In deze samenvatting wordt de context Steden en Burgers besproken. Dit is een onderwerp voor het vwo examen 2021/2022. Leerdoelen, kenmerkende aspecten, jaartallen en personen worden in deze samenvatting doorgenomen.
Context Steden en Burgers
§1 Leerdoelen
- Ik kan omschrijven hoe vanaf de 11e eeuw in de Nederlandse gewesten opnieuw een
agrarisch urbane samenleving ontstond.
In de 10e eeuw was het huidige Nederland dun bevolkt. Het bestond voornamelijk uit
moerassen en bossen, waardoor het vrijwel niet geschikt was voor landbouw. Hier kwam
verandering in, doordat mensen meer gingen bebouwen, ze gebruik gingen maken van het
drieslagstelsel en er kwamen betere ploegen. Door de opkomst van de landbouw herleefde
de handel en ontstonden en herleefden steden. Vanwege de herleving van de handel
ontstond er een monetaire economie. Als gevolg ontstond er een agrarisch urbane
samenleving.
- Ik kan het ontstaan van stadsrechten uitleggen door aan te geven welke politieke en
economische belangen steden en feodale heersers hierbij hadden.
Stedelingen probeerden stadsrechten te krijgen van de lokale vorst. Zo konden steden zelf
een bestuur aanstellen, zelf hun rechtspraak regelen en een stadsmuur bouwen. Vorsten
hadden baadt bij stadsrechten, omdat zij in ruil voor het verlenen van deze rechten belasting
en militaire steun kregen. Hiernaast bespaarde het ook tijd dat steden zelf hun rechtspraak
konden doen en heersers niet meer hoefden te reizen.
Ook mochten deze steden een markt houden, waarbij de lokale vorst zorgde voor de
veiligheid. Hier hadden zij baadt bij, omdat er meer geld kwam en dus meer belasting.
- Ik kan door de twee voorbeelden Atrecht en Brugge te gebruiken uitleggen hoe de
economie zich ontwikkelden in deze Nederlandse gewesten
Door de opkomst van de markten en handel in steden kregen zij een belangrijke functie voor
het omliggende verzorgingsgebied. Atrecht was een van deze steden. Toen in de 11 de eeuw
de bisschop en zijn hofhouding gingen wonen in de stad ontstond er veel werkgelegenheid.
Dit had als gevolg dat er vraag kwam naar luxeproducten. Hiernaast was men productief in
de landbouw en gespecialiseerd in het houden van schapen. De schapenwol zorgde voor de
stof laken, waardoor de stad een sterke marktpositie kreeg.
Brugge had tegenover Atrecht het voordeel dat het langs het water lag, daarom kon Brugge
zijn positie ook langer volhouden.
- Ik kan uitleggen hoe de opkomst van de steden resulteerde in politiek spanningen
tussen adel en patriciërs enerzijds en de boeren en ambachtslieden anderzijds
Door de succesvolle handel ontstonden er grote sociale verschillen binnen steden. De rijke
kooplieden vormden samen de patriciërs, zij gingen zichzelf steeds meer beschouwen alsof
zij van de adellijke stand waren. Zij leenden namelijk geld aan vorsten en woonden in dure
huizen.
De ambachtslieden gingen samen gilden vormen om op die manier hun belangen te
behartigen. Ook de patriciërs gingen dit doen en versterkten hun positie nog verder. De
patriciërs gingen dan ook steeds meer de werksituatie, prijzen en lonen van de
ambachtslieden bepalen. De ambachtslieden kwamen in opstand, omdat de patriciërs steeds
meer belasting gingen vragen.
Dit conflict leidde tot de guldensporenslag in 1302 waarin de ambachtslieden en boeren het
opnamen tegen het Franse leger en patriciërs. De ambachtslieden en boeren wisten deze
strijd te winnen.
, §2 Leerdoelen
- Ik kan met drie voorbeelden uitleggen hoe in het Stedelijk netwerk van de
Nederlandse gewesten elke stad zijn eigen positie had
1. Brugge was voor lange tijd het belangrijkste handelscentrum en werd daarom het
centrum van de geldhandel. In Brugge was de koopmansbeurs waar handelaren
geldzaken konden doen met munten en wisselbrieven. Wisselbrieven ontstonden,
omdat handelaren vaak met grote bedragen werkten en ver moesten reizen.
2. Antwerpen werd hierna de grootste handelsstad. Het had een goede verbinding met
het Europese achterland en was toegankelijk voor grote schepen.
3. Amsterdam ging zich specialiseren in de handel met het Oostzeegebied, hierdoor
werd Amsterdam in de 14de eeuw een belangrijke haven met koopvaardijvloot.
- Ik kan uitleggen hoe de opkomst van de stedelijke burgerij invloed had op de positie
van de geestelijkheid
Steden vonden zelfstandigheid belangrijk en zo volgden de burgers. Zij namen steeds meer
het hef in handen. Zij werden daardoor onafhankelijker van de kerk. De geestelijken hoefden
minder te zorgen voor het bonum commune. De burgers en ook een deel van de geestelijken
vormden stromingen tegen de kerk. Zij gingen verspreiden dat contact met God ook mogelijk
was zonder de kerk, dit is de moeder devotie. Het aantal begijnen en bedelorden nam
hierdoor toe.
In de 16de eeuw ontstond de reformatie. De christelijke kerk viel in West-Europa uit elkaar,
hierdoor ontstonden het katholicisme en het protestantisme (lutheranisme en calvinisme).
- Ik kan uitleggen hoe de centralisatiepolitiek van Vorsten gevolgen had voor de
politieke positie van steden (en de gevolgen voor Antwerpen)
Vorsten zagen, vanwege de zelfstandigheid van steden, steeds meer hun macht wegdrijven.
Vorsten wilden, daarom centralisatie. Hierdoor kregen zij macht terug, konden zij straffen en
wetten bepalen en belastingen heffen naar hun zinnen. Dit had als gevolg dat de steden
weer bestuurd werden door hun vorst die mensen aanstelden om zijn verlangens te
handhaven.
Brugge kwam dan ook in de 15de eeuw in opstand tegen de Bourgondische en Habsburgse
vorsten. Dit leidde ertoe dat Brugge uiteindelijk een van de armste steden van Vlaanderen
werd. Antwerpen kon hiervan profiteren, omdat zij de financiële taken van Brugge kon
overnemen. Ook kon Antwerpen handel gaan drijven met Spaanse en Portugese koloniën in
Amerika.
- Ik kan uitleggen dat de Nederlandse opstand zowel politieke als religieuze oorzaken
hadden
Politiek Religieus
Opstand tegen de centralisatiepolitiek die De beeldenstorm, waarin protestanten
zowel de Spaanse vorst als de Nederlandse katholieke kerken binnenstormden en de
heer wilden. beelden vernielden
Het willen veroveren van zoveel mogelijk Radicale calvinisten streefden naar een
steden, omdat zij macht wilden hebben verbod op het katholicisme
Gewetensvrijheid, dit was de vrijheid om
een geloof naar jouw eigen wens te kiezen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurellpolmann. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
