Samenvatting
Samenvatting Verlichting: theorie en praktijk
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting van de historische context: Verlichting voor het eindexamen VWO 2022
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
1 De wetenschappelijke revolutieTijdens de vijftiende en zestiende eeuw herleefde men de wetenschappelijke belangstelling.
Humanistische geleerden bestudeerden klassieke teksten waardoor ze opnieuw in contact
met het wetenschappelijke en kritische denken van de Grieken en Romeinen.
Empirisme → waarneming is de enige betrouwbare bron van kennis (John Locke).
Rationalisme → betrouwbare kennis kan alleen ontstaan door waarnemingen te
combineren met rationeel redeneren (Descartes).
Newton → vatte een groot aantal wetenschappelijke ontdekkingen samen in één
groot samenhangend systeem, waarbinnen hij een aantal natuurwetten
formuleerde.
2 De Verlichting
Religie
Verlichte denkers kwamen tot de conclusie dat godsdienstige overtuigingen vaak niet
rationeel uit te leggen zijn. Langzamerhand drong het besef door dat er op geloof niet één
religie ‘de enige juiste’ was en dat de staat moest afdwingen dat mensen daar aanhanger
van waren. Daarom bepleitten verlichte denkers godsdienstvrijheid en verdraagzaamheid.
Samenleving
Ook in de maatschappelijke verhoudingen was er veel onredelijks. Het uitgangspunt was dat
alle mensen van nature gelijk waren en in principe dezelfde rechten hadden, namelijk
natuurrechten of mensenrechten (Rousseau).
Onderwijs
Ook over de opvoeding van kinderen had Rousseau nieuwe denkbeelden. Onderwijs werd
door verlichte denkers heel belangrijk gevonden, omdat ze ervan uitgingen dan wie geleerd
had zijn verstand te gebruiken, ook het goede zou doen in het leven en daardoor een goed
mens zou worden.
Economie
Rationeel denken en handelen drong ook door tot het economische leven. Als alle mensen
vrij werden gelaten in hun economisch handelen, zouden ze rationeel genoeg zijn om hun
eigen belangen na te streven. Omgekeerd zullen producenten dan hun best doen om een
beter product te leveren dan hun concurrenten en dat ook voordeliger aan te bieden (Adam
Smith).
3 Verlichting in de politiek
Het idee dat een koning zijn absolute macht baseerde op een recht dat hij van God
gekregen had en daarom aan geen mens verantwoording hoefde af te leggen, leek niet er
rationeel. Dat betekende niet dat verlichte denkers alle koningen wilden afschaffen. Als een
koning verstandig regeerde in het belang van het volk, was beter dan chaos en wanorde.
Verlichte denkers vonden het niet altijd een goed idee om het volk de macht te geven, omdat
veel mensen uit het volk nu niet bepaald verstandig en rationeel dachten, Daarom werd een
verlicht absoluut vorst de beste oplossing gevonden.
Locke en Montesquieu vonden het beter als de staatsmacht tussen verschillende
instellingen verdeeld werd. Zo konden die elkaar controleren en in evenwicht houden. Locke
wees hierbij op het evenwicht tussen koning en parlement. Montesquieu meende dat trias
politica het beste was: een wetgevende, een uitvoerende en een rechterlijke macht.
, Locke en Rousseau hadden met elkaar een overeenkomst gesloten om een staat te
stichten, waarbij ieder een deel van zijn vrijheid ingeleverd om dat af te staan aan een
regering of koning. Dit betekende dat het volk uiteindelijk de hoogste macht had. Dat is het
beginsel van volkssoevereiniteit: alle macht is uiteindelijk afkomstig van het volk.
Tijdens de Verlichting werden politieke ideeën verspreid via boeken en tijdschriften en werd
hierover gediscussieerd in cafés en salons. Daardoor ontstonden voor het eerst een
politieke pers en een publieke opinie. De verspreiding van verlichte politieke ideeën droeg bij
aan de ontevredenheid onder bevolkingen over de in hun landen bestaande
maatschappelijke en politieke toestand. Mede daardoor ontstonden democratische
revoluties die het doel hadden de verlichte denkbeelden in praktijk te brengen.
4 De Amerikaanse Revolutie
De Amerikaanse kolonisten wilden meer zelfbeschikking in hun gebieden. Binnen de
koloniën werden committees of correspondence gevormd die het verzet organiseerden en
optraden als een soort schaduw regeringen. Ook de publicatie van het pamflet Common
Sense door de Britse radicaal Thomas Paine droeg bij aan de toename van ontevredenheid
onder de Amerikanen. Eén van de ideeën die Paine onder de Amerikanen verspreidde was
dat belasting heffen niet kon zonder instemming van degenen die deze belasting moesten
betalen: no taxation without representation. De Amerikanen verklaarden zich in 1776
onafhankelijk van Groot-Brittannië. Groot-Brittannië legde zich niet zomaar bij de
onafhankelijkheidsverklaring neer. Het stuurde een leger naar Noord-Amerika, waardoor er
oorlog kwam. Het leger van de kolonisten stond onder leiding van George Washington. Hij
moest het opnemen tegen Britse beroepssoldaten, toch wonnen de Amerikanen.
De voormalige kolonisten richtten een nieuwe staat op: de Verenigde Staten van Amerika.
Het land kreeg een grondwet gebaseerd op gelijke rechten voor alle burgers en op drie
gescheiden staatsmachten.
5 De Franse Revolutie
De democratische revolutie in Frankrijk verliep in drie omwentelingen: de eerste, de tweede
en de derde revolutie. In Frankrijk bestond een relatief sterk centraal gezag dat werd
uitgeoefend door een absolutistische koning. Ook was er nog een standensamenleving.
Begin 1789 publiceerde Emmanuel Sieyès het pamflet Wat is de derde stand? waarin hij
stelde dat de derde stand eigenlijk alles deed wat een volk nodig heeft, terwijl de
geestelijkheid en de adel niets bijdroegen.
De eerste revolutie
Koning Lodewijk XIV besloot in 1789 de Staten-Generaal bijeen te roepen. In die
vergadering kwamen de vertegenwoordigers van drie standen bijeen. De derde stand nam
het initiatief tot fundamentele veranderingen in Frankrijk te komen. De leden van de derde
stand verklaarden zich tot Nationale Vergadering en begonnen maatregelen te nemen
zonder zich nog iets van de koning aan te trekken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper myrtheroeleven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 76462 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen