Sociologie: Uitgebreide samenvatting (2022)
Ivyvanekert
Samenvatting Sociologie
--- Hoorcollege 1 (Hoofdstuk 1 & 2): Wat is Sociologie? ---
Sociologie
Sociologie is een wetenschap die systematisch onderzoek doet naar de menselijke
samenleving. Er wordt onderzoek gedaan naar menselijke patronen van denken,
voelen en handelen, en bekijkt hoe we het in bijzondere/ individueel het algemene
kunnen zien. Een socioloog ziet dat alles altijd anders is, maar ook dat veel dingen
hetzelfde blijven, met name hoe mensen in een samenleving met elkaar omgaan en
hoe men de samenleving vormgeeft. Sociologie bekijkt het daadwerkelijk functioneren
van de samenleving, waarmee gedrag voorspelt en gestuurd kan worden om de
samenleving te verbeteren.
Sociologie is alles in de wereld om je heen en het bestuderen en onderzoeken van de
samenleving. Men probeert de manier waarop mensen samenleven te onderzoeken,
beschrijven en verklaren Alles wat in de samenleving gebeurt, roept bij een socioloog
vragen op. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar cijfers, maar juist naar het verhaal
en de motivatie achter de daad.
Er wordt onderzoek gedaan naar de interactie tussen mensen, waarbij je opzoekt
gaat naar algemeenheden in sociaal gedrag. Individuen worden opgedeeld in hokjes,
waardoor de overeenkomsten en verschillen blootgelegd kunnen worden. Vele zaken
lijken achteraf erg logisch, maar deze zaken zijn eerder wel onderzocht geweest.
Voordelen van sociologie
• Debunking: sociologen stellen altijd vragen, ook over zaken die waar zijn
bewezen.
• Begrip: sociologen zorgen voor een beter begrip van omstandigheden (en
waarom).
• Empowering: sociologen kunnen aantonen welke groeperingen bevoordeeld
of benadeeld worden, wat mobiliserend kan werken
• (H)Erkenning: sociologie zet aan tot kritisch denken over de sterke en zwakke
punten van alle denkbare levenswijzen.
Nadelen van sociologie
• Alles verandert altijd.
• Delicate balans tussen afstand en betrokkenheid: sociologen zijn zowel mens
als wetenschapper, waardoor het moeilijk is om afstand te nemen en
tegelijkertijd betrokkenheid te voelen.
• Theorieën uit de sociologie worden snel onderdeel van een maatschappelijk
debat. Dingen die je als socioloog zegt, krijgen vaak een politieke lading.
Sociologie en Psychologie
Sociologie dient als een aanvulling op psychologie. Waar psychologie kijkt naar de
problemen bij individuen (psyche), kijkt sociologie naar hoe individuen gevormd
worden door hun omgeving/ maatschappij en hoe men met elkaar samenleeft. (buiten
psyche).
, Sociologie: Uitgebreide samenvatting (2022)
Ivyvanekert
• Psychologie: individuele verklaring → moordenaars zouden last hebben van
een psychische aandoening, wat hun gedrag zou kunnen verklaren.
• Sociologie: sociale verklaring → een grote sociale kring met veel sociale
contacten zou bijdragen aan een kleinere kans op moordlustige neigingen.
Eveneens zou een psychische aandoening geremd kunnen worden door het
hebben van meer sociale contacten.
De Samenleving
Margaret Thatcher beweerde dat er niet zoiets bestaat als de samenleving, maar enkel
individuen. Echter, valt dan niet te verklaren waarom veel mensen hetzelfde doen en
elkaar beïnvloeden, zoals bij een demonstratie. Ondanks dat mensen waarde hechten
aan authenticiteit zijn ze merendeel gelijk aan elkaar.
Durkheim: het individu in massa samenlevingen
Durkheim stelde dat de mens een dubbel wezen is. Er schuilen twee elementen in de
mens: een individu dat gebaseerd is op zijn eigen biologische zijn en een sociaal
wezen die ergens bij wil horen en een onderdeel wil vormen van een samenleving die
zaken (gedrag, normen en waarden) voorschrijft.
Voorbeeld: zelfmoord. Zelfmoord wordt verondersteld als de meest individuele
daad die een mens kan plegen, waar weinig sociale aspecten bij komen kijken.
Echter, wordt dit sterk sociaal bepaald door hoeverre men is ingebed in een
bepaalde sociale groep (= integratie en regulatie).
Mills: veranderingen in de samenleving
Volgens Mills zorgen perioden waarin de samenleving veel veranderingen ondergaat
of in een crisis verkeert, voor het uit evenwicht brengen van de mensen en het
aannemen van een sociologische visie. Volgens hem krijgen mensen die gebruik
maken van sociologische verbeeldingskracht een beter inzicht in het functioneren van
de samenleving en de wijze waarop deze hun leven beïnvloedt.
Sociologische verbeelding
De sociologische verbeelding stelt dat er zowel persoonlijke als sociale problemen
zijn. Wanneer persoonlijke problemen bij veel mensen in een samenleving voorkomt,
wordt het een sociaal probleem. Hierdoor wordt men bewust van hoe de samenleving
werkt. Deze verbeelding is een manier van denken op basis van theorieën en een
manier van doen op basis van methoden. Enkele kritiek op sociologie is dat het een
pseudowetenschap is, aangezien het geen eigen object van studie is (onjuist).
Sociologie leert men om kritisch te kijken naar alles wat als vanzelfsprekend wordt
aangenomen (= sociologie vs. common sense).
Verschil sociologie vs. common sense: Zygmunt Bauman
• Responsible speech: regels van verantwoorde argumentatie.
• Size of the field: het overstijgen van de eigen sociale wereld.
• Making sense: het verklaren en interpreteren van menselijk gedrag door te
kijken naar de verschillende figuraties en instituties waarin mensen zijn ingebed.
• Defamiliarize: het vermogen om bekende en vanzelfsprekende zaken ter
discussie te stellen.
2
, Sociologie: Uitgebreide samenvatting (2022)
Ivyvanekert
3 niveaus van sociologisch onderzoek
• Micro: familie en vrienden.
• Meso: kantoor, universiteit en sportverenigingen.
• Macro: overheid, land en internationaal.
Het Ontstaan van de Sociologie
Sociologie is ontstaan rond de veranderingen in structuren van samenlevingen (van
agrarisch naar industrieel). Hierdoor ging men meer nadenken over de samenleving
en hun eigen positie ervan.
• Jagers en verzamelaars.
• Nomadische samenleving.
• Agrarische samenleving.
• Industriële samenleving.
• Postindustriële samenleving.
De indeling wordt gebaseerd op technologie, maar dit is een neutraal begrip. Het gaat
er namelijk om hoe men deze technologie gebruikt. De vijf samenlevingen zijn geen
opeenvolgende stadia of vooruitgang (= eurocentrisme). Ook technologie ken zijn
grenzen, aangezien het geen oplossing bied voor alle problemen. Het kan zelfs nieuwe
problemen veroorzaken.
Samenlevingen zijn verandert door de industrialisering, de explosieve groei van
steden en nieuwe opvattingen over democratie en politieke rechten.
Maatschappelijke veranderingen
• Economische veranderingen: groei van het kapitalisme/ welvaart door de
Industriële Revolutie (vanaf 1750).
• Politieke veranderingen: vrijheid, gelijkheid en solidariteit door de Franse
Revolutie (1789).
• Kerkelijke/ Religieuze ontwikkelingen: het ontstaan van het protestantisme en
minder invloed van religie op het maatschappelijk leven (= het proces van
secularisering).
• Groei van steden en het ontstaan van sociale problemen.
De ontdekking van de samenleving (als studieobject)
• De opkomst van de moderne wetenschap.
• De ontdekking van de samenleving.
• De sociologie als studie van de samenleving.
Auguste Comte
Auguste Comte is de bedenker van de term “sociologie” om het denken over de
samenleving te kunnen beschrijven en de wet der drie stadia, drie ontwikkelingsfases
die voorafgingen aan het ontstaan van de sociologie:
• Theologisch stadium: verklaring door middel van goden en geesten.
• Metafysisch stadium: verklaring door abstracte, filosofische speculatie over de
“natuurlijke orde” (= verlichting filosofie).
• Wetenschappelijk stadium: verklaring door wetenschappelijk onderzoek en
objectieve waarneming.
3
, Sociologie: Uitgebreide samenvatting (2022)
Ivyvanekert
19e eeuw
• Opkomst van het sociaal-darwinistisch denken over “survival of the fittest”.
Waar Darwin het had over soorten die zich aanpassen aan de omgeving, had
Herbert Spencer het specifiek over dat alleen het beste overblijft.
• Beschavingsarbeid: midden en hoge klassen gingen zich bekommeren over
de situatie van de arbeiders. Deze arbeiders werden onderworpen aan
disciplinering en volksopvoeding. Onderwijs leert men om vrij te zijn en de
wereld te ontdekken. Echter, zorgt het er ook voor dat men gedrild wordt om
zich op een bepaalde manier te gedragen.
• De gegoede burgerij: mensen die zich bekommerde om de arbeiders (=
voorganger van social work).
• Toenemend vertrouwen in de wetenschap.
• De sociale kwestie:
֍ De ellende van urbanisatie en industrialisatie (Karl Marx en Friedrich
Engels).
֍ Opkomst van de arbeidersbeweging.
֍ Reactie van liberalen en confessionelen vanuit een welbegrepen
eigenbelang (Abram de Swaan).
Er kwam een opkomst aan interesse aan maatschappelijke vraagstukken.
Onderzoeksthema’s voor sociale wetenschappers gingen over armoede,
arbeidsverdeling en de verhoudingen tussen de klassen.
Paradigmata
Paradigmata zijn verschillende visies op de werkelijkheid die naast elkaar bestaan.
Precies dezelfde setting kan op verschillende manieren ervaren worden, waardoor er
een andere werkelijkheid ontstaat. Een paradigma (= benadering/ stroming/
perspectief) is een beeld van de samenleving die wetenschappelijk denken en
onderzoek theologisch en methodologisch stuurt. Neem als voorbeeld optische
illusies.
Thomas Kuhn was geïnteresseerd in het ontstaan van verschillende ideeën in de
wetenschap:
• Normale wetenschap: met bestaande theorieën worden de meeste
vraagstukken beantwoord.
• Model drift: op een gegeven moment kunnen vraagstukken niet meer
beantwoordt worden door bestaande theorieën.
• Model crisis: het ontstaan ven een crisis in het wetenschapsmodel.
• Model revolutie: er ontstaat een nieuw model.
• Paradigma change: door het nieuwe model verschuift het paradigma.
Wetenschap wordt continu verbetert en doorgebouwd, waardoor er vanzelf nieuwe
manieren en beelden op de samenleving ontstaan die het onderzoek sturen.
4
