In deze samenvatting wordt de context "de verlichting" besproken. Dit is een onderwerp voor het vwo examen 2021/2022. Leerdoelen, kenmerkende aspecten, jaartallen en personen worden in deze samenvatting doorgenomen.
Leerdoelen
Ik kan doormiddel van 5 oorzaken aangeven hoe de wetenschappelijke revolutie ontstond in de 17e eeuw
1. Mensen kwamen tot hun mening door zelfstandig te denken, observeren en redeneren
2. Door ontdekkingsreizen ontstond er een hele nieuwe wereld
3. Humanisten gingen met een scherpe blik kijken naar teksten uit de oudheid en gingen deze
anders interpreteren
4. Vergaren van kennen door logisch redeneren (rationalisme) en doormiddel van zintuigen
(empirisme)
5. Ambacht en wetenschap kregen interesse in elkaar
Ik kan aangeven welke godsdienstige gevolgen de verlichting had
Verlichte denkers vonden dat de wetenschappelijke revolutie ook moest worden toegepast op de
samenleving. Hierdoor kwam men erachter dat de wereld functioneerde aan de hand van
natuurwetten. Mensen gingen daardoor minder geloven in de invloed van God en konden zich niet
meer vinden in hun geloof. Het geloof werd een persoonlijke zaak.
Ik kan aangeven hoe de verlichting ontstond in het verlengde van de wetenschappelijke revolutie
Denkers uit de wetenschappelijke revolutie vonden dat hun ontdekkingen ook moesten worden
toegepast op de samenleving. Er werd kritisch gekeken naar de samenleving.
Ik kan aangeven hoe de verlichting de samenleving wilde veranderen op verschillende terreinen
1. Positie van godsdiensten in de samenleving
2. Adel ging meer rechten bezitten
3. Opvoeding en onderwijs
Ik kan uitleggen wat de verlichte ideeën zijn van Descartes, Rousseau, Locke, Montesquieu en Smith
Descartes: hij wilde de belangen behartigen door logisch te beredeneren.
Rousseau: beschermen van de burgers tegen machtsmisbruik door het natuurrecht en sociaal
contract, waarbij de macht volledig bij de burgers lag en de regering hun wil moest uitvoeren. Een
directe democratie.
Locke: beschermen van de burgers tegen machtsmisbruik door het natuurrecht en sociaal contract,
waarbij de macht bij de burgers lag. Wel zouden zij hun trouw beloven aan hun vorst. Hij geloofde
dat de basis bij de zintuigelijke waarnemingen moest liggen.
Montesquieu: beschermen van de burgers tegen machtsmisbruik doormiddel van de scheiding der
machten. Zo lag alle macht niet bij 1 groep of persoon.
Smith: beschermen van burgers tegen machtsmisbruik door de economie. Iedereen zijn eigen
economische belangen laten nastreven.
Leg uit hoe de verlichting de politieke cultuur veranderde en wat de rol van de vorst hierin was
Vorsten waren in de tijd van de verlichting op zoek naar absolute macht. Verlichte ideeën,
voornamelijk over de rol van god, hadden hier een negatieve werking op. Vorsten waren namelijk
aangesteld door god (droît divin). Sommige vorsten omarmden deze ideeën juist, waardoor het
verlicht absolutisme ontstond.
, §2
Leerdoelen
Leg uit hoe verlichtingsideeën en concrete acties een rol speelde bij het uitroepen van de
onafhankelijkheid van Amerika
De verlichtingsideeën stimuleerden in de Britse koloniën het verlangen naar meer zelfstandigheid.
Toen de koloniën belasting moesten gaan betalen maar geen inspraak kregen verklaarden zij zichzelf
onafhankelijk het Groot-Brittannië.
Leg uit of de Verenigde Staten ingericht werd volgens de verlichtingsideeën
De verenigde staten werd ingericht volgens de verlichtingsidealen, want het volk koos zijn leider,
iedereen hadden dezelfde rechten en door de drie machten lag de macht nooit in 1 groep of persoon
zijn handen. Door Europese kolonisten verder de grondrechten van inwoners geschonden en golden
deze in de praktijk alleen voor een kleine laag witte protestante.
Ik kan uitleggen hoe verlichtingsideeën een rol spelen bij het ontstaan van de Franse revolutie
In Frankrijk ontstond er verzet tegen de standensamenleving, waarbij geestelijken en edelen meer
macht hadden dan andere Fransen. Dit was tegen het verlichte ideaal, omdat niet iedereen als
gelijken werd gezien. De spanningen hierover leiden tot de Franse revolutie.
Leg uit hoe de eerste revolutie verloopt
Er ontstonden 3 belangrijke nieuwe documenten, waaronder “de verklaring van de rechten van de
mens en burger” waarin stond dat mensen gelijke rechten hadden. Hiernaast kwam er een nieuwe
grondwet die de standen afschafte. Als laatste kwam er de “verklaring van rechten van de vrouw” die
de positie van de vrouw ter discussie stelde om zo gelijke rechten te krijgen.
Leg uit hoe de tweede revolutie verloopt
Jakobijnen die zichzelf zagen als volksvertegenwoordigers grepen de macht en lieten Lodewijk XVI
executeren. Zij voerden algemeen mannenkiesrecht in en probeerde economische gelijkheid te
creëren. Tegenstanders van de revolutie werden omgebracht. Dit leidde tot chaos waardoor
Napoleon de macht kon grijpen. Hij stelde in dat alle burgers voor de wet gelijk zijn (code Napoleon),
ze kregen hierdoor ook meer vrijheid. In 1813 moest hij zijn macht opgeven totdat hij weer aan de
macht kwam en in 1815 definitief werd verslagen (de slag bij Waterloo)
Leg uit hoe Napoleon de Franse Revolutie verspreid door Europa en in hoeverre hij de ideeën van
de Verlichting nastreefde
Door de chaos die was ontstaande door de opstandelingen van de revolutie kon Napoleon Frankrijk
innemen. Met zijn leger nam hij steeds meer gebieden van Europa in en voerde in deze gebieden
meteen zijn hervormingsideeën door. Napoleon was verlicht, want hij bood iedere burger dezelfde
wetten, rechten, vrijheden en kansen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurellpolmann. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
