PALLIATIEVE
ZORG
IN DE LAATSTE
LEVENSFASE
‘Op welke wijze kunnen
de wensen van patiënt
en familie rondom de
palliatieve zorg van
patiënten met chronisch
hartfalen beter worden
gehoord, zodat er minder
KWALITEITSZORG onduidelijkheid
ontstaan?’
Naam:
Studentnummer:
Stage: St. Antonius ziekenhuis Nieuwegein
Afdeling: E3
School: Utrechtse zorgacademie
Klas:
,Inhoudsopgave
Inleiding:.................................................................................................................................................2
Samenvatting van het literatuuronderzoek............................................................................................3
Samenvatting van het praktijkonderzoek:..............................................................................................5
Eindconclusie:.........................................................................................................................................7
Aanbevelingen:.......................................................................................................................................8
Implementatieplan:................................................................................................................................9
Oriëntatiefase:..................................................................................................................................11
Analysefase:......................................................................................................................................13
Literatuuronderzoek:........................................................................................................................17
Praktijkonderzoek:...........................................................................................................................25
Reflectieverslag....................................................................................................................................29
Literatuurlijst:.......................................................................................................................................31
1
,Inleiding:
Mijn kwaliteitsproject gaat over het begeleiden van families van patiënten met chronisch hartfalen
die palliatieve zorg krijgen. Dit onderzoek vindt plaats op de afdeling E3 cardiologie, in het Sint-
Antonius ziekenhuis Nieuwegein. Ik heb dit onderwerp gekozen in overleg met de afdeling, omdat de
laatste periode regelmatig patiënten met chronisch hartfalen op onze afdeling liggen. Ook liggen
patiënten vaak lang op de afdeling zonder dat er een duidelijk beleid is. Hierdoor is komt het beleid
vaak te laat waardoor de mogelijkheden voor de patiënt minder worden.
Ik vind dit onderwerp zelf erg interessant en belangrijk, omdat je als verpleegkundige verschil kan
maken met de juiste palliatieve zorg. Het is belangrijk dat de patiënt comfortabel is en zorg op maat
krijgt. Ook heb ik zelf nog niet veel ervaring met palliatieve zorg, hierin wil ik me meer in gaan
verdiepen en verbeteren.
Vanuit de afdeling zijn er ook verschillende verbeterpunten, zoals van tevoren duidelijke afspraken
maken met patiënt en de familie van de patiënt. Hierdoor werk je als verpleegkundige minder uit
eigen gevoel. Er kunnen betere richtlijnen en afspraken worden opgesteld, zodat palliatieve zorg en
de zorg eromheen minder een ethisch dilemma wordt.
Daarom luidt mijn onderzoeksvraag als volgt: Hoe kunnen de familie van een patiënt met chronisch
hartfalen het best worden begeleid in de palliatieve fase, zodat er minder onduidelijkheden
ontstaan?
Het doel van dit project is dat ik de begeleiding van families van patiënten met chronisch hartfalen in
de palliatieve fase verbeter. Ik wil bereiken dat er zo min mogelijk onduidelijkheden kunnen
ontstaan. Ook vind ik het belangrijk dat de normen en waarden van de patiënt en van de families
centraal staan.
In dit verslag heb ik beschreven wat het antwoordt is op mijn onderzoeksvraag en welke vragen ik
moest beantwoorden om deze vraag te kunnen beantwoorden. Ik heb van het literatuur en
praktijkonderzoek een samenvatting gemaakt, de verdere uitwerking staat beschreven in de bijlage
‘fase C’. Ook heb ik in dit verslag beschreven hoe ik tot mijn eindconclusie ben gekomen, welke
aanbevelingen heb gemaakt voor de afdeling, hoe de aanbevelingen geïmplementeerd kunnen
worden op de afdeling en de literatuur die ik heb gebruikt.
2
, Samenvatting van het literatuuronderzoek
Bij hartfalen of de medische term decompensatio cordis, is de kracht en de efficiëntie van de
pompwerking van het hart achteruitgegaan, en kan niet meer de prestatie leveren die voor het
lichaam nodig is. Door een verminderde pompwerking stroomt het bloed trager door het lichaam,
blijft het soms achter (stuwing in bijvoorbeeld de longen, buik of benen) en komt het niet aan waar
het nodig is, waardoor sommige organen te weinig zuurstof kunnen krijgen (Bocken P.,2016).
Hartfalen kan verschillende oorzaken zoals, een hartinfarct, hoge bloeddruk, hartritmestoornissen,
hartziektes en vernauwingen of lekkende hartkleppen. De effectiviteit van de hartwerking wordt
uitgedrukt in ejectiefractie. Bij een persoon met een gezond hart is de ejectiefractie rond de 60%, bij
persoon met hartfalen is de ejectiefractie veel lager. (Bocken P., 2016)
Hartfalen is een chronische aandoening en de vooruitzichten zijn op langere termijn meestal vrij
slecht. Als de oorzaak niet kan worden behandeld is de levensverwachting statistisch gezien maar
enkele jaren. De behandeling met geneesmiddelen leidt tot een vermindering van klachten en een
vertraging van de progressie van de ziekte, maar kan de patiënt nooit meer helemaal genezen.
Wanneer bij iemand hartfalen is geconstateerd wordt er naast medicamenteuze therapie
aangeraden om zo gezond mogelijk te leven door bijvoorbeeld te stoppen met roken. De dood treedt
soms in door geleidelijke verslechtering van het hartfalen tot op het punt dat deze onbehandelbaar
wordt, soms ook plotseling door een fatale hartritmestoornis. Het verloop en de prognose van
hartfalen hangen onder meer af van: de ernst van het hartfalen, de oorzaak, leeftijd, bijkomende
aandoeningen en de snelheid waarmee de klachten toenemen. (Hoes AW, et al., 2010)
Als de pompkracht van het hart dusdanig verslechterd is en behandelen geen tot weinig resultaat
meer heeft kan er worden gekozen om over te gaan op palliatieve behandelwijze.
Palliatieve zorg is een algemene benadering van de zorg die de kwaliteit van leven verbetert en het
lijden voor mensen met een ernstige ziekte verlicht, ongeacht de prognose. (World Health
Organization, 2015) Dit betekent dat comfort van de patiënt centraal staat.
Aan de lichamelijke, psychische, sociale en existentiële dimensies wordt veel aandacht besteed.
Daarbij gaat de aandacht niet alleen uit naar degene die ziek is en gaat sterven, maar ook naar diens
naasten, tijdens de ziekte en nadat de patiënt is overleden (nazorg). Bij hartfalen is de scheiding
tussen de curatieve fase en de palliatieve fase niet scherp te maken. Het is onzeker of de patiënt aan
de ziekte zal overlijden. Daarom is soms lastig om de keuze te maken om aan palliatieve zorg te
beginnen. (Spreeuwenberg c, et al,. 2013)
Verschillende disciplines kunnen een belangrijke rol spelen voor de patiënt in de palliatieve fase. De
disciplines die kunnen worden ingezet bij de palliatieve fase zijn: Palliatief Advies Team (PAT) dit
team bestaat uit artsen, verpleegkundig specialisten en gespecialiseerd verpleegkundigen. Zij zijn
allen gespecialiseerd in palliatieve zorg. Het palliatief adviesteam kan op verschillende manieren
helpen en begeleiden. (St. Antonius Ziekenhuis, 2019)
Een maatschappelijk werker kan helpen bij het verhelderen van de patiënt zijn vragen en problemen.
Ook kan een maatschappelijk werker ondersteuning en begeleiding bieden bij persoonlijke en
psychosociale problemen. Een geestelijk verzorger kan ondersteuning bieden bij allerlei vragen op
het gebied van zingeving, spiritualiteit en geloof kunnen naar boven komen in deze ingrijpende
periode. In het ziekenhuis zijn geestelijk verzorgers aanwezig van 4 verschillende
geloofsovertuigingen. (St. Antonius Ziekenhuis, 2019) De fysiotherapeut is in de palliatieve fase meer
inzetbaar dan vaak wordt gedacht. Het accent van de fysiotherapeutische behandeling zal in de
palliatieve fase geleidelijk verschuiven van revalidatie en rehabilitatie naar ondersteunende zorg en
bestrijding van symptomen. (Boogaard, Wind & Plomp-Pruijt, 2011) Daarnaast kunnen waakmaatjes
worden ingezet, dit is een groep vrijwilligers die bij een patiënt kunnen waken als familie om welke
reden dan ook het niet lukt om te waken. Tevens kan zorg bemiddeling worden ingeschakeld als de
3