze in specifieke omstandigheden bereikt worden. De derde functie van
theorieën: de heuristische: hiermee wordt bedoeld dat op grond van inzichten die zijn opgedaan met
deze theorie nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden.
1
,1.4 kenmerken van psychologische stromingen
Historische ontwikkelingen: theoretische stromingen komen voort uit filosofische tradities en nieuwe
maatschappelijke ontwikkelingen. Al snel ontstonden er verschillende stromingen. Die bestonden uit
groepen wetenschappers met eigen, specifieke vraagstellingen en onderzoeksmethode. Binnen deze
verschillende stromingen ontstond schoolvorming: dit is vergelijkbaar met de vorming van politieke
partijen. In principe is dit prima, zolang je de andere gezichtspunten kent en gebruikt. Dit gebeurde in
de 1e helft van de 20e eeuw niet.
Cultuurhistorische bepaaldheid: psychologische stromingen zijn een product van de tijd. Er is
(achteraf) altijd te verklaren waarom bepaalde stromingen juist op dat moment ontstonden.
Op elkaar reageren: wanneer bestaande partijen binnen de politiek een belangrijk maatschappelijk
probleem verwaarlozen, ontstaat er vaak een nieuwe partij, die zich juist hiermee bezig gaat houden.
Het ontstaan van psychologische stromingen kent hetzelfde mechanisme.
Slingerbeweging: Rogers kwam in de jaren vijftig van de vorige eeuw met een non-directieve vorm
van hulpverlening. Dit was een reactie op de toen geldende autoritaire vormen van hulpverlening. In
de jaren tachtig/negentig was de slinger weer op de ‘terugweg’. Toen kwamen de directieve
hulpverleningstechnieken in opkomst.
Gebruikmaken van elkaar: politieke partijen nemen elkaars standpunten over, waarbij deze naar
eigen inzicht worden aangepast. Eenzelfde ontwikkeling is er ook in de hedendaagse psychologie.
Voorbeeld: het begrip ‘onbewuste’ hoort thuis bij de psychoanalyse, maar wordt tegenwoordig
vanuit het referentiekader van de cognitieve psychologie bestudeerd. Binnen de politiek zien we
partijen verdwijnen en fuseren (samen). Binnen de psychologie waren er soortgelijke
ontwikkelingen. De samenwerking binnen de psychologie is historische en cultureel bepaald. Er is
een toenemende behoefte aan flexibele en pragmatische opvattingen.
Nadruk op effectiviteit: halverwege de jaren negentig startte een ontwikkeling (voornamelijk binnen
hulpverlening). In toenemende mate wordt van hulpverleningsmethoden verlangd dat bewezen is
dat ze effectief zijn (evidence based). Er wordt de laatste jaren dan ook verwacht dat, de
hulpverlening de toegepaste methoden heeft onderzocht op effectiviteit. Wanneer dit niet het geval
is, kan dit betekenen dat er geen geld beschikbaar wordt gesteld of dat er minder wordt verzekerd.
Er wordt steeds meer gestemd om de psychotherapie niet meer in scholen te organiseren. Dit
zouden dan specialisaties worden zoals: ‘rouwdeskundigen’ etc. i.p.v. ‘psychoanalyse’ of ‘non-
directieve psychotherapie’.
Aan de hand van de ‘slingerbeweging’ valt te voorspellen dat de huidige periode van
samenwerking/pragmatische inslag gevolgd zal worden door een periode waarin het eigen gelijk
centraal staat.
Mensbeelden bij theoretische stromingen: iedere psychologische stroming is te karakteriseren aan
de hand van een mensbeeld. Hierin zie je hoe ‘de mens’ opgevat wordt. Mensbeelden bestaan niet
alleen binnen (mens) wetenschappen, iedereen heeft opvattingen over wat typisch menselijk is (bijv.
cultureel, religieus, historisch). Een mensbeeld kent 2 aspecten namelijk: beschrijving v.d.
kenmerkende eigenschappen (bodem van menselijk bestaan) en verwijzingen hoe mensen behoren
te zijn (doelbeeld). Zo sturen we ons eigen handelen aan en beoordelen we het gedrag van anderen.
Het is goed te beseffen dat in andere culturen individuele verantwoordelijkheid niet per se benadrukt
wordt. Hier wordt bijv. meer nadruk gelegd op groep/familie. Deze culturen worden fijnmazig
genoemd. Mensbeelden hebben consequenties voor opvattingen over gezondheid en ziektes.
1.5 indelingen van theoretische stromingen
2
,Theoretische stromingen in de psychologie kunnen op verschillende manieren ingedeeld of
onderscheiden worden. Er worden 3 niveaus van menselijk gedrag onderscheiden binnen
psychologische theorieën. Elk niveau correspondeert met een mensbeeld. Er is onderscheid tussen
het niveau van mechanisme, organisme en persoon. In moderne opvattingen wordt de visie
uitgedragen dat alle 3 de niveaus aanwezig zijn in menselijk gedrag. Waarvan het persoonlijke niveau
het hoogst. Dit niveau omvat de 2 andere, maar andersom is dit niet het geval.
Het mechanistische mensbeeld: vanuit dit mensbeeld wordt de mens vergeleken met een machine.
Deze is samengesteld uit afzonderlijke delen, met afzonderlijke eigenschappen. Mensen worden
beschreven als mechanieken die door externe krachten worden voortbewogen. Door deze krachten
te beschrijven ontstaat er inzicht in menselijk gedrag. De mechanistische visie houdt in dat delen van
mensen zelfstandig bestudeerd kunnen worden. Dit betekent ook dat mensen bestudeerd kunnen
worden los van de sociale of materiele omgeving. Een voorbeeld dat in deze traditie past is het
behaviorisme. Daarnaast passen delen uit de biologische en cognitieve psychologie ook in dit
mensbeeld.
Een aantal waarheden binnen het mechanistisch mensbeeld zijn:
1. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen mens en dier. Beide worden opgevat als
machines, waarbij een mens hooguit ingewikkelder is.
2. Causaal: er wordt een oorzaak voor het gedrag gezocht, en het verband tussen oorzaak en
gedrag is rechtlijnig. A veroorzaakt B.
3. Er wordt vanuit gegaan dat als alle onderdelen bekend zijn, we het geheel kennen.
4. Mensen en onderdelen van mensen kunnen zelfstandig bestudeerd worden zonder rekening
te houden met de omgeving.
Het organistisch mensbeeld: mensen worden opgevat als groeiende organismen, als geheel. Het
organismen kent interne dynamiek, de onderdelen beïnvloeden elkaar (dus niet los van elkaar).
Wanneer het organisme groeit, dan verandert het kwalitatief: het verkrijgt nieuwe vermogens. Bijv.:
kind verwerft nieuwe capaciteiten. Daarnaast is er sprake van een externe dynamiek: het organisme
wordt beïnvloed door de omgeving en beïnvloedt zelf de omgeving. Hier wordt rekening mee
gehouden tijdens het bestuderen van gedrag. Organistische opvattingen zijn ook terug te vinden bij
een aantal stromingen bijv.: cognitieve en biologische psychologie.
Een aantal waarheden binnen het organistisch mensbeeld zijn:
1. Er worden vergelijkingen gemaakt tussen mens en dier, beiden zijn organismen die in
wisselwerking staan met hun omgeving. Mensen hebben een sociale/culturele omgeving,
dieren niet.
2. Circulair causaal is het verklaringsmodel dat wordt gebruikt, hier wordt vanuit gegaan dat er
geen eenduidige relaties zijn tussen oorzaak en gevolg. Er is juist sprake van wisselwerking: A
veroorzaakt B en B veroorzaakt mede A.
3. Er wordt uitgegaan dat het geheel meer is dan delen.
4. Mensen zijn niet los van hun omgeving te bestuderen, en delen van mensen zijn niet los van
het geheel te bestuderen.
Het personalistische mensbeeld: binnen deze visie wordt het unieke karakter van de mens binnen
de levende natuur benadrukt. Mensen worden niet alleen beïnvloed door de cultuur, maar scheppen
zelf cultuur, hiermee verleent de mens zin of betekenis aan de wereld. Dit is een essentieel verschil
met de organistische visie. Thema’s als geloof en spiritualiteit behoren tot dit mensbeeld thuis. Het
personalistische mensbeeld benadrukt juist het verschil tussen mensen en dieren. Hierbij wordt
verwezen naar typisch menselijke eigenschappen zoals: muziek, creativiteit, religie. Bij mensen staat
daarom het doelgericht handelen centraal. Omdat mensen zich de toekomst kunnen voorspellen
kunnen zij gemotiveerd raken om iets in de toekomst te bereiken. Dit wordt gezien als een essentieel
3
, verschil met dieren. Dit mensbeeld vind je vooral terug in het humanistisch denken en in sommige
vormen van de psychoanalyse.
Waarheden binnen het personalistisch mensbeeld zijn:
1. Mensen worden bestudeerd als mensen, vergelijkingen met dieren schieten te kort.
2. Mensen worden als geheel bestudeerd, (organistisch mensbeeld)
3. Het doelgericht handelen en de ‘zin’ van het gedrag moet bestudeerd worden. Mensen zijn
zelf verantwoordelijk.
Methoden in de psychologie
Er zijn 2 benaderingen de (wetenschappelijke) kennisverwerving.
1. De eerste benadering is de objectiviteit en controleerbaarheid: hierbij moet kennis
verkregen worden door objectieve verbanden aan te tonen en door algemeen geldende
wetten (voor gedrag). Deze correspondeert met het mechanistisch en soms het organistisch
mensbeeld. Hierbij wordt het gedrag opgedeeld in kleine delen. Dit wordt toegepast op
observeer baar gedrag. (De harde kant van de psychologie)
2. De tweede benadering stelt de vraag: of de verklarende benadering ‘de hele mens’ omvat.
Het antwoord hierop is nee.
3. Een (methodische) benadering waarin uitgegaan wordt van mensen als complexe gehelen
wordt ‘verstehende’ (begrijpende) methode genoemd. (De zachte kant van de psychologie).
Deze theorie zien we terug binnen de psychotherapie en de hulpverlening. Hierbij ‘kruip je in
de huid’ van een uniek persoon, om te proberen diegene te begrijpen.
4. De methode die uitgaat van ‘theorie geladen’ waarneming binnen hulpverlening wordt
hermeneutisch genoemd. Interpreteren staat hier centraal. Met deze kennis komt iemand
tot het begrijpen van het gedrag. Hierbij wordt gekeken naar gebeurtenissen, situaties wat
die betekenen voor mensen. Dit sluit aan bij het personalistisch mensbeeld.
Een kanttekening bij de begrijpende methode is dat deze ‘theorieloos’ zou zijn. Eigen
interpretatiekaders worden namelijk altijd meegenomen. In de hulpverlening wordt geprobeerd om
verklaringen en/of een oplossing te vinden. Daarbij wordt gebruik gemaakt van kennis.
Hoe moeten we gebruikmaken van de mensbeelden en methoden?
Het gaat erom om mensbeelden en stromingen gemengd te gebruiken/ toe te passen. Hiermee
wordt bedoeld dat een hulpverlener de manier van kijken vanuit een bepaalde stroming toepast
wanneer hij met bepaalde problematiek wordt geconfronteerd.
Elke stroming levert een ‘bril’ waarmee men de werkelijkheid waarneemt en interpreteert. Van bril
veranderen kan verrassend andere gezichtspunten opleveren. Vergeet niet dat elke stroming per
definitie eenzijdig is. De enige manier om ‘blinde vlekken’ te voorkomen is het besef dat elke
stroming een deel van de werkelijkheid benadrukt en een ander deel ‘tussen haakjes’ zet. Het is
daarom goed om verschijnselen binnen een groter geheel te plaatsen. Hier levert de algemene
systeemtheorie een kader voor.
Behalve het pragmatische argument is er een argument dat voortkomt uit het hersenonderzoek.
Menselijke hersenen bestaan uit zogenaamde 3 lagen. De eerste laag wordt wel het reptielenbrein
genoemd. Hier worden vooral de automatismen zoals: instincten, reflexen etc. opgeslagen. De
tweede laag bestaat vooral uit het limbische systeem, dat bij mens en dier emoties regelt. Ook wel
zoogdierenbrein genoemd. De derde laag (buitenste laag) is de nieuwe hersenschors dit is het
mensen brein hier worden typisch menselijke mogelijkheden geregeld zoals: taal, denken,
persoonlijkheid. Dit betekent dus dat het gedrag van mensen door verschillende hersenlagen
bestuurd wordt, elke hersen laag vraagt om een eigen benadering. Ten tweede impliceert dit model
dat het functioneren van de ‘bovenste’ laag afhankelijk is van de lagen eronder. Ook dit is te
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jorine13. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48756 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen