JOURNAAL VAN
Boekhouding en
El.SEVIERJournal of Accounting and Economics (302001) 375--400
economie
www.elsevier.com/locate/econbase
Doet omvang ertoe? De invloed van grote
cliënten op de rapporteringsbeslissingen van
accountantskantoren*
J. Kenneth Reynolds Jere R. Francisb '*
"Louisiana State University , Baton Rou ge, LA 70803, USA
b Universiteit
van Missouri-Columbia, Columbia, MO 65211, VS
Ontvangen in januari 122000; in herziene vorm ontvangen in februari 52001; aanvaard in april 192001
Abstract
Grote cliënten creëren een economische afhankelijkheid die accountants ertoe kan
aanzetten hun onafhankelijkheid te betwisten en gunstig te rapporteren om waardevolle
cliënten te behouden. Economische afhankelijkheid wordt gemeten als de grootte van
een cliënt in verhouding tot de grootte van het kantoor dat de controle uitbesteedt en de
controleverklaring afgeeft. Wij vinden geen bewijs dat economische afhankelijkheid Big
Five accountants ertoe aanzet om gunstiger te rapporteren voor grotere cliënten in hun
kantoren. Grotere cliënten brengen echter ook een groter risico op geschillen met zich
mee, en wij vinden dat Big Five accountants5 conservatiever rapporteren voor grotere
cliënten, wat suggereert dat reputatiebescherming het gedrag van accountants
domineert. © Uitgegeven2001 door Elsevier Science B.V.
JEL-classificatie: M40; M41; L84
Sleutelwoorden: Onafhankelijkheid van de accountant; Accountantsverklaringen; Conservatisme; Overlopende
rekeningen
* Wij danken Ross Watts (de redacteur) en James Stice (de referee) voor hun nuttige commentaar
en suggesties. Eerdere versies van het document zijn becommentarieerd tijdens presentaties op de Mid-
Year1999 Meeting van de Auditing Section van de American Accounting Association, het EDEN
Doctoral Seminar 2000 aan het European Institute for Advanced Studies in Management, en workshops
aan de University of Flo rida, Indiana University, Louisiana State Univers ity, University of Missouri -
Colu mb ia, en Virginia Tech University.
*Corresponding au thor : Tel.: + 1-573-882-5156; fax: + 1-573-882-2437.
E-mailadres: franc is@ missour i.edu (J.R. Francis).
0165-4101//$01 - see front matter © 2001 Uitgegeven door Elsevier Science B.V.
PII: SO 165- ( 410110) 0- 00016
,376 J.K. Reynolds, J.R. Francis / Journal of Accounting and Economics (302001Tijdschrift voor
Boekhouding en Economie)375. 400
1. Inleiding
De vraag die in deze studie wordt onderzocht is hoe de grootte van de cliënt
de rapporteringsbeslissingen van auditors beïnvloedt. In een baanbrekend
artikel betoogt DeAngelo (1981) dat de relatie tussen accountant en cliënt een
bilateraal monopolie is dat accountants ertoe aanzet hun onafhankelijkheid te
compromitteren en gunstig te rapporteren om cliënten te behouden. Deze
prikkel kan economische afhankelijkheid worden genoemd. Mautz en Sharaf
(1961) beschrijven de financiële afhankelijkheid van de accountant van cliënten
als een ingebouwde anti-onafhankelijkheidsfactor, en de Cohen Commission
(AICPA, 1978) merkt op dat volledige onafhankelijkheid een praktische
onmogelijkheid is omdat de accountant wordt ingehuurd en betaald door de
cliënt.
Grotere cliënten leiden tot een grotere economische afhankelijkheid van
honoraria. Wanneer accountants echter meer dan één cliënt hebben, is er minder
financiële afhankelijkheid van één enkele cliënt. Een grotere cliëntenportefeuille
vermindert dus de economische afhankelijkheid. Op basis van deze redenering
concludeert DeAngelo (1981, blz. 189) dat de omvang van accountantskantoren
een maatstaf is voor onafhankelijkheid en kwaliteit van de accountantscontrole,
aangezien grotere accountantskantoren meer cliënten hebben dan kleinere
kantoren. DeAngelo's analyse is gebruikt om de Big Five accountantskantoren
te onderscheiden van kleinere kantoren die niet tot de Big Five behoren.
Onze studie breidt het DeAngelo raamwerk uit door het onderzoeken van de
stimulansen voor accountants binnen individuele kantoren van Big Five
accountantskantoren. Het onderscheid tussen kantoren en kantoren is
belangrijk met betrekking tot de economische afhankelijkheid. De grote
clientèle van een Big Five accountantskantoor garandeert vrijwel zeker dat
geen enkele cliënt een belangrijke bron van bedrijfsbrede inkomsten is. Voor een
individueel kantoor kan een enkele cliënt echter zeer belangrijk zijn en een groot
deel van de inkomsten op kantoorniveau vertegenwoordigen (Francis et al.,
1999b). Het individuele kantoor is ook de besluitvormende eenheid van het
kantoor waar de accountants contracten afsluiten met de cliënten, de controles
uitvoeren en de controleverklaringen afgeven. Om deze redenen is het
individuele kantoor de meest geschikte analyse-eenheid om de economische
afhankelijkheid te meten en het potentiële effect ervan op de
rapporteringsbeslissingen van accountants te evalueren (AICPA,1997 ; Wallman ,
1996). Er zouden aanwijzingen zijn dat economische afhankelijkheid de
onafhankelijkheid en objectiviteit in het gedrang brengt indien accountants
gunstiger zouden rapporteren voor grotere cliënten, ceteris paribus.
Hoewel grote cliënten in kantoren voor economische afhankelijkheid zorgen,
vormen grote cliënten ook een potentieel controlerisico. Dit risico ontstaat
wanneer een onzorgvuldige of anderszins twijfelachtige controle wordt verricht
bij grote cliënten met een hoog profiel. In dergelijke gevallen lijdt een
accountantskantoor waarschijnlijk een groter reputatieverlies dan het geval zou
zijn bij kleinere, minder zichtbare cliënten, en is de kans ook groter dat
individuele accountants persoonlijk worden gestraft (Shafer et al., 1999; Wilson
and
1
DeAngelo (1981, b l z . 189) wijst erop dat de waarde van een accountantscontrole nihil is indien de
accountants niet onafhankelijk zijn, hetgeen een prikkel vormt om accountants in te huren die als
onafhankelijk worden beschouwd. Onafhankelijkheid wordt echter eerder als een continuüm dan als een
binaire toestand beschouwd en vormt een basis voor de vraag naar en het aanbod van gedifferentieerde
controlekwaliteit.
, J.K. Reynolds, J.R. Francis / Journal of Accounting and Economics (302001Tijdschrift voor
Boekhouding en Economie)375. 400377
Grimlund, 1990). Naast de nadelige gevolgen voor de reputatie zullen de
proceskosten hoger zijn voor grote cliënten (Bonner et al., 1998; Kellogg,
1984; Lys and Watts, 1994; Stice, 1991). Ter illustratie van de omvang van de
risico's voor grote cliënten: een rechtszaak waarin schadevergoeding wordt geëist
voor slechts een bescheiden daling van 10% in de marktwaarde van een bedrijf
als General Motors, zou de totale jaarlijkse inkomsten van een Big Five
accountantskantoor overtreffen. In dit alternatieve scenario hebben accountants
die in hun eigen belang handelen, een prikkel om onafhankelijk te zijn. Deze
prikkel kan reputatiebescherming worden genoemd en is in overeenstemming met
het bewijs dat Big Five accountants conservatief rapporteren (Becker et al.,
1998; DeFond and Subramanyam , 1998; Francis and Krishnan, 1999), en met
de bewering van Big Five accountants dat zij risicobeheerpraktijken toepassen
(Andersen et al. , 1992).
Het doel van onze studie is na te gaan hoe de afweging tussen economische
afhankelijkheid en reputatiebescherming de besluitvorming van accountants in
lokale kantoren beïnvloedt. In het bijzonder testen we of de voordelen van
afhankelijkheid voor lokale kantoren groter zijn dan de reputatie- en juridische
kosten, waardoor auditors grotere cliënten in kantoren gunstiger behandelen.
Twee empirische vragen worden onderzocht. Ten eerste, is de grootte van de
cliënt van invloed op de discretionaire bevoegdheid van een accountant met
betrekking tot boekhoudkundige overboekingen en, bij implicatie, op de
discretionaire bevoegdheid van cliënten om gerapporteerde winsten agressief te
sturen in de richting van gewenste resultaten? Ten tweede, is de grootte van de
cliënt van invloed op de beslissing van de' accountant om een ongunstige
continuïteitsverklaring af te geven? De onderzoeksopzet gaat er impliciet van
uit dat auditors onafhankelijk zijn en objectief rapporteren voor kleine cliënten
in kantoren, en de analyse onderzoekt het effect van toenemende cliëntgrootte
op deze twee rapporteringsbeslissingen van auditors.
Wij stellen vast dat de auditors van de Big Five grotere cliënten in hun
kantoren niet gunstiger behandelen dan kleinere cliënten. Economische
afhankelijkheid leidt niet tot een grotere discretie van de cliënt met betrekking
tot boekhoudkundige overboekingen of tot minder controleverklaringen over
continuïteit. Deze resultaten zijn in overeenstemming met een witboek van de
beroepsgroep van accountants (AICPA , 1997). Daarin wordt gesteld dat de
bestaande stimulansen voldoende zijn om accountants te motiveren
onafhankelijk te zijn, ondanks de aanwezigheid van economische
afhankelijkheid die inherent is aan het contract tussen accountant en cliënt. Wij
stellen echter vast dat relatief grotere cliënten in kantoren minder discretionaire
bevoegdheid hebben met betrekking tot boekhoudkundige toerekeningen en
een grotere kans hebben om een "going concern"-accountantsverklaring te
ontvangen. Er zijn dus aanwijzingen dat reputatiebescherming leidt tot een
behoudende accountantsverklaring. De implicaties van deze bevinding worden
besproken in de concluderende sectie van het artikel.
De rest van het document is als volgt ingedeeld. De economische
stimulansen van auditors ten aanzien van grote cliënten in de context van lokale
kantoren worden verder uitgewerkt in Hoofdstuk 2. De
rapporteringsbeslissingen van2. auditors worden geanalyseerd in de
daaropvolgende twee hoofdstukken. De discretionaire bevoegdheid die auditors
hun cliënten toestaan met betrekking tot de toerekenbaarheid wordt onderzocht
in Afdeling 3, en de afgifte van continuïteitsverklaringen wordt onderzocht in
Afdeling 4. De 4.studie wordt afgesloten in Afdeling 5. 5.
