1 Sociale psychologie toets termen 2021
H1
Sociale psychologie is de wetenschap die bestudeert hoe de gedachten,
gevoelens en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de echte of
denkbeeldige aanwezigheid van anderen; ouders, vrienden, werkgevers, leraren,
vreemden – in feite de gehele sociale situatie. De kern van de sociale
psychologie is sociale invloed: het effect dat de woorden, daden of alleen al de
aanwezigheid van andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens,
attitudes of gedrag.
Het doel van de sociale psychologie is het ontdekken van de universele
kenmerken van het menselijke gedrag. Hierdoor is cross cultureel onderzoek
essentieel.
Ons gedrag wordt beinvloed door 2 motieven; accuraat en positief zelfbeeld.
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheidspsychologie
Verschaft de Onderzoekt de Onderzoekt de kenmerken
algemene wetten en psychologische processen die maken dat individuen
theorieën over die mensen met elkaar uniek zijn en van elkaar
samenlevingen, niet gemeenschappelijk hebben verschillen.
over individuen. en hen gevoelig maken
voor sociale invloed.
H2
Hindsight bias is de neiging van mensen om hun vermogen om een uitkomst te
voorspellen te overdrijven nadat ze te weten zijn gekomen hoe die uitkomst
eruitziet.
Een voorbeeld is iemand die de verkiezing heeft gewonnen, we zoeken erna dan
naar redenen waarom juist die persoon heeft gewonnen.
H3
Sociale cognitie gaat over hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld;
hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren en
gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Twee typen: automatisch (zonder er bij na te denken, denk aan een eerste
ontmoeting) en autonoom (gecontroleerd, dus er bij nadenken, denk aan een
studiekeuze).
Automatisch denken is denken dat onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig en
zonder inspanning geschiedt. Automatisch denken helpt ons nieuwe situaties te
begrijpen, doordat we ze in verband kunnen brengen met eerdere ervaringen.
Een voorbeeld is het binnentreden van een fastfood restaurant. Je weet van te
voren al dat wanneer je aan een tafel gaat zitten, er geen ober jouw kant op
komt. Met de eerder opgedane kennis weet je dat je zelf het eten moet ophalen.
We gebruiken dus schema’s en dit zijn mentale structuren die mensen gebruiken
om hun kennis over de sociale wereld te organiseren rond thema’s of objecten.
Deze structuren hebben invloed op de informatie die mensen opmerken,
waarover ze nadenken en die ze zich herinneren.
,2 Sociale psychologie toets termen 2021
Een schema is erg algemeen en omvat onze kennis over vele zaken. Schema’s
over specifieke gebeurtenissen, oftewel de beschrijving van hoe zo’n gebeurtenis
gewoonlijk verloopt wordt dan ook een script genoemd.
Welke schema’s worden gebruikt, wordt beinvloed door priming. Priming is het
proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema kenmerk
of concept verhogen.
Een voorbeeld is het experiment met Donald Duck. Twee groepen mensen
kregen voordat ze de tekst over Donald Duck gingen lezen een reeks woorden te
horen. Bij de ene groep waren dit negatieve woorden en bij de andere groep
positieve woorden. Uit de resultaten bleek dat de negatieve woorden groep ook
negatiever over Donald Duck waren.
Een ander voorbeeld is dat een man naast je in de bus gaat zitten. De man leest
de PAAZ, het autografische boek waarin de hoofdpersoon een tijd in een
psychiatrisch ziekenhuis heeft doorgebracht. De gedachten over psychiatrische
patiënten was toegankelijk, waardoor je aannam dat de man geestelijk ziek was.
Schema’s die weerleggen:
Een hardnekkig effect is het perseveratie- effect, dit is de bevinding dat
opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld aanhouden, ondanks
het bewijzen van het tegendeel.
Het is echter niet zo dat informatie over het tegendeel altijd genegeerd wordt.
Dit het geval bij het bestraffingseffect, dit is de bevinding dat positieve
opvattingen over de sociale wereld waarvan bewezen wordt dat ze onjuist zijn,
kunnen omslaan naar zeer negatieve opvattingen.
Schema’s die verwachtingen beïnvloeden en laten uitkomen:
Selffulfilling prophecy is er een van, dit is een situatie waarbij mensen (1) een
verwachting hebben over hoe iemand is, die (2) van invloed is op de manier
waarop ze zich tegenover die persoon gedragen, waardoor (3) die persoon zich
consistent met deze verwachtingen gaat gedragen, zodat (4) hun verwachting
uitkomt.
Ook pygmalioneffect is er een van, dit is een positieve selffulfilling prophecy: als
er positieve verwachtingen zijn van mensen, gaan zij beter presteren.
Een voorbeeld is de proef waar een IQ-test werd afgenomen bij leerlingen. Door
middel van een onwillekeurige selectie kregen sommige leerlingen een uitslag
van uitstekend. Bij de leraren werd dus een verwachting gewekt dat die
leerlingen het dus uitstekend zouden doen. Aan het einde van het jaar testte zij
opnieuw en bleek dat de leerlingen die het etiket ‘uitstekend’ hadden gekregen
ook een significant hogere stijging in hun IQ hadden dan de andere leerlingen.
Voor sommige keuzes hebben mensen geen schema’s bij de hand of zijn er
ineens te veel schema’s. We gebruiken op die momenten vaak aannames
genaamd beoordelingsheuristieken, dit zijn mentale aannames die mensen
gebruiken om snel en efficiënt te kunnen oordelen.
,3 Sociale psychologie toets termen 2021
Onder beoordelingsheuristieken vallen:
• Beschikbaarheidsheuristiek, dit is een mentale aanname waarbij mensen
een oordeel baseren op het gemak waarmee ze zich iets voor de geest
kunnen halen.
Een voorbeeld zijn artsen, zij blijken beschikbaarheidsheuristiek te
gebruiken als ze een diagnose stellen. Hun diagnoses worden beinvloed
door hoe gemakkelijk ze zich verschillende ziekten voor de geest kunnen
halen.
• Representativiteitsheuristiek, dit is een mentale aanname waarbij mensen
iets classificeren op de grond van de mate waarin het lijkt op een
karakteristiek geval.
Een voorbeeld is dat je verhuist en op een nieuwe school terecht komt. Op
deze school kom je Maarten tegen, met blond haar, zongebruinde huid,
ontspannen uitstraling en gaat graag naar het strand (dingen
categoriseren). Omdat Maarten overeen komt met het stereotype uit
Zeeland zou je kunnen gokken dat hij daar vandaan komt.
• Anker- en correctieheuristiek, dit is een mentale aanname waarbij mensen
een getal of waarde als beginpunt gebruiken en vervolgens onvoldoende
op dit ankerpunt corrigeren.
Een voorbeeld is dat je een rechter bent die probeert te bepalen welke
straf moet worden opgelegd aan iemand die is veroordeeld voor
verkrachting. Wanneer je die dag ervoor naar iemands 25e verjaardag
bent geweest, is de kans groot dat je die dag erna het getal 25 in je hoofd
hebt. Zo geldt dat ook voor het getal 5. Wanneer je de straf gaat bepalen
is 25 jaar wel hoog, maar 12 jaar niet. Terwijl je bij het andere voorbeeld
met de 5 jaar zou beginnen en lang niet op 12 jaar uit zou komen.
Verschillen in sociale cognitie:
Analytische denkstijl, dit is een manier van denken waarbij mensen zich richten
op de kenmerken van objecten zonder aandacht te schenken aan de context;
deze manier van denken is gebruikelijk in de westerse wereld. Een voorbeeld is
de verandering in het aantal ramen van het passagiersvliegtuig.
Holistische denkstijl, dit is een manier van denken waarbij mensen zich richten
op het geheel, met name de wijze waarop objecten zich tot elkaar verhouden;
deze manier van denken is gebruikelijk in Oost- Aziatische culturen. Een
voorbeeld is de verandering in de achtergrond van foto’s.
Gecontroleerd denken is denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil
plaatsvindt en dat inspanning vereist.
Tegenfeitelijk denken is een aspect van het verleden op mentaal niveau
veranderen zodat je je kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn.
Een voorbeeld is dat mensen meer emotionele problemen ervaren naarmate zij
zich meer voorstellingen maakte over hoe de tragedie voorkomen had kunnen
, 4 Sociale psychologie toets termen 2021
worden door omstandigheden voorafgaand aan de tragedie, mentaal te
veranderen.
Daarentegen kan het tegenfeitelijk denken ook functioneel zijn. Het stilstaan bij
hoe zaken anders hadden kunnen lopen, helpt bij het verklaren van verbanden
tussen gebeurtenissen. Het biedt inzichten die kunnen helpen je voor te bereiden
op toekomstige gebeurtenissen en beslissingen.
Gedachteonderdrukking is de poging om alle gedachten over iets wat we zo snel
mogelijk willen vergeten, te vermijden. Denk aan een verloren liefde of een
leidinggevende.
Volgens vier onderzoekers is succesvolle gedachteonderdrukking afhankelijk van
interactie tussen twee processen – de een relatief automatisch
(monitoringproces) en de andere relatief gecontroleerd (operatingproces). Het
monitoringproces zoekt naar bewijzen dat de ongewenste gedachte op het punt
staat om in te breken in het bewustzijn. Zodra dit is opgemerkt komt het
operatingproces in actie. Dit is een poging om jezelf af te leiden door op zoek te
gaan naar iets anders om aan te denken.
Barrière van overdreven zelfvertrouwen is het gegeven dat mensen gewoonlijk te
veel vertrouwen op de nauwkeurigheid van hun eigen oordelen. Dit kan
aangepakt worden door mensen in twijfel te brengen.
Een voorbeeld is een team van onderzoekers die aan proefpersonen vroegen om
een mening te overwegen die tegengesteld was aan die van henzelf. Het bleek
dat de proefpersonen hierdoor begonnen te beseffen dat er naast hun eigen
manier om de wereld te construeren andere manieren zijn; het gevolg was dat ze
minder beoordelingsfouten maakten.
H4
De attributietheorie is een beschrijving van de manier waarop mensen de
oorzaken van hun eigen en andermans gedrag verklaren.
Fritz Heider wordt wel de vader van deze theorie genoemd en bracht een
eenvoudige tweedeling:
De eerste is interne attributie, dit is een gevolgtrekking dat iemand zich op een
bepaalde manier gedraagt als gevolg van de persoon zelf, zoals attitude,
karakter of persoonlijkheid.
Een voorbeeld is dat we kunnen beslissen dat de vader een slechte ouder is en
dat hij zijn kind op een verkeerde manier tot de orde roept.
De tweede is externe attributie, dit is een gevolgtrekking dat iemand zich op een
bepaalde manier gedraagt als gevolg van de situatie waarin diegene zich
bevindt; de aanname is dat de meeste mensen op dezelfde manier op zo’n
situatie zouden reageren.
Een voorbeeld is dat de vader tegen zijn dochter uitviel, omdat ze de straat op
liep zonder uit te kijken.
