Hoorcollege 1 Wetenschapsgeschiedenis + H2 (beri-beri tekst nog te doen)
Kijken naar historie geeft meer inzicht in hedendaagse praktijken, je snapt dan beter waarom we
doen wat we nu doen (meer overzicht, greep)
- Terugkijken naar het verleden toen de dingen wat simpeler waren
Kijken naar historie je kan het zien als laboratorium waarin we allerlei dingen al hebben
uitgeprobeerd. Dat kan je helpen met inzicht in allerlei zaken of om te denken aan alternatieven.
- Er is veel kritiek op veel hedendaagse praktijken, dan kan je bijvoorbeeld kijken naar
alternatieven die vroeger werden gebruikt.
Intellectueel eigendom; als je kennis toevoegt aan bestaande kennis, kan je daar als wetenschapper
een claim op leggen.
- Dit is erg belangrijk voor veel wetenschappers
- Aanzien, geld en macht; vooral aanzien zit erin voor wetenschappers. De andere twee
minder. Het gaat dan ook vooral om aanzien van medewetenschappers, aanzien van het
breder publiek is minder voorkomend.
o Door het doen van belangrijke ontdekkingen krijg je zulk aanzien
- Intellectueel eigendom speelt een belangrijke rol in het beloningssysteem. Het is de
belangrijkste vorm van kapitaal voor een wetenschappers. Ook omdat het essentieel is voor
je carrière en reputatie.
- Die ontdekkingen echter ook problematisch zijn, want ze worden ook aangevochten door
anderen. Mensen kunnen ook claim willen leggen door te zeggen dat zij ook hebben
bijgedragen aan de nieuwe inzicht/ontdekking (hier wordt vaak over geruzied, en het is niet
makkelijk om één persoon aan te wijzen als ontdekker.
- Ook is er geen patentsysteem voor goede ideeen/inzichten (wel voor technische zaken en
toepassingen van kennis). Dit is in praktijk lastig en leidt ook weer tot ruzies.
De meest direct claim op kennis is een ontdekking.
- Criteria nobelprijzen natuurkunde, geneeskunde, scheikunde
Conflict tussen Newton en Leibniz; betwistten elkaar de ontdekking van ‘differentiaalrekening’
- Want ze werkten er beide aan, maar Newton was nog terughoudender met de publicatie.
Daardoor ging leibniz ervandoor met de roem. Echter later kreeg hij kritiek dat hij plagiaat
gepleegd had. Dit leidde tot onderzoek via een commissie, echter bleek later dat niet de
commissie, maar de voorzitter (namelijk Newton) het rapport had geschreven en leibniz in
kwaad daglicht werd gezet.
Nobelprijs voor ontdekking van geneesmiddel tegen tuberculose:
- Ging naar Selman Waksman, maar mensen vonden dat Albert Schatz er ook recht op had en
hijzelf ook.
o Hij kreeg toen een royale vergoeding en mocht ook aanspraak maken op de
ontdekking.
Ontdekking van HIV
- Betwist door twee mensen (Luc Montagnier en Robert Galleaux)
, o Beiden legde een claim op de ontdekking van het virus.
- 1980 dook een nieuwe ziekte op, vermoeden dat sprake was van een virus Luc isoleerde
een retrovirus maar bleek niet de oorzaak te zijn van HIV
- Robert isoleerde ook een retrovirus, dit lukte wel. Ze konden laten zien dat het de oorzaak
was van aids.
- Het leidde tot conflict tot wie de ontdekker was van het virus.
- Na diplomatieke bijeenkomst werd besloten dat ze beide ontdekkers waren van het virus.
o De patenten van de aidstesten werden 50-50 verdeeld
- Later bleek echter dat het HTLII virus afkomstig was uit het lab waar Luc bezig was.
o Gallo had dus het virus vanuit frankrijk toegestuurd gekregen.
o Gallo verdacht en vrijgepleit van integriteitsschending
o Nobel prijs naar Luc Montagnier, niet naar Gallo
Het is een significant probleem dat ontdekkingen vaak niet heel makkelijk toe te wijzen zijn aan
bepaalde mensen, maar dat het vaak nog vaag is wie de titel mag krijgen wie de ontdekker is. Want
het speelt juist een primaire rol bij de beloningswereld.
Beeld van ontdekkingen:
- Een ontdekking is een gebeurtenis gekoppeld aan een specifieke wetenschapper
- Bij de meeste weet je waar het plaats heeft gevonden en wanneer
- Meestal een plotseling inzicht of plotse waarneming van significant verschijnsel
o Eurekamoment, Aha-Erlebnis
Voorbeeld; ontdekking van Uranus
- William Herschel bouwde spiegeltelescopen en speurde de hemel af
o Hij ontdekte de planeet Uranus op 13 maart 1781 ‘een opmerkelijke ster of
misschien komeet’
o Hij wist dus nog niet precies wat het is, dus keek verder hij merkte op 17 en 19
maart dat het object zich verplaatste dus maakte de ontdekking van de ‘komeet’
bekend.
Het was dus wel de planeet uranus, maar hij spreekt niet van een planeet .
Dus je kan je dan afvragen of hij het wel ontdekt heeft.
‘Is waarneming voldoende voor ontdekking?
o Het object was tussen 1690 en 1781 al 17 keer al
waargenomen en als ster geregistreerd namelijk.
o Als waarneming al voldoende is, dan weten we dus eigenlijk
dat er andere mensen voor Herschel gingen. Kan je Herschel
dus zien als de ontdekker?
Hoe weet je of iets een nieuwe komeet is, of dat het al eerder is
waargenomen de baan van de komeet reconstrueren, dit is adhv
waarnemingen niet eenvoudig. Het vergt hogere wiskunde.
De wiskundigen gingen dus aan de slag (niet Herschel), maar het
lukte ze niet om een geloofwaardige kometenbaan te reconstrueren
Nevil Maskelyne sprak het vermoeden uit dat het geen komeet, maar een
planeet was. Het aantal planeten was echter sinds heel lange tijd niet
vermeerderd, daarom leek het onwaarschijnlijk.
,
Anders Lexell was de eerste die het lukte om een planetenbaan te
reconstrueren die overeenkwam met de eerdere waarnemingen. meer
wetenschappers lukte het toen consensus over dat het een planeet was
Herschel had moeite met dit geloven, omdat de diameter enigzins kleiner
werd dus dat het zich van de aarde verwijderde (geeft weer dat het wss
een komeet was), een planeet zou juist een grotere diameter (naar de aarde
toe) moeten krijgen. Hij bleef zelf dus vasthouden dat het een komeet was.
Confirmation bias: neiging om datgene te zien wat je verwacht te
zien.
Uiteindelijk moest ook Herschel toegeven dat hij zich vergist had.
Voornaamste kritiek is dat Herschel uitging van een komeet, geen planeet.
Wie ontdekte dus Uranus?
- Was dat de eerste waarnemer (lastig te bepalen)?
- John Flamsteed? (hij heeft het bewust waargenomen en als eerste geregistreerd)?
- William Herschel (de eerste die beweging (iets belangrijks) waarnam)?
o Hier kan je vraagtekens bij, want wat heeft hij precies toegevoegd, algemene
aandacht, maar is dat voldoende om te spreken van een ontdekking?
- Nevil Maskelyne (de juiste idee dat het zou kunnen gaan om een planeet, niet om een
komeet)
o Je kan dan afvragen wat de waarde van een suggestie is
- Anders Lexell (hij was de eerste met sterke aanwijzingen dat het een planeet was)?
- Of een latere astronoom?
Het is dus een lastige vraag!
Ontdekking van Vitamine B1 (helpt beri-beri te voorkomen):
- Door Christiaan Eijkman; hij kreeg daar de nobelprijs in 1929
- Hij deed de ontdekking eind jaren 1880 in een militair hospitaal in Java
- De ontdekking was belangrijk, want vitamine B1 beschermt tegen een vervelende ziekte
beri-beri
- Probleem ontstaan in Nederlandse koloniën (Nederlands-Indië)
- De ziekte had een snelle opkomst in eind 19 e eeuw
- De ziekte zorgde voor aantasting van zenuwstelsel dood
- Idee dat het epidemisch was (besmettelijk), want het kwam veel voor in gevangenissen en
leger
- Opkomst in politiek gevoelige periode van herhaalde opstanden tegen koloniale regime
(Atjeh-oorlogen)
- De nederlandse overheid besloot de wetenschap in te schakelen om dit probleem op te
lossen (meneer Pekelharing) naar Java gaan en oorzaak van Beri-Beri te onderzoeken
(1886)
o Hij werd voorzien van een klein laboratorium in een militair hospitaal Batavia
o Eijkman was zijn assistent
o De conclusie van Pekelharing was: dat het een bacteriële ziekteverwekker had. Hij
adviseerde ontsmetting en ging terug naar Nederland. De leiding gaf hij verder aan
Eijkman.
, - In 1889 signaleerde Eijkman dat de kippen vreemd motorisch gedrag vertoonde. Hierdoor
dacht hij aan beri-beri. Het viel hem ook op, dat het na een aantal weken de kippen weer
normaal bewogen. Hij kwam erachter dat de kippen tijdelijk gevoerd waren met restanten
uit de keuken (restjes van geslepen rijst).
o Hij begon experimenten te doen met kippen en hun voedsel
o Er leek een verband tussen het afwijkende gedrag van de kippen (pluimvee
polyneuritis) en een dieet van witte rijst
Door ze zilvervlies te voeren, genazen de kippen weer
Hij zag dus in dat het zilvervlies een belangrijke rol hadden in het
herstel/beschermende rol
- Eijkman besloot ook terug te gaan naar Nederland en gaf Adolphe Vorderman de opdracht
om verder onderzoek te doen naar het verband tussen beri-beri en geslepen rijst.
o Hij onderzocht wat gevangenen te eten kregen en hoe hoog de incidentie was van
beri-beri in die gevangenissen (grote epidemiologische studie)
o Het verband tussen beri beri en een dieet tussen voornamelijk geslepen rijst leek
overtuigend. Die resultaten heeft hij gepubliceerd in een Duits tijdschrift (1897). Ook
verband dat zilvervlies beschermend werkte ook.
- ! Eijkman deed de suggestie dat; zilvervlies een tegengif bevat tegen zenuwbeschadigend gif,
geproduceerd door micro-organismen (bacteriën) die floreren op zetmeelrijk dieet van rijst
(geslepen).
- Het onderzoek werd weer voortgezet door Gerrit Grijns.
o Hij ontdekte dat niet alleen zilvervlies, maar ook peulen en bonen bescherming
bieden
o Hij (Grijns) dacht meer aan een voedingsdeficiëntie (Hopkins ontdekker van
voedingsdeficiëntie)
o Grijns sloot in 1909 de bacteriologische ziekteverwekker uit nam de
voedingsdeficiëntie als oorzaak aan
o 1910; beri-beri wordt veroorzaakt door gebrek aan ‘zenuwvoedsel’
- Eijkman bleef overtuigd van een bacteriologische oorzaak.
o In 1913; als de infectietheorie al zwak staat, geldt dat ook voor de voedingstheorie
o 1918; hij neemt de vitamineterminologie wel over
o 1929; in de Nobel-voordracht vertelt hij hoe hij dat vitamine ontdekt had door de
kippen hij heeft zijn herinneringen helemaal aangepast aan de ontdekkingen van
de vitaminen enzo (hij past zijn ‘ontdekkingen’/verhaal aan aan wat hij al wist)
- 1912: Casimir Funkt noemt anti-beriberifactor een ‘vitamine’
- 1926: Barend Jansen isoleert het anti beri beri vitamine en introduceert de term ‘aneurine’
- 1936: Robert Williams stelt de chemische structuur van de vitamine en slaagt erin om het te
synthetiseren (thiamine)
Dus wie heeft Vitamine B1 ontdekt?
- Pekelharing? (hield zich er eerst mee bezig)
- Eijkman (had als eerst aandacht voor de rol van zilvervlies)
o Je kan ook zeggen dat de eerste persoon die ontdekt dat zilvervlies helpt
- Vorderman (zag als eerst de relatie tussen beri-beri en dieet van geslepen rijst)
- Grijns (hij was de eerste met het juiste idee, namelijk voedsel deficiëntie en slaagde het
aannemelijk te maken door aan te tonen dat bacterietheorie niet klopte)
