Overzicht TOETSSTOF Basiszorgverlening
1. Grondbeginselen van het ECG
2. Thermobalans en regulatie
3. Medische aspecten voeding
4. Verpleegkundige aspecten voeding
5. Nierfunctie
6. Vocht en elektrolyten
7. Stress, pijn en behandeling
8. Neonatale infecties
9. Infectiepreventie
10. Verpleegkundige aspecten infecties en NEC
1
,Grondbeginselen van het ECG
Leerboek ICN: H4a p.282-287
Elektrocardiogram
Het standaard-12-afleidingen-ECG bestaat uit de afleidingen I, II, III, AVL, AVR, AVF en V1
tot en met V6.
De standaardafleidingen op het elektrocardiogram (ECG) zijn afleiding I, II en III. De
afleidingen AVR, AVL en AVF worden de extremiteitsafleidingen genoemd. De afleidingen
V1 tot en met V6 worden de precordiale afleidingen genoemd.
De extremiteitsafleidingen en precordiale afleidingen
Het ECG is een weergave van de elektrische activiteit van de hartspier tijdens de
uitdrijvingsfase (systole) en de ontspanningsfase (diastole) van het hart. Verschuivingen van
elektrisch geladen elektrolyten (ionen) - zoals K+ en Ca2+ - over de celmembraan doen
vanuit de rustsituatie een elektrische impuls ontstaan. Dit heet depolarisatie. Door
depolarisatie, die normaal gesproken begint vanuit de sinusknoop en zich vervolgens als
een depolarisatiegolf uitbreidt in de richting van de atrioventriculaire knoop (AV-knoop of AV-
junction), treedt contractie op. Nadat de depolarisatie voorbij is, herstellen de ionenstromen
zich tot opnieuw de uitgangssituatie verkregen is. Dit heet de herstelfase of
repolarisatiefase. In het hart is een geleidingssysteem aanwezig. Langs dit geleidingssyteem
wordt het depolarisatiefront het snelst voortgeleid.
Het ECG bestaat uit een P-golf, gevolgd door een QRS-complex
en een T-golf. Dit elektrocardiografische patroon komt als volgt tot
stand. De elektrische impuls, gegenereerd in de sinusknoop, leidt
tot een depolarisatiegolf die wordt voortgeleid over beide atria. De
contractie van de atria wordt weergegeven door de P-golf. De
impuls bereikt dan de AV-knoop. Daar treedt enige vertraging op,
waarna de prikkel wordt doorgegeven via de AV-bundel en de
linker en rechter bundeltak (bundel van His) naar de Purkinje-
vezels in het myocard. De ventrikels worden nu tot contractie
gebracht. Die contractie wordt in het ECG weergegeven door het
QRS-complex. Na het QRS-complex is er een pauze. Die pauze
wordt gevolgd door een T-golf, die de repolarisatiefase
(herstelfase) representeert. Tijdens deze fase is er dus geen
spieractiviteit in het hart.
Het ECG voor registratie van het ritme
Voor ritmebewaking is geen volledig ECG nodig, maar slechts één afleiding. Wanneer een
afwijkend ritme wordt gezien of vermoed, vormt dit een indicatie tot het registreren van een
volledig ECG (12-punts).
Voorwaarden voor een goede analyse zijn:
● Een goed zichtbare P-top (voor zover aanwezig);
● Een zo groot mogelijk QRS-complex (dit vermindert de kans op storingen, door een
duidelijk onderscheid ten opzichte van ‘ruis’;
● Een registratie met zo weinig mogelijk storing.
2
,Frequentie
Elektrocardiografische registraties vinden plaats op millimeterpapier. De papiersnelheid is
volgens internationale standaard 25 mm per seconde. Eén klein hokje is gelijk aan 1 mm
(0,04 s). Vijf kleine hokjes (5 mm) vormen een groot hokje (0,2 s). Vijftien grote hokjes
komen dan overeen met 75 mm (3 s). Boven aan het ECG-papier staan streepjes die een
periode van 3 s aangeven.
Op verschillende manieren kan snel een indruk worden verkregen van de frequentie:
● Door het aantal QRS-complexen te tellen die in 3 s passen en dit getal vervolgens
met 20 vermenigvuldigen.
● Door uit te gaan van het aantal grote hokjes tussen twee R-toppen en tussen twee
complexen per hokje ‘terug te tellen’ volgens het patroon 300-150-100-75-60-50. Met
deze methode kan de frequentie in een oogopslag worden bepaald.
● Door de frequentie met een ECG-latje af te lezen.
Identificatie van het ECG
Er bestaan in het normale hart verschillende centra voor prikkelvorming, met zogenoemde
inherente voorkeursfrequenties die sterk afhankelijk zijn van de leeftijd. Bij zuigelingen
gelden bijvoorbeeld als inherente voorkeursfrequenties:
● Sinusknoop: >120/min (sinusritme)
● Atrium: >100-120/min (atriaal ritme)
● AV-junction: 60-80/min (nodaal (junctional) ritme)
● Ventrikels: 60/min (ventriculair ritme)
Wanneer de prikkelgeleiding op een andere plek plaatsvindt dan de sinoatriale knoop, wordt
gesproken van ectopische prikkelvorming.
Een focus met lagere eigen frequentie kan alleen dan tot uiting komen als een ‘hogere’ focus
vertraging vertoont. Er treedt dan een zogenoemde escape-slag op. Bij meerdere
escapeslagen wordt gesproken van een escaperitme.
Een ECG van een ritmestrook wordt steeds systematisch beoordeeld. Daarbij wordt volgens
een vaste volgorde gelet op de volgende elementen:
1. Regelmaat;
2. Frequentie;
3. Focus (plaats van prikkelvorming);
4. Intervallen PP, RR, QRS, PQ;
5. Extra slagen, dan wel premature complexen.
Indicaties voor ECG-monitorbewakingen zijn de volgende: prematuriteit, aangeboren
hartafwijkingen, niet-verklaarde cyanose, decompensatio cordis, hartritmestoornissen,
neonatale hypertensie, chronische longaandoeningen, elektrolytstoornissen, degeneratieve
neuromusculaire ziekten, stofwisselingsziekten, monitoring op IC-units, gebruik van
bepaalde medicatie, intoxicaties.
Het volledige standaard-12-afleidingen-ECG
Een volledig ECG levert als aanvullend onderzoek vooral informatie op in de volgende
situaties:
● Bij verdenking op een congenitale hartafwijking;
● Bij ritmestoornissen (soms prenataal vastgesteld);
● Ter evaluatie van de cardiale belasting bij kinderen met BPD.
3
, Op een volledig ECG kunnen worden onderscheiden:
● Het hartritme
○ regulair of irregulair, sinusritme, artriaal of nodiaal ritme.
● De frequentie
○ te snel of te langzaam? (relateren aan de gestatieduur en de postnatale
leeftijd van het kind).
● De elektrische hartas
○ normaal voor de leeftijd?
● De geleidingstijden
○ normaal of abnormaal?, normale GTc (formule van Bazett)?
● De belasting van de boezems (atria)
○ boezemvoltages relateren aan streefwaarden voor de leeftijd.
● De belasting van de kamers (ventrikels)
○ kamervoltages relateren aan streefwaarden voor de leeftijd.
● De aanwezigheid van aberrante geleiding
○ welke vorm?, diagnose?
● De aanwezigheid van elektrolytstoornissen
○ kan worden vermoed door afwijkende T-toppen op het ECG (bijv.
hypokaliëmie geeft hoge T-toppen met soms een prominerende U-golf).
Leerboek ICN: H4a p.319-331
Hartritmestoornissen
Hartritmestoornissen kunnen als volgt worden ingedeeld:
1. Stoornissen ten gevolge van een abnormale prikkelvorming.
2. Stoornissen die voortkomen uit een abnormale voortgeleiding van de prikkel in het
geleidingssysteem van het hart (geleidingsstoornissen). Deze kunnen op hun beurt
worden ingedeeld in:
a. Geleidingsstoornissen boven het niveau van de atrioventriculaire knoop, die
ook wel AV-knoop of -junction wordt genoemd (supraventriculaire ritme-
geleidingsstoornissen);
b. Geleidingsstoornissen ter hoogte van het niveau van de AV-knoop (AV-
geleidingsstoornissen);
c. Geleidingsstoornissen beneden het niveau van de AV-knoop (ventriculaire
ritme- en geleidingsstoornissen).
Sinusaritmieën
Sinusbradycardie
Bij een frequentie van minder dan 80 slagen per minuut, waarbij de oorsprong
van de prikkelvorming zich bevindt in de sinusknoop.
Oorzaken zijn: nervus vagus stimulatie (door uitzuigen of intuberen), diepe
slaap, verhoging in de intracranïele druk, myocarditis, hypothyreoïdie, hypothermie, hypoxie,
cardiovasculaire collaps, gebruik van bepaalde medicatie (bijv. digoxine), apneu-aanvallen
bij preterme pasgeborenen).
Sinustachycardie
Een sinusritme met een frequentie van meer dan 180 a 200 slagen per minuut.
Oorzaken zijn: stress tgv pijn of lichamelijke inspanning, tachycardie als
compensatiemechanisme (shock, anemie, cardiale insufficiëntie,
4
