Deze beknopte samenvatting bespreekt de basis van hoe Freud, Heidegger, Arendt, Adorno, Marcuse, Foucault en Taylor denken over de relatie tussen mens-zijn en cultuur aan de hand van één tekst per filosoof.
Freud - Het onbehagen in de cultuur
Heidegger - De vraag naar de techniek
Arendt - D...
Het Onbehagen in de Cultuur: een pessimistische tekst over cultuur. Twee leerstellingen: (1) Bewuste intellect
(Ich) is “zwak en afhankelijk” en geregeerd door “onbewuste” driften (Es). (2) Primitieve, wilde en kwade
impulsen bestaan voort in onbewuste.
- Alles wat men meemaakt blijft behouden. Alles is symptoom/betekenisvol (effect): “wet van behoud
van energie in het psychische.” Dus kwade en wilde impulsen blijven ook altijd voortbestaan.
- Psychoanalyse als therapie: neurose en repressie tegengaan door onbewuste uit te spreken > bewust
maken.
- Cultuur onderdrukt onze wilde en kwade aspecten, maar zij verdwijnen hiermee niet en zullen een
andere manier vinden om zich te doen gelden.
Religie is een cultureel schepsel van “Boven-Ik”. Cultuur is nuttig en zinvol, maar kost ons veel geluk door
schuldgevoel. Waarom? Freud sluit zich aan bij de mythe van Prometheus en is sterk beïnvloed door Darwin:
- Cultuur neutraliseert natuurlijke selectie, de mens ontloopt zo dit process > is dit (on)natuurlijk?
- Wat is het gevolg? Ook de niet-goed aangepasten planten zich voort. Volgens Darwin heeft de
ontwikkeling van menselijke cultuur een negatieve invloed op de soort.
- Darwins Ungesellige Geselligkeit: conflict tussen socialiteit en egoïsme > wordt opgelost door
tijd/gewoonte: cultuur is combinatie van het tijdloze zoals bv. geërfde sociale instincten en historische
omstandigheden.
Religieuze vraag: zin van het leven > geluk. Maar, wat is geluk? Lustgevoelens (zijn korte ervaringen) en de
afwezigheid van pijn/onlust. Onlustvermijding heeft meer invloed! Liefde speelt belangrijke rol in geluk voor
Freud. Tot slot: vlucht naar neurose.
- Het belangrijkste obstakel van geluk is cultuur, het is datgene wat het voor ons moeilijk maakt om
volgens de bovenstaande dingen geluk te ervaren.
Het onbehagen in de cultuur. Neutrale (voorlopige) definitie cultuur: “het totaal van prestaties en inrichten [...]
waarin ons leven zich onderscheidt van dat van onze dierlijke voorouders en die een tweedelig doel dienen:
bescherming van de mens tegen de natuur en regeling van de betrekkingen tussen mensen onderling.”
Freud ziet parrallel individu en gemeenschap als libidinaal: karaktervorming (anale fase: bv. netheid),
sublimering (van drift naar hogere prestaties), maar vooral driftverzaking (repressie, verdringen,
onderdrukken). Liefde (primair geslachtelijk) is een van de grondslagen van de menselijke cultuur.
Wat zijn de complicaties?
1. Geslachtelijke liefde maakt afhankelijk van object
2. Universele ‘doelgeremde’ (niet-geselecteerde) liefde (Assisi: iedereen lief hebben) is niet mogelijk.
3. Conflict gezin en grotere gemeenschap: Freud zegt dat de liefde begint in de familie, maar wanneer wij
dit gaan toepassen op de gemeenschap er complicaties ontstaan door verschillen.
4. Sexuele repressie van de Westeuropese cultuur: beperking tot ander geslacht, huwelijk, perversie, etc.,
maar dit is niet uitvoerbaar volgens Freud. Onthoud, hij leefde in de Victoriaanse tijd (preutse tijd).
5. ‘Heb uw naaste lief als uzelf’: onhaalbare eis. Eerder vijandig! Hatend tegenover de vreemdeling.
De ‘doodsdrift’ = agressiedrift. Deze zelfstandige agressie drift-dispositie als hindernis voor de cultuur, het zal
ergens zijn plek moeten vinden, altijd (= tot uiting komen). Primaire vijandigheid die cultuur permanent
bedreigt. Nieuw functie cultuur: controlemechanisme voor agressieve driften, cultuur als driftbeteugeling, maar
dit leidt nog steeds niet tot geluk.
, - Kritiek op communisme: pakt het probleem van de agressie niet aan en zal dus ook geen vreedzame
toestand teweeg brengen. Maar vooral: aggressiedrift opgeven is “niet prettig” en repressief.
- Cultuur eist dat wij onze agressiedrift opgeven op dezelfde manier waarop wij onze seksuele driften
inperken door schuldgevoel. Geen huwelijk met hetzelfde geslacht, geen vijandigheid tegen anderen
Als aggressie niet naar buiten mag gaat het naar binnen: creatie van Über-Ich als repressieve instantie:
schuldgevoel, een geweten en het verlangen naar straf. Cultuur en religie doen precies hetzelfde. Foucault:
“disciplinering”. Nietzshe “bleke misdadiger” en de “waanzin na de daad”.
Hoe verklaard Freud dit schuldgevoel?
Het begint als angst voor liefdesverlies (bv. vader) > driftverzaking om dit te voorkomen > verinnerlijking
agressie tegenover jezelf > creatie van Boven-Ik > voor angst voor Boven-Ik is driftverzaking niet genoeg. Geen
verschil meer tussen verrichte of voorgenomen daad (het geweten kent ook je verlangens) > “Noodlottig
onvermijdelijkheid van het schuldgevoel” > uiteindelijk draait de verhouding om: iedere driftverzaking vergroot
strengheid van Uber-Ich.
- “Dat wij met alle verlies aan geluk door de vergroting van het schuldgevoel de prijs betalen voor de
culturele vooruitgang”. Het internaliseren van hoe het hoort waardoor de cultuur succesvol wordt om
zich hand te haven in de natuur, maar wat ten koste gaat van ons geluk > een te hoge eis! Geen
antwoord van Freud voor dit probleem.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Wim26. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
