Een samenvatting van hoofdstuk 3: middellandse zeegebied. Het gaat over aardrijkskunde 6VWO. Bijgevoegd is een begrippenlijst per paragraaf met definities uiteraard.
Draaien en rekken op een convergente plaatgrens
De Middellandse Zee ligt op een convergente plaatgrens. De Afrikaanse Plaat beweegt
richting de Euraziatische plaat. Dit gebeurt door het wegzakken van oceanische korst in het
oostelijke deel van de Middellandse Zee. De Euraziatische plaat beweegt juist weg van
Afrika, hierdoor zijn er rekkrachten actief.
De sterkste rek vindt plaats in de westelijke Middellandse Zee. De Afrikaanse plaat draait
daar weg van de Euraziatische, waardoor er weinig convergentie is en dus veel rek. De
continentale Euraziatische korst is hierdoor uitgerekt en verzakt → de westelijke
Middellandse Zee (Tyrrheens Zee) bestaat uit laaggelegen bekkens, geen hoge gebergten.
Er is nog maar een klein stukje Afrikaanse plaat
in het noorden over, die wordt beschouwd als
microplaat, de Apulische plaat.
Mini-oceanen, een verdronken gebergte en een
losgescheurde plaat
Door afwisseling van convergentie en
divergentie zijn er mini-oceanen ontstaan en
weer dichtgedrukt. Op die plekken liggen nu
jonge gebergten, alpiene plooiingsgebieden, zoals de Pyreneeën en de Alpen. Deze
bestaan vooral uit sedimentgesteenten, gevormd uit zand, klei en kalk, die eerder zijn
afgezet op de bodem van de zee. De Zwarte en Tyrrheense zee zijn nog steeds
mini-oceanen. Door de grote rek is magma omhoog gekomen en heeft oceanische korst
gevormd.
De Egeïsche zee heeft door verzakkingen bergtoppen die boven zee uitsteken, dit zijn
Griekse eilanden. Turkije is losgescheurd van de Euraziatische plaat, doordat de Arabische
plaat afbrak en Turkije inklemde tussen de Euraziatische plaat. Turkije moest naar het
westen schuiven, waardoor er een lange transforme breuk ontstaat, de Noord-Anatolische
breuk. De Egeïsche en Anatolische platen worden als microplaten beschouwd.
Een mozaïek van microplaten
Het Middellandse Zeegebied is een in microplaten verbrokkelde, overwegend convergente
plaatgrens. De Iberische plaat (Spanje en Portugal) ligt op het scharnierpunt van Afrika en
Europa en draait rond → gebergten in Spanje lopen in alle richtingen. Langs randen van
andere microplaten liggen ook gebergten.
Subductie van de Afrikaanse plaat onder de Egeïsche plaat leidt tot vulkanisme. Zo is het
eiland Santorini ontstaan. In Italië is bijna alle oceanische korst al weggedoken, maar er is
nog steeds vulkanisme. De Etna is een bijzondere vulkaan. Op de convergente plaatgrens is
blijkbaar zoveel rekspanning, dat er magma omhoog is gekomen en de vulkaan effusief is
(rustig). Er is wel nog activiteit.
, 3.2 Een onrustig gebied
Aardbevingen
In het oostelijk gedeelte van de Middellandse Zee is de kans op aardbevingen het grootst,
omdat daar de meeste spanning wordt opgebouwd. Dit komt doordat Afrika richting Europa
draait, tegen de klok in. Hoe langer de spanning opbouwt, hoe krachtiger de aardbeving. In
Italië en Griekenland zijn veel aardbevingen door subductie. Sedimentgesteente verschuift in
Italië en in de Egeïsche Zee vinden verzakkingen plaats. Het hypocentrum ligt daardoor
ondiep, waardoor de aardbevingen nog gevaarlijker worden. Ook zijn er veel voor- en
naschokken, doordat er nieuwe breuken ontstaan.
Vulkanisme
De meeste vulkanen in het Middellandse Zeegebied ontstaan door subductie. De
oceanische korst smelt diep in de mantel en mengt met water en lichter sentiment →
stroperige magma hoopt op in de magmakamer → de uitbarsting is explosief. De meeste
vulkanen zijn dan ook stratovulkanen. Na de uitbarsting vormt een caldera.
De Etna is een uitzondering. Door de rekspanning op de grens van de Afrikaanse en
Euraziatische plaat kan er diepe, minder taaie, magma naar boven komen. Hierdoor zijn er
regelmatig, maar minder explosieve uitbarstingen. Eerst waren alle uitbarstingen effusief, de
Etna is dan ook een schildvulkaan. Er zijn nog steeds effusieve lavastromen, maar er zijn
ook licht explosieve uitbarstingen. Dit komt doordat de magmahaarden ouder worden,
waardoor vloeibare delen kristalliseren en de magma stroperiger wordt.
Hazard management
Door hazard management kunnen de gevolgen van natuurrampen worden beperkt.
Gebouwen worden schokbestendig gemaakt of verstevigd. Lava zorgt na verwering voor
een vruchtbare grond, waardoor er veel mensen rond een vulkaan wonen. De Italiaanse
overheid heeft evacuatieplannen opgesteld die alleen werken als twee weken van tevoren
een uitbarsting zich aankondigt. Veel mensen zijn zelf echter amper bewust van de gevaren,
zoals rond de Vesuvius, omdat die sinds 1944 ‘slaapt’.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper juliedirkx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
