Internationaal privaatrecht
Hoorcollege 1 - Inleiding in het IPR (formele IPR, erkenning en ten uitvoerlegging)
Onderwerpen
- I. Inleiding in het IPR
o Hoofdonderdelen
o Aangrenzende rechtsgebieden
o Bronnen
o Hoe ga ik een IPR-vraag te lijf?
- II. Bevoegdheidsrecht
o Belangen
o Bevoegdheidsgronden
o Bronnen
Tot nu toe hebben we alleen NL privaatrecht gehad, maar in de praktijk zijn zaken vaak
internationaal. De vraag is in welke gevallen het NL recht van toepassing is en of de rechter
wel bevoegd is.
We gaan kijken naar een lopende zaak: Shell Nigeria
Probleem: het ging om vier Nigeriaanse boeren die samen met milieudefensie de Shell
aansprakelijk stelden wegens milieuverontreiniging in Nigeria. Landbouwgrond en vijvers
werden vervuild door olie die uit de pijpleidingen van Shell lekte. De stelling van de boeren
die was: de leidingen zijn niet goed onderhouden, daardoor roest en daar stroomt de olie uit
en daarom vervuiling. Shell zegt dat zij de pijpleidingen wel goed onderhouden hebben en er
geen corrosie heeft plaats gevonden. Alleen er zijn steeds mensen die gaatjes boren in onze
leidingen om onze olie te stelen. De eisers stappen naar de Nederlandse rechter en
dagvaarden Shell in Londen en in Nederland. Shell heeft een ingewikkelde concern
constructie, maar ze hebben een moeder in de VK en een moeder in NL, ook de Nigeriaanse
Shell dochter. Aan die moeders wordt verweten dat ze onvoldoende toezicht hebben
gehouden op de dochter in Nigeria. De dochter wordt verweten dat zij direct
verantwoordelijk is voor de olie pijpleidingen.
De eerste vraag voor IPR is of de Nederlandse rechter bevoegd is van deze kennis te nemen.
NL rechter sowieso bevoegd voor de NL vennootschap. De vorderingen tegen de twee
moeders hangen nauw samen dat ze allemaal in 1 keer berecht kunnen worden bij de NL
rechter, de vennootschappen liggen dus zo dicht bij elkaar dat volgens eiser ze allemaal bij
dezelfde rechter terecht kunnen. Shell betwist de bevoegdheid: NL rechter is niet bevoegd
wat betreft de Nigeriaanse dochter. Wel voor de Nederlandse moeder, maar het is een
kansloze vordering die alleen maar is ingesteld zodat je kan zeggen dat de vorderingen
samenhangen en naar de NL rechter kan.
maar de rechter werd bevoegd geacht.
Heel belangrijk, want voorbeeld zaak: je kan dus als Nederlandse Headquarters opgeroepen
worden voor de Nederlandse rechter voor onrechtmatig handelen van jouw
dochtervennootschap ergens op de wereld.
,De volgende vraag is welk recht van toepassing is. Het gaat om een od in Nigeria, dus
Nigeriaans recht moet misschien wel van toepassing zijn. Echter, er zitten allerlei aspecten
aan die het ingewikkeld maken, bijvoorbeeld dat milieudefensie (collectieve actie, 3:305 BW)
erbij betrokken is. Hof zei dit is een vraag van procesrecht en deze wordt beheerst door NL
recht. Od door Nigeriaans recht maar allerlei deelvragen kan een ander rechtsstelsel van
toepassing zin, bijvoorbeeld op de vraag van collectieve actie.
Gaspombank
Iemand veroordeeld in Rusland tot betaling van een fors bedrag aan Gaspombank. De
betrokken persoon heeft verder geen bezittingen in Rusland, maar nog wel in Nederland. Er
gaat iets fout bij de uitspraak in Rusland waardoor het daardoor niet meer tenuitvoer kan
worden gelegd in Rusland, G heeft gunstig vonnis maar in Rusland is de bevoegdheid om dat
vonnis ten uitvoer te brengen vervallen, dit is ook niet meer te repareren. Gaspombank
ontdekt dat de debiteur bezittingen heeft in NL en gaat met het vonnis naar Nederland om
alsnog ten uit voer te leggen. De vraag is als je er in Rusland niks meer mee kan of je er nog
wel iets mee kan in Nederland? In hoeverre erkennen we buitenlandse vonnissen? Als je het
in Rusland niet meer ten uitvoer kan leggen, kan het in NL ook niet meer zei het hof HR:
ja, dat kan wel. De wetgever is het niet helemaal eens met deze uitkomst en gaat misschien
wetgeving hierop als antwoord maken.
Joekelsaffaire
Armeens vonnis, dit vonnis erkent door NL rechter en er op voort bouwen. In media vonnis
van Armeense rechter gewezen terwijl geheime dienst van Rusland een pistool tegen zijn
kop hield, overdreven, maar was gedwongen vonnis zo te wezen. Erkennen we dit in NL?
Dus allemaal zaken van een privaatrechtelijke aard met een
grensoverschrijdend/internationaal karakter dus internationaal privaatrecht.
- Slaat op gevallen, internationaal privaatrecht slaat niet op het soort recht is geen
internationaal recht. Slaat op type gevallen dat wordt bestreken.
- Ipr bestaat dat ieder land zijn eigen privaatrecht heeft en dat er internationaal
rechtsverkeer is. wat maakt een zaak internationaal?
o In verschillende landen wonen, of verschillende nationaliteit, of handeling in
buitenland
Bijv. 2 Nederlandse handelaren, tomaten worden verhandeld in
Antwerpen: internationale zaak
Twee Nederlanders die een aanrijding hebben in Frankrijk od in het
buitenland
Zodra je twijfelt: IPR regels toepassen.
Hoofdonderdelen van het IPR
1. Internationale bevoegdheid (rechtsmacht) vs intern geval (dan altijd NL bevoegd)
buitenlandse rechter kan bevoegd zijn en NL onbevoegd, of beide bevoegd.
o Brussel I Bis spreekt over bevoegdheid
2. Toepasselijk recht (conflictenrecht)
o Nederlands recht/buitenlands recht? NL rechter pas niet altijd NL recht
toe, bereid om buitenland recht toe te passen als er toe aanleiding is. Kan hij
dit wel goed toepassen, hoe pas je buitenlands recht toe?
, o Bijv. deskundige die buitenlands recht gaat toelichten, zelf op zoek gaan of
naar internationaal juridisch instituut in Den Haag die zich er op toeleggen om
het uit te zoeken. Soms geven partijen zelf wat, maar dit is vaak partijdig/niet
onafhankelijk.
o De Nederlandse rechter is verplicht in sommige gevallen buitenlands recht
toe te passen, want art. 10:2 BW jo. art. 25 Rv. We erkennen buitenlands
recht als recht en de rechter moet het recht ambtshalve toepassen. Partijen
kunnen van alles stellen en dan moet rechter daar het recht op toepassen,
geldt ook voor buitenlands recht
Verschil met Angelsaksische traditie: in Engeland behandelen ze het
buitenlandse recht als feit. Feiten moet je als partij stellen en bij
betwisting bewijzen. Dan wordt er bijvoorbeeld gezegd door een partij
NL recht is van toepassing en dat werkt zo. Als de wederpartij dat
betwist moet de eerste partij het bewijzen. Als de rechter het niet
bewezen acht, is gewoon het Engelse recht van toepassing.
3. Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse beslissingen
o Is een buitenlandse vonnissen hier wel/niet erkent en andersom?
o Een interne kan sws, maar met een buitenlands vonnis eerst langs NL rechter.
^ Dit is de klassieke indeling, maar er is nog een categorie bijgekomen:
4. Internationale rechtshulp
o Samenwerking tussen autoriteiten
o Bijv. deurwaarders die zijn gaan samenwerken. De NL deurwaarder gaat niet
naar Duitsland om een dagvaarding af te geven, de Duitse deurwaarder moet
dat doen, wil graag instructies van een Duitser. En nu heb je daarvoor bijv.
een Betekeningsverordening. De Nederlandse deurwaarder geeft instructies
aan de Duitse deurwaarder, die gaat betekenen en koppelt het daarna weer
terug. Dan bewijs dat de persoon correct is opgeroepen voor procedure in NL.
1, 3 en 4: het formele IPR
2, conflictenrecht: het materiele recht
Het IPR zegt dus alleen wie er bevoegd is, erkenning en de rechtshulp, maar dus niks over
het materiele, zegt niet wie er gelijk heeft. De uitkomst maakt natuurlijk wel groot verschil
(bijv. naar Spaans recht verjaard en naar NL recht niet).
IPR is in beginsel nationaal recht en verschilt dus per land. Wij bestuderen het Nederlandse
IPR en gaan dus ook uit van het Nederlandse perspectief. Dat andere landen andere regels
hebben, dat is natuurlijk niet fijn want dan sluit het niet op elkaar aan. Daarom zijn de
landen al heel lang bezig met het unificeren van de IPR regels. Het unificatie-streven is al
heel vroeg begonnen. Er zijn veel Verordeningen en verdragen hierover en dat maakt het
ook wel weer lastig.
Aangrenzende gebieden IPR
- Privaatrechtelijk vreemdelingenrecht
- Nationaliteitsrecht
- Internationaal publiekrecht