European Accounting Review, 2014
Vol. Nr23,. -3,431461, http://dx.doi.org/10.1080/09638180.2014.895620
Beheer van reële winsten en beheer
van winsten op basis van
periodetoerekening in
familiebedrijven
ANN-KRISTIN ACHLEITNER∗ , NINA G
Ü
NTHER∗ , CHRISTOPH KASERER ∗en
GIANFRANCO SICILIANO ∗∗
∗ Center for Entrepreneurial and Financial Studies (CEFS), Technische Universita¨t M ünchen, Arcisstrasse München21,80333,
Duitsland en∗ ∗ Accounting Department, Bocconi University, Via RöntgenMilaan1,20136, Italie¨
(Ontvangen: augustus 2011; aanvaard: augustus 2013)
ABSTRACT Wij onderzoeken de effecten van familiebedrijven op reëel earnings management (REM) en
accrual-based earnings management (ABEM). Gebruikmakend van sociaal-emotionele rijkdom als
theoretisch kader en rekening houdend met de verschillende implicaties van REM en ABEM op de
transgenerationele duurzaamheid van familiebedrijven, stellen wij de hypothese en vinden wij voor een
steekproef van Duitse402 beursgenoteerde familiebedrijven tijdens 1998-2008 dat familiebedrijven zich
minder bezighouden met REM en meer winstverlagend ABEM-beleid vertonen in vergelijking met een
steekproef van niet-familiebedrijven436. Wij leveren verder bewijs dat familiebedrijven in vergelijking met
niet-familiebedrijven REM en ABEM eerder als vervangende dan als complementaire instrumenten voor
winstbeheer behandelen. In het algemeen suggereren onze bevindingen dat familiebedrijven
winstbeheersingsactiviteiten strategisch gebruiken, waarbij zij activiteiten vermijden die de waarde van
het bedrijf op lange termijn belemmeren (d.w.z. REM) en activiteiten ontplooien die families helpen om
transgenerationele controle te behouden (d.w.z. ABEM).
1. Inleiding
Er is heel wat onderzoek gewijd aan het begrijpen van de relatie tussen familiebedrijven en de
kwaliteit van de financiële verslaglegging (zie bv. Ali, Chen, & Radhakrishnan, 2007Wang,
2006). Deze literatuur onderzoekt voornamelijk het potentiële effect van de stichtende familie
op de keuzes inzake winstbeheer en informatieverstrekking. Gebruikmakend van de agency-
theorie om de houding van de familie ten opzichte van een betere of slechtere kwaliteit van de
financiële verslaggeving te verklaren, komen eerdere studies echter niet tot dezelfde conclusies.
Enerzijds zijn er bevindingen die suggereren dat familiebedrijven informatie van hogere
kwaliteit produceren en betere openbaarmakingspraktijken vertonen dan niet-familiebedrijven,
consistent met het afstemmingseffect van familiebezit (Ali et al., 2007Wang, 2006). Anderzijds
zijn er bevindingen die erop wijzen dat, aangezien de raden van bestuur van familiebedrijven
over het algemeen minder onafhankelijk zijn en vaak door familieleden worden gedomineerd,
familiebedrijven de boekhoudkundige resultaten manipuleren om minderheidsaandeelhouders
uit te sluiten en particuliere voordelen na te streven, hetgeen consistent is met het
verschansingseffect van familiebezit (Wang, 2006).
Ondanks deze verschillende bevindingen onderzoeken alle eerdere studies de effecten van
familiebedrijven op de kwaliteit van de financiële verslaglegging aan de hand van maatstaven
voor earnings management op transactiebasis (accrual-based earnings management, ABEM).
De bijdrage van onze studie is om expliciet ook een tweede type van earnings management in
overweging te nemen, nl.
,Correspondentieadres: Christoph Kaserer, Center for Entrepreneurial and Financial Studies (CEFS), Technische
Universita¨t München, Arcisstrasse München21,80333, Duitsland. E-mail: christoph.kaserer@cefs. de
Paper aanvaard door gastredacteurs van de speciale uitgave over boekhouding en verslaggeving in familiebedrijven.
# European 2014Accounting Association
,
, 432 A.-K. Achleitner et al.
earnings management (REM), om bewijs te leveren voor de vraag of familiebedrijven worden
geassocieerd met hogere of lagere niveaus van REM en ABEM dan niet-familiebedrijven.
Wij suggereren een verklaring voor een voorspelbaar verband tussen familiebedrijven en
REM/ABEM: de socio-emotionele rijkdomstheorie (SEW). SEW stelt dat familieleden
economische kwesties bekijken in termen van hoe acties, ook financiële, hun sociaal-
emotionele rijkdom zullen beïnvloeden. Dit concept omvat in grote lijnen de voorraad affect-
gerelateerde waarde die een familie ontleent aan haar zeggenschapspositie en die zij wil nalaten
aan toekomstige generaties (Berrone, Cruz, & Gomez-Meija, 2012). In een dergelijke setting
rijst dan de vraag of managers in familiebedrijven meer reële economische acties (i.e. REM)
vermijden die resulteren in slechte toekomstige economische prestaties (Gunny, 2005), en
minder opportunistisch financieel rapporteringsgedrag vertonen (d.w.z. ABEM) dan managers
in niet-familiebedrijven, teneinde de waarde van de onderneming voor toekomstige generaties
te behouden (wij beschrijven deze verklaring in punt 2.1). Anders gezegd, wij willen testen of
de zorg voor op SEW-gebaseerde transgenerationele duurzaamheid en de wens om de controle
binnen de familie in de tijd te behouden, ertoe leiden dat familiebedrijven REM-praktijken
vermijden, en accrual management praktijken gebruiken als een instrument om de waarde
binnen de familie te behouden en in stand te houden.
In onze studie leveren wij bewijs voor deze onderzoeksvraag door het effect van SEW in een
specifieke institutionele setting te beschrijven: Duitsland. Wij menen dat het beperken van de
analyse tot Duitsland drie voordelen heeft. Ten eerste vertegenwoordigen familiebedrijven in
Duitsland een relevant economisch fenomeen: ongeveer 95% van de Duitse (beursgenoteerde en
niet-beursgenoteerde) bedrijven zijn familiebedrijven en vertonen een relatief hoge graad van
eigendomsconcentratie (Institut fürMittelstandsforschung, 2007). Ten tweede zijn de stichtende
families langdurig en duurzaam aanwezig in het bedrijf. Dit is belangrijk omdat, binnen ons SEW-
raamwerk, de intentie van familieleden om het familiebedrijf na te laten aan toekomstige
generaties ertoe leidt dat zij zich niet bezighouden met winstverlagende managementpraktijken,
zoals REM. Ten derde, vanuit het perspectief van een onderzoeksopzet, biedt de Duitse
economische omgeving ons een opmerkelijke dwarsdoorsnede van beursgenoteerde
bedrijfsgegevens, die vergelijkbaar is met die gebruikt in eerdere studies over familiebedrijven in
de VS (Ali et al, 2007Wang, 2006), en die ons in staat stelt de bezorgdheid over de power van
de tests te beperken.1
In onze empirische tests baseren wij ons op drie REM-maatstaven, zoals ontwikkeld in
eerdere studies (Roy- chowdury, 2006): abnormaal niveau van discretionaire kasstroom uit
operaties, abnormaal niveau van discretionaire uitgaven, en abnormaal niveau van
productiekosten. Onze proxy voor ABEM is de maatstaf voor abnormale (discretionaire)
overlopende posten, zoals ontwikkeld door Ball en Shivakumar (2005) en toegepast in eerder
onderzoek (Wang, 2006). Onze resultaten zijn gebaseerd op een steekproef die bestaat uit niet-
familiebedrijven436 en 402familiebedrijven over een periode die de jaren omspant 1998-2008. Deze
setting stelt ons in staat een opzet te hanteren die gebaseerd is op een vrij evenwichtige
steekproef van familiebedrijven (de behandelingsgroep) versus niet-familiebedrijven (de
controlegroep), hetgeen intersectorale voorspellingen mogelijk maakt over de effecten van
familiebetrokkenheid op REM en ABEM.
Wij ontwikkelen en testen twee hypothesen: de eerste onderzoekt of familiebedrijven minder
aan REM-activiteiten doen dan niet-familiebedrijven. Ook wordt onderzocht of
familiebedrijven meer geneigd zijn hun winsten te beheren door ABEM-praktijken toe te
passen. Specifiek, voortbouwend op de SEW theorie, verwachten wij: (1) de omvang van
abnormale discretionaire kasstroom uit operaties, (2) de omvang van abnormale discretionaire
uitgaven, en (3) abnormale productiekosten, lager zijn in familiebedrijven dan in niet-
familiebedrijven. Bovendien verwachten wij dat familiebedrijven meer negatieve discretionaire
accruals vertonen dan niet-familiebedrijven.
De tweede hypothese gaat in op de in eerdere studies geuite bezorgdheid over de
(substituerende of complementaire) relatie tussen ABEM en REM. Aangezien het eerdere
