Overzicht Vennootschappen en Rechtspersonen weken 1 & 2
ALGEMEEN
Je komt dit vak tegen bij bijvoorbeeld een studentenvereniging of een sportvereniging, of wanneer je samen met andere
mensen een kleine onderneming hebt. En dan zijn vragen over wie bijvoorbeeld de leiding heeft in een bepaald bedrijf
of wat er met de behaalde winst gebeurt belangrijk. Het vak vennootschappen en rechtspersonen gaat over verschillende
rechtsvormen waarbinnen mensen actief zijn en waarmee iedereen in het leven van elke dag van doen heeft. De
rechtsvormen zou men kunnen zien als de juridische jas waarin de onderneming of organisatie wordt gehuld: het
juridisch omhulsel van de onderneming of organisatie. De rechtsvorm vormt een hulpmiddel om een onderneming of
organisatie kunnen te laten functioneren. In dit vak gaan we kijken welke rechtsvormen van het Nederlandse
privaatrecht onderscheiden kunnen worden en de juridische structuur en werking van deze rechtsvormen zijn ook van
belang.
Personenvennootschappen (week 1 en 2)
Personen (natuurlijke personen of rechtspersonen) gaan rechtshandelingen aan, treden op in het rechtsverkeer en kunnen
rechten en verplichtingen hebben. Een persoon kan dat alleen doen of samen met anderen. Een contractuele vorm voor
samenwerking is een personenvennootschap. De grondslag voor personenvennootschap is een wederkerige
overeenkomst tussen de betrokken vennoten. Een personenvennootschap heeft geen rechtspersoonlijkheid en kan
derhalve niet zelfstandig deelnemen aan het rechtsverkeer. Personenvennootschappen hebben bovendien geen eigen
vermogen, maar een - van de privévermogens van de vennoten - afgescheiden vermogen. In het Nederlandse recht
worden drie typen personenvennootschappen onderscheiden: de maatschap, de vennootschap onder rma (VOF) en de
commanditaire vennootschap (CV). Het zijn typisch ondernemings-rechtelijke rechtsvormen voor commerciële
organisaties in het midden- en kleinbedrijf.
Rechtspersonen (week 3 t/m 7)
Naast de personenvennootschappen kunnen personen gebruikt maken van rechtspersonen als rechtsvorm voor hun
onderneming. In tegenstelling tot personenvennootschappen hebben rechtspersonen wel een eigen vermogen en
rechtspersoonlijkheid: rechtspersonen staan, wat het vermogensrecht betreft, gelijk aan natuurlijke personen.
Rechtspersonen kunnen worden onderscheiden in publiekrechtelijke rechtspersonen, privaatrechtelijke rechtspersonen
en kerkgenootschappen. Voorbeelden van publiekrechtelijke rechtspersonen zijn de Staat, de Provincie, de Gemeente of
de Universiteit Utrecht. Organisatie, inrichting en doelstelling van deze publiekrechtelijke rechtspersonen is afhankelijk
van publiekrechtelijke regelgeving. Deze publiekrechtelijke rechtspersonen worden, evenals kerkgenootschappen, in dit
vak niet besproken. We gaan het dus hebben over de private rechtspersonen en hun organisatie, inrichting en
doelstelling. De vijf te onderscheiden privaatrechtelijke rechtspersonen zijn: de stichting, de vereniging, de coöperatie,
de onderlinge waarborgmaatschappij, de naamloze vennootschap (NV) en de besloten vennootschap (BV).
fi
, WEEK 1
Personenvennootschappen: deel |
Rechtsvormen
Onderneming krachtens artikel 2 Handelsregisterbesluit
Artikel 2 Handelsregisterbesluit geeft de de nitie van een onderneming. Krachtens dit artikel is er sprake van een
onderneming indien er een voldoende zelfstandig optreden organisatorische eenheid is van één of meer personen. Deze
personen moeten voldoende inbrengen in de vorm van arbeid of middelen. Ook moet de onderneming diensten of
goederen aan derde leveren, of werken tot stand brengen met het oogmerk daar materieel voordeel uit te halen. Een
onderneming is dus een organisatorisch verband, gericht op duurzame deelneming aan het economische verkeer. Dit is
de juridische kwali catie.
Rechtsvormen van de onderneming
Heel belangrijk is vervolgens de rechtsvorm van de onderneming. Een onderneming kan verschillende rechtsvormen
aannemen. Een rechtsvorm is de juridische jas van de onderneming. Het is een hulpmiddel waaronder de onderneming
is ondergebracht en waarmee de onderneming zich kan uitdrukken in het rechtsverkeer. De onderneming moet dan ook
aan de eisen van de rechtsvorm voldoen en de onderneming gebruikt de rechtsvorm om het beste te kunnen draaien.
Hoe weet je als onderneming waar je op moet letten bij het kiezen van een rechtsvorm? Elk van deze vormen hebben
namelijk andere regelingen met betrekking tot:
1. Aansprakelijkheid en verhaal: hoe zit het met mijn aansprakelijkheid ten opzichte van derden of ten opzichte
van elkaar?
2. Het betalen van belasting: de scale factor: hoeveel belasting moet ik als onderneming betalen? Ook
belastingtechnisch zijn er grote verschillen bij een bepaalde rechtsvorm.
3. De organisatiestructuur binnen de rechtsvorm: hoe is het opgebouwd? Waaraan moet ik voldoen? Hoe zit het
met de interne verhouding? Hoe zit het met mijn collega’s?
Rechtsvormen verschillende soorten
In Nederland kennen we verschillende rechtsvormen. Er is een onderscheid tussen:
- Eenmanszaak: dit is de meest eenvoudige rechtsvorm. Hiervan is sprake wanneer een natuurlijk persoon voor
eigen rekening en risico een bedrijf of beroep uitoefent. De kosten en baten komen direct voor rekening van het
eigen vermogen. In Nederland zijn er 900.000 van. Vaak kleine ondernemingen die iedereen kent: de bakker,
etsenmaker, kapper, maar ook Notarissen kunnen kleine ondernemingen zijn. Een eenmanszaak is niet iets
juridisch en is niet in de wet te vinden, omdat de ondernemer van de eenmanszaak, de ondernemer is. Dus wie is
de eenmanszaak: degene die er achter zit. Hij is met zijn hele vermogen aansprakelijk. De onderneming heeft
dezelfde verplichtingen etc als de ondernemer die erachter zit. Er is geen onderscheid tussen privé en zakelijk
vermogen, want de ondernemer is de onderneming. Je kunt dus wel personeel hebben. Er zijn geen
oprichtingsvereisten voor de eenmanszaak. Je kunt het letterlijk nu oprichten en je inschrijven in de Kamer van
Koophandel. Belangrijk is wel dat dit verplicht is, inschrijving op grond van de handelsregisterwet op grond van
artikel 5 sub b Hrgw. Tot voor kort hoefde je je niet in te schrijven als beroeper was, dus notaris of advocaat.
Bedrijven moesten dat wel. Nu is dat dus veranderd. Belangrijk is het onderscheid met de personenvennootschap:
je kunt hier ook meerdere werknemers hebben, maar er wordt niet samengewerkt. Samenwerken is speci ek voor
personenvennootschappen.
- Personenvennootschap (dit is een contractueel verband): dat is eigenlijk een stapje verder. Als het goed gaat met
je onderneming, dan kun je je onderneming een stapje uitbreiden en verder ontwikkelen. Je wil dan bijvoorbeeld
nog meer winst maken. Dat kun je doen in een personenvennootschap. Je gaat dan samenwerken op basis van een
overeenkomst. Die overeenkomst heeft juridische betekenis. Een personenvennootschap is niet een op zichzelf
staand rechtssubject. Het heeft bijvoorbeeld wel procesbevoegdheid, je kunt hem wel dagen in een procedure,
maar het is niet iemand of iets. Juridisch is het niet iets dat vermogen kan hebben of aansprakelijk kan zijn. Het
heeft geen juridische betekenis in die zin.
- Maatschap - artikel 7A:1655-1688 BW
- VOF - art 15-34 WvK
- CV - art 19-21 WvK
fi fi fi fi fi
, - Privaatrechtelijke rechtspersonen: de rechtspersoon kan wel zelfstandig drager van rechten en verplichtingen
kan zijn, is de rechtspersoon. Privaatrechtelijke rechtspersonen zijn zelfstandige rechtssubjecten en kunnen
zelfstandig deelnemen aan het rechtsverkeer. Met zo een rechtsvorm kun je je ondernemingsrisico beperken,
omdat de rechtspersoon in beginsel aansprakelijk is voor verbintenissen en niet de persoon die daar achter zit.
Kijk maar in artikel 2:5 BW. De rechtspersoon is zelfstandig drager van rechten en plichten en kan dus zelfstandig
deelnemen aan het rechtsverkeer. Niet vergeten: het is geen persoon, altijd afhankelijk van de natuurlijke personen
die daar achter zit. Het voordeel is dus dat degene die er achter zitten in beginsel niet aansprakelijk zijn.
- Boek 2 BW: BV, NV, vereniging, coöperatie, onderlinge waarborgmaatschappij, stichting
- Europese rechtsvormen: EESV, Europese NV, Europese Coöperatie
Belangrijke verschillen tussen de rechtsvormen
• Personenvennootschappen hebben in tegenstelling tot privaatrechtelijke rechtspersonen geen
rechtspersoonlijkheid.
• De privaatrechtelijke rechtspersonen kennen vooral dwingend recht zoals bedoeld in Boek 2 BW (artikel 2:25
BW). Personenvennootschappen kennen juist voornamelijk regelend recht zoals bedoeld in Boek 7A BW en
Boek 6 BW. Het is namelijk overeenkomstenrecht.
• Eenmanszaken kennen in tegenstelling tot personenvennootschappen geen afgescheiden vermogen.
• Personenvennootschappen kennen een onbeperkte aansprakelijkheid. Voor rechtspersonen geldt dit niet. Dit is
dus een sterk nadeel aan de keuze voor een personenvennootschap.
• Personenvennootschappen hebben scaal grotere voordelen dan rechtspersonen. Zeker als de winst (nog) niet
hoog is. De personenvennootschap is scaal namelijk transparant.
• De personenvennootschap kent minder oprichtingsformaliteiten dan rechtspersonen. Daarnaast kost het
oprichten ook minder geld.
Personenvennootschappen
Drie vormen/soorten van personenvennootschappen
1. De maatschap: dit is de grondvorm en tegelijk ook een aparte vorm. Dit is te vinden in artikel 7A:1655. Het is
de maatschap in brede zin. Dat is dus het begrip maatschap in brede zin. Daar vindt je de kenmerken in boek
7A. Ook kan het een maatschap zijn in enge zin: dit is als er een beroep wordt uitgeoefend. Als je goed om je
heen kijkt, kom je ze elke dag tegen. De maatschap wordt heel veel gebruikt. De huisarts bijvoorbeeld. Dat is
vaak een maatschap. Het is van oudsher de rechtsvorm die wordt gebruikt door het ‘vrije beroep’. Advocaten
en notarissen eigenlijk ook vaak als ze samenwerkten. Je ziet het ook vaak in de landbouw en in het vastgoed.
2. De vennootschap onder rma: VOF: dit is ook een personenvennootschap maar die is gericht op het bedrijf.
Als je op de weg kijkt, zie je vaak een busje langsrijden en zie je vaak een timmerman met: VOF. Of visserij
bijvoorbeeld. Het is dan een samenwerkingsverband natuurlijk. Vaak MKB (midden en klein bedrijven) en joint
ventures, ook voor in de bouw.
3. De commanditaire vennootschap: CV: MKB, joint ventures, vastgoed en beleggingsfondsen. Het lmfonds
bijvoorbeeld, samenwerkingsverband waar veel geld in kan worden gestopt, en dat kan in de vorm van een CV
handel zijn.
fi fi fi fi
, Algemene kenmerken
- Het zijn contractuele samenwerkingsvormen: het gaat om een contractuele samenwerkingsvorm. Je gaat met
elkaar een samenwerking aan, bijvoorbeeld drie advocaten. Je maakt allemaal afspraken.
- Vrijwel geheel regelend (overeenkomsten) recht: wat bijzonder is ten opzichte van de rechtspersonen, is dat het
personenvennootschappen-recht eigenlijk geheel regelend recht is. Rechtspersonen kent een gesloten systeem in
boek 2, alleen de rechtspersonen die in boek 2 staan kennen we en die kunnen bestaan. Personenvennootschappen
zijn dus regelend recht en dat maakt ze heel exibel.
- Geen rechtspersoonlijkheid: ze zijn geen rechtspersonen. Staan ook niet in boek 2. Er is wel discussie over —>
volgende week. Geen zelfstandig drager van rechten en plichten. Wie zijn die personenvennootschappen? De
vennoten, de achterliggende ondernemers. Die zijn en blijven persoonlijk aansprakelijk voor alle schulden van het
samenwerkingsverband, dus niet een zelfstandig rechtssubject.
Motieven voor gebruik van personenvennootschap
1. Nadeel: het nadeel ten opzichte van een rechtspersoon, want als rechtspersoon ben je niet onbeperkt aansprakelijk
en je bent als personenvennootschap wel onbeperkt aansprakelijk. Je zou wel een BV kunnen oprichten om je
aansprakelijkheid te beperken en die BV samen kunnen laten werken met jouw maatschap. Want daarmee is alsnog
de BV de vennoot en die wordt dus aansprakelijk.
2. Voordelen:
- Fiscale aspecten: scale transparantie inkomensbelasting ten opzichte van de vennootschapsbelasting. Daar
wordt doorheen geprikt en daardoor wordt je als ondernemer belast in de inkomensbelasting in plaats van in de
vennootschapsbelasting. Gezien de tarieven van beide is dat als je weinig winst maakt veel voordeliger. Als je
veel winst maakt is het soms wel voordeliger om vennootschapsbelasting te betalen.
- Grotere inrichtingsvrijheid bij personenvennootschap ten op zichtte van een NV/BV. Omdat het een
onderneming is zijn ze heel exibel. Omdat het een overeenkomst is kunnen de partijen met elkaar afspreken
wat ze willen. Het recht is regelend, dus je bent exibel om er vanaf te wijken. Terwijl voor de rechtspersonen
geldt dat je je aan het dwingende recht uit boek 2 moet houden. Denk bijvoorbeeld aan de oprichting van een
BV, daar moet je altijd naar de notaris en bij een personenvennootschap hoeft dat niet. Dat betekent dat je veel
lagere kosten hebt dan dat je bijvoorbeeld een BV gebruikt als samenwerkingsverband.
- Minder oprichtingsformaliteiten bij een personenvennootschap en lagere kosten
Belangrijkste verschillen tussen de vormen van personenvennootschappen
Het onderscheid tussen de verschillende soorten personenvennootschappen speelt vooral een rol bij de
vertegenwoordigingsbevoegdheid, aansprakelijkheid en het leerstuk van verhaal.
Kwali catie personenvennootschappen
De basis van de personenvennootschappen is gelegen in een overeenkomst tot samenwerking tussen twee of meer
personen. (art. 7A:1655 BW). Deze overeenkomst kan vormvrij en stilzwijgend worden aangegaan. Vanwege de
vormvrijheid is het in de praktijk niet altijd eenvoudig om te bepalen of sprake is van een personenvennootschap. Dit
blijkt onder andere uit HR (Dierenartspraktijk). Kenmerkend voor de maatschap, de VOF en de CV is dat sprake is van
een gelijkwaardige samenwerking (affectio societates) waarbij iedere vennoot bij aanvang van het
samenwerkingsverband iets inbrengt met het doel het daaruit ontstane (vermogensrechtelijk) voordeel te delen.
De maatschap als grondvorm
Alle personenvennootschappen kennen een algemene regeling in titel 9 van Boek 7A BW. Deze regelingen geldt dus
voor elke vorm van een personenvennootschap, tenzij hiervan in het Wetboek van Koophandel (WvK) wordt
afgeweken. Artikel 7A:1655 BW geeft de de nitie van alle personenvennootschappen: “overeenkomst, waarbij twee of
meer personen zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen, met het oogmerk om het daaruit ontstaande voordeel
met elkander te delen”. Het is dus een overeenkomst. En iedereen brengt iets in, waardoor het een gemeenschap in
brengt. Ze doen dat om voordeel te behalen en ze willen ook dat voordeel met elkaar delen. Dat is de basis van elke
personenvennootschap. Voor zover er niets speci ek voor de VOF en CV is geregeld, ga je altijd terug naar artikel 7A.
De volgende elementen zijn dus altijd te herkennen in een maatschap in algemene zin. Voordat het soort
personenvennootschap wordt vastgesteld, moet eerst beoordeeld worden of er sprake is van een maatschap zoals
bedoeld in artikel 7A:1655 BW.
De maatschap in enge zin versus de maatschap in algemene zin
De kenmerken van een maatschap in enge zin: niet overkoepelende van personenvennootschap, maar de maatschap in
fi fi fl flfi flfi
