Dit was een van de deelonderwerpen die ik moest leren voor mijn SE's en CE's in VWO6. Het bevat een heldere, uitgebreide samenvatting van het boek Hofcultuur en Barok , gebruikt voor Kunstzinnige vorming (kunstgeschiedenis). Ik heb er mijn kunstexamens mee gehaald.
Wat is barok?
Nadat de kerk geschaad is door de reformatie proberen ze hun status te redden door de
contrareformatie. Dit leidt tot een opleving van de katholieke kerk. Barok wordt de
triomfantelijke stijl waarin dit herstel wordt uitgedrukt. Hiermee laat de kerk haar macht zien
aan de wereld. In de renaissance was de kunst statig, evenwichten, rust-uitstralend en met
weinig contrasten. De barok kenmerkt zich juist door drukte, effecten en veel contrast. Het
zit vol drama en emotie. Er hoort geen soberheid bij.
In de 17e eeuw wordt het tijdperk van de absolute heersers, met Frankrijk als koploper. De
rol van de elite wordt minimaal en daarom wordt het hof een bloeiplek van intriges en
affaires. Er wordt van je verwacht een masker te dragen, iedereen is een fake bitch. Feesten
en kleding is over de top en kunstmatig. Lodewijk laat zichzelf als propaganda vastleggen in
schilderijen. Men moet overtuigt worden van de grootsheid van de vorst.
Totaalkunst
In de barok is het doel om de kijker te imponeren. Het imponerende geheel noemen we het
totaalkunstwerk. Een werk moet direct op de emoties inspelen, dit is terug te zien in de
gekozen thema’s. Er is voorkeur voor beweeglijkheid, dynamiek en compositie. Wat hierbij
helpt is het licht-donkereffect. In de bouwkunst accentueert het de geledingen van de gevel.
Kunstenaars streven naar een maximaal effect. De omgeving van de gebouwen speelt
hierbij een belangrijke rol.
Er worden veel uitvindingen gedaan, zoals het klokwerk en de optica (lenzen) Men vindt ook
de camera obscura uit (uitvinding microscoop) , een voorloper van de fotografie.
Bouwkunst
Classicerende barok:
● Ontstaan reliëf door licht- en schaduwwerking (rechte gevels weg)
● Geometrisch als symmetrisch
● Veel decoratie
● kolossale orde (zuilen over meer verdiepingen)
● omgeving → grote tuinen (symmetrisch, zichtlijnen naar chateau, veel
water) pleinen, bordessen, oprijlanen.
Zuidelijke barok is zwieriger en vloeiender. Niet altijd symmetrisch en gedecoreerd met bv
guirlandes. Vb is de Sint-Pieter. Interieur (veel ornamenten, onregelmatig van vorm,
plafondschilderingen of trompe l’oeil (gezichtsbedrog) en fonteinen zijn belangrijk. Beste
voorbeeld is Versailles.
Beeldende kunst
Niet alleen esthetische of artistieke kwaliteit, maar ook symbolisch. Veel aandacht voor de
lichtval en de plaats waar het beeld moet staan. Het krijgt een duidelijk aanzicht waaruit het
meeste effect wordt gesorteerd. Illusie van beweging belangrijk. Dit doet men door de pose
waarin lichaamsassen van torso, benen, armen en attributen veel verschillende richtingen
, krijgen. Beelden worden levensgroot en zijn erg realistisch. Ook wordt er gebruik gemaakt
van illusionistische effecten. Zo lijkt marmer heel zacht.
Schilderkunst
Portretten van het hof, maar ook onderwerpen uit de mythologie met hoofdzakelijk
symbolische of allegorische voorstellingen die betrekking hebben op het hof. Zo is het
propaganda. Zo worden ook veldslagen en overwinningen geschilderd. Kunstenaars werkten
in opdracht en hadden weinig vrijheid in wat ze schilderden. Voorstellingen worden theatraal
met aandacht voor enscenering, clair-obscur en ruimtesuggestie. Men wilde zich ook
losmaken van de traditionele wijze van vormgeving. Dit zie je al in het maniërisme, maar in
de barok wordt het nog dramatischer. Compositierichtlijnen zijn de diagonaal en de
diepte-as. Illusionisme deed het lijken alsof plafondschilderingen tot de hemel reikte of dat
wandschilderingen opgingen in de architectuur. Alles moest 3D.
Belangrijke hofschilders:
● Caravaggio
● Diego Velasquez
● Peter Paul Rubens
Naast schilderijen en beelden bestaat een deel van de wanddecoratie op Versailles uit
wandtapijten of gobelins. De ontwerpen, kartons genaamd, daarvoor werden gemaakt door
kunstenaars.
Muziek
Barokmuziek is het ‘affect’ van de emotie, een wezenlijk aspect van de muziek. Om de
emotie zo goed mogelijk over te dragen gebruikt men de monodie. Drama en gevoel komen
tot stand door contrasten in dynamiek en klankkleur. Naast de nieuwe opera ontstaan tal
van nieuwe muziekvormen zoals sonates, contates, concerto’s, suites en ouvertures.
Concerto lijkt op een wedstrijd tussen twee groepen instrumenten. La Folia is een populaire
boerendans waarbij de muziek bestaat uit een vaste baslijn die steeds herhaald wordt:
basso continuo. De Sonate is de instrumentele tegenhanger van de religieuze cantate voor
1 of meer instrumenten. (begeleiding luit, viola de gamba of hobo’s) Kan in de kerk en in
de kamer. De prima prattica is de term waarmee alle meerstemmige muziek van de
middeleeuwen in de renaissance wordt bestempeld. In deze liederen is het niet mogelijk om
individuele expressie van emotie te tonen. Ook de tekst werd niet verstaan. In een opera kan
dat niet. Daarom wordt deze traditie gebroken met de komst van de secunda prattica:
● eenstemmig (monodie)
● muzikale begeleiding
● muziek wordt ondergeschikt aan de tekst.
● Leidt tot barokke akkoordenmuziek
● min of meer geïmproviseerd
De affectenleer ontstaat: verzameling regels die aangeeft hoe een bepaald gevoel of een
gemoedstoestand muzikaal moet worden weergegeven. Monteverdi geeft hierbij de aanzet
door de lamento’s die hij schrijft. Hij gebruikt ook dissonanten voor onprettige gevoelens.
Toch werd de affectenleer al snel een cliché.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Lisavankeulen1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,39. Je zit daarna nergens aan vast.
