Dit is een samenvatting van zowel de syllabus als de lesnotities van de lessen geschiedenis van Steven Debaere in Vives Brugge in . Het gaat over de tweede middeleeuwen.
Geschiedenis: visie op de pest (Boek van Joren
Vermeersch: Hoe de Zwarte Dood Vlaanderen en
Europa veranderde)
Te lezen: P. 11-46, 66-76, 117-136
Eerste Deel: Dies Irae – De gesel Gods slaat toe (belangrijk)
1/3 werd getroffen door de epidemie. Pest ging heel snel (enkele
dagen tijd).
Verwijzing schilderij: Bekend Brugs van H. Bosh: gewijd aan het
laatste oordeel. Symboliek: oordeel over de zonden van de wereld.
Titel sluit aan bij titel van het eerste stuk.
Feiten:
- Heel snel sloeg het toe: Oudnederlands: de gadoot
- Maakt willekeurige slachtoffers: alle klassen van de samenleving + doorheen alle
leeftijdscategorieën.
- Veroorzaakt door pestbacterie (Yersinia Pestis): wie het aan het begin van de 20 ste eeuw
heeft ontdekt
- Overdracht via vlooien via ratten -> via kledij en haren van besmette mensen
- 1339: ontstaan in Azië. Nog 10 jaar geduurd voor de epidemie bij ons kwam
o Snelle dood, maar duurde lang voor de pest de hele wereld besloeg
- Ziekte in Vlaanderen: 1349 meeste slachtoffers
- Pestepidemie wordt tot 15 keer herhaald = echo-epidemieën (tot 17 de eeuw)
Bacterie sluw aan het werk in het leven van de mensen. Er schieten mensen over om bij een
volgende uitbraak weer toe te slaan. Pest wordt vaak gebruikt om een vergelijking met het
coronavirus te maken. Er zijn gelijkenissen en verschillen.
- Corona nog niet hetzelfde aantal slachtoffers.
- Verschil: vandaag een zeer geglobaliseerde wereld. Het verspreidt zich veel sneller dan
vroeger. In de middeleeuwen duurde het 10 jaar vooraleer de pest tot bij ons kwam
Zwaartepunt van het eerste deel gelinkt aan de kaart:
De verspieding van de pest in Europa: Op de kaart laat hij enkele
plekken wit. In de Nederlanden staat het niet duidelijk hoe het bij
ons zat. Dat is het belangrijkste dat je moet kunnen beantwoorden. -
> HOE ZIT HET MET VLAANDEREN? WERD HET EVEN HARD
GETROFFEN? JA, veel directe en indirecte argumenten dat het ons
heel hard heeft getroffen. Zoek in het boek welke argumenten hij
aanheeft.
Argumenten: aantal bronnen
1
, 1. Kroniek Doorniks abt Gilles li Muisit: hierin staat dat Vlaanderen van alles heeft meegemaakt.
Je kan er veel uit afleiden -> gruwelijke taferelen
o Cover van het boek: scène waarbij heel veel mensen met kisten komen aandraven.
Ze hebben lichamen die getroffen zijn door de pest.
o Hij beschrijft hoe mensen een zondebok zochten -> haat tegen joden
o Auteur beschrijft een stoet die door veel steden trekt (ook Doornik) waarbij mensen
zich schaars kleden en zichzelf pijnigen
o De bron laat aanvoelen dat er veel rond de pest was te doen in onze buurt
2. 2de interessante bron: historische bron met zegel aan: oorkonde van graaf van Vlaanderen
met toelating om twee noodkerkhoven aan te leggen.
o 12.000 werden begraven = 1/3 van toenmalige Brugse bevolking die getroffen werd
door de pest en die in een noodkerkhof werd gelegd
3. In hospitalen Sint-Jan en Potterie te Brugge is voltallig personeel overleden in augustus en
september van 1349: maar groot engagement van veel mensen
Actualiteit: door corona veel mensen begraven op een atypische manier. Ze kregen geen laatste
sacramenten toe. Vergeving en kwijtschelden van de zonden had men nodig. Je ziet zo een link met
de wereld van vandaag.
2de deel: Deus ex machina – Hoe de zwarte dood een nieuwe wereld
schiep
= over de gevolgen van pest voor maatschappij.
Beantwoorden; komt er een gouden tijd of bittere armoede?
Er waren minder arbeiders voor handen, maar het leven moest men herpakken. De arbeiders konden
een hoger loon eisen en weer inkomsten hebben na de pest. Dus voor de gewone man was er een
gouden tijd na de pest voor wie het had overleefd. Na de ramp in 1349 was het zo dat de
levensstandaard beter van de arbeider. -> Vermeersch betwist dit voor Vlaanderen.
- Vlaanderen: dieren tiden = dure tijden = er was een algemene prijsstijging voor de meeste
consumptieproducten.
o Impact voor stedelingen: ze moesten betalen voor al deze producten. De mensen op
het platte land hadden meer marge. Vlaanderen werd sterk verstedelijkt.
o Economische theorie: kwantitatieve geldtheorie van Fisher: Als er meer geld in
omloop is, dan brengt het prijsstijging met zich mee = economische wetmatigheid.
Per overlevende van de epidemie beschikt men over meer geld. Dat zorgt ervoor dat
er een muntontwaarding kan gebeuren. Daardoor kan men minder producten
aankopen en daardoor is Vermeersch zeker dat we in Vlaanderen geen gouden tijd
hebben beleefd.
- Dieren tiden? Arbeidsmarkt laat geen vrije loononderhandelingen toe: loon bleef hetzelfde
o Vollers zagen zwarte sneeuw: bewerker van textiel. Soepel maken van wol gebeurde
door de stoffen te verdrenken in een vloeistof die uit urine bestond. Deze mensen
klaagden zeker in die tijd, want ze werden niet beloond voor hun werk
Conclusie: onderaan p. 75
Derde deel: Dura lex sed lex – Hoe de elite de klok wou terugdraaien.
2
,‘De wet is hard, maar zij is de wet’ -> We moeten altijd de wetten volgen ook al is het zwaar. Wetten
van die tijd om de klok zoveel mogelijk terug te keren naar de tijd voor de pest.
1) Kruistocht tegen luidheid: vraag: is er sprake van een polarisering, verharding van mentaliteit
rond armoede na de Zwarte Dood?
- Voor buitenland is het antwoord zeker JA: wettelijke arbeidsdwang:
o Vb: onvermogende werklozen moeten zich aanbieden op markt op vaste tijdstippen
- Vlaanderen: er zijn minder bronnen, dus minder makkelijk antwoord. Maar hij denkt dat er
sprake is van eenzelfde arbeidsdwang. Die trend had zich al vroeger doorgezet.
2) Tweede gevolg van pestepidemie op sociaal vlak; men wilde vermijden dat mensen gingen
migreren. Er dreigt door de pest een arbeidsmigratie te ontstaan. Iedereen probeerde zijn eigen
landschappen binnen zijn dorpen te behouden. Er werd een wet uit gekondigd dat iedereen moest
blijven waar je geboren bent. (In Vlaanderen en Engeland) -> men trok een muur op langs de dorpen.
= nationale emigratie-verboden = openluchtgevangenis = migratie reglementeren en beperken
Vraag: In welke mate is het boek geactualiseerd? Zie sociale gevolgen; Gewone man in de straat is de
dupe (nu ook bij Corona)
3
, 1. De pest: 1349
De pest is een ziekte die van de 14 de eeuw tot de 19de eeuw in Europa veelvuldig bij vlagen
epidemisch en pandemisch voorkwam.
- Veel slachtoffers
- Twee vormen:
o Buidelpest
o Longpest
- Synoniem: Zwarte dood
o Slachtoffers Europa (1347 – 1351): 1/3 van de bevolking dood
Verspreiding:
- Oorsprong: Mongolië
- Begin Europa = Italië, daarna Frankrijk, Spanje, Engeland, Duitsland, Noorwegen, Rusland
- Overlevenden? Vluchten en frustraties
Boek: p. 11 – 46:
Een overwonnen pandemie?
Eind 17de eeuw:
- In Vlaanderen en Europa veel pestepidemieën
- 1670: einde aan de Pest in West-Europa
- Pest nog niet helemaal uitgeroeid
o In India in 2000 een epidemie -> te genezen met antibiotica
o WOII: pest = biologisch wapen
Verklaringen vroeger en nu:
- Verklaring vandaag: Verwekker: bacterie Yersinia Pestis dat wordt overgebracht door vlooien
van ratten op mensen.
- Vroegere verklaring: pest verspreid door bedorven en besmette lucht. Vanaf 16 de eeuw veel
pesthuizen en men wilde de zieken afzonderen van de rest.
Boek: p. 12 – 17 + vragen:
1. Ontleed deze historische bronnen en stel je de vraag: hoe keek de middeleeuwse mens aan
tegen de pest.
2. Zoek in het boek naar drie historische verrassende historische bronnen waarop Vermeersch
een beroep deed om zijn boek te onderbouwen. Geef ook aan waarvoor ze precies dienden.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper justiendewulf. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
