2021 – 2022 Public Affairs
Hoorcollege 1: Wat is maatschappelijk verantwoord lobbyen?
Overzicht hoorcollege:
- Public Affairs?
- Overzicht vak
- Centrale vragen:
o Wat is lobbyen?
o Waarom is het belangrijk om lobbyprocessen
beter te begrijpen?
o Waarom moeten we ons (geen) zorgen maken
over lobbyen?
Waarom denken we aan bij het woord lobbyen?
- Invloed uitoefenen op beleid, een verschil kunnen maken, belangenbehartiging, wetgeving
beïnvloeden, agendasetting.
- Het stelselmatig uitoefenen van invloed op beleidsmakers bij bestuursorganen; het initiatief voor
het contact ligt bij de lobbyist, iemand die er geen statutair onderdeel van uitmaakt
- Het hebben van veel connecties is nodig om bepaalde punten om de agenda te krijgen: het belang
van netwerken. Met een groot netwerk heb je eerder toegang tot kennis, weet je eerder van
nieuwe wetgeving en beleid en heb je daarmee een voordeel te pakken van mensen buiten jouw
netwerk en buiten de bestuurlijke wereld.
- Lobbyen wordt vaak gezien als een ondoorzichtig proces ten koste van het publieke belang.
Bedrijfsbelangen trekken namelijk vaak aan het langste eind, of in ieder geval hebben zij een grote
invloed op de publieke besluitvorming, denk maar aan de afschaffing van de dividendbelasting.
o Draaideurprincipe: er zijn bijzonder hechte relaties tussen beleidsmakers en bepaalde
organisaties
o Moeten we het lobbybeleid dan reguleren?
- Belangenorganisaties vormen naast politieke partijen een belangrijk kanaal voor politieke
vertegenwoordiging en geven burgers de mogelijkheid om hun belangen een politieke stem te
geven. Het gaat dus om welke groepen in de samenleving gehoord worden door beleidsmakers.
- Enerzijds is belangenvertegenwoordiging een cruciale levensader voor elk democratisch politiek
systeem, anderzijds leidt het regelmatig tot uitwassen die juist indruisen tegen de principes van een
representatieve democratie.
Moeten we het lobbybeleid reguleren? (Fraussen)
- De huidige set aan maatregelen heeft een blinde vlek voor het meest fundamentele probleem met
betrekking tot belangenvertegenwoordiging dat op alle vlakken doorwerkt, namelijk een ongelijk
speelveld tussen verschillende maatschappelijke groepen.
- Belangenvertegenwoordiging definiëren wij als het proces waarbij maatschappelijke belangen zich
mobiliseren, ofwel collectief ofwel individueel, om het eigen organisatiebelang via het politiek-
bestuurlijke besluitvormingsproces te behartigen, zonder daarbij zelf direct onderdeel uit te maken
van het politiek-bestuurlijke systeem als gekozen of benoemde gezagsdragers.
o Belangenvertegenwoordiging steunt op twee pijlers:
▪ Een organisatie en mobilisatie vraagstuk
• Collectief of individueel proces
▪ Politiek-strategisch gedrag
• Het geheel aan lobbystrategieën gericht op beïnvloeding van politiek-
bestuurlijke besluitvormingsprocessen = lobbying/public affairs
o Het strategische proces van inspelen op politieke besluitvorming, op
veranderingen in de maatschappij en in de publieke opinie, die van
invloed zijn op het functioneren van de eigen organisatie
,Drie factoren verbonden aan de verschillende fases van de politiek-bestuurlijke cyclus voor effectieve
regulering
- Het creëren van een gelijk speelveld (beleidsinput)
o Berichtgeving over lobbyen gaat vaak over verschil in financiële middelen, maar lobbyen zou
geen ongelijk speelveld moeten zijn, omdat een grotere belangengroep meer te besteden
heeft. Meer middelen mogen niet automatisch gelijkgesteld worden aan meer
beleidsinvloed.
o Om de verschillen in politieke slagkracht beter te begrijpen, moeten we aandacht hebben
voor beleidscapaciteit: het uiteindelijk succes van belangenvertegenwoordiging door het
kunnen bieden van de gepaste beleidsinformatie en het gezochte draagvlak onder een
bepaalde maatschappelijke groep op het juiste moment brengen.
o Verder is er ook de organisatiecapaciteit, die zich op een meer geaggregeerd niveau
manifesteert via de ongelijke politieke mobilisatie van maatschappelijke belangen. Vaak
heeft namelijk de economische of professionele invalshoek de overhand, terwijl burgers
met belangengroepen meer en vaker samenbrengen en focussen op publieke belangen.
- Het zorgen voor een inzichtelijk en toegankelijk besluitvormingsproces (besluitvormingsproces)
o Wat toegang betreft, is de betrokkenheid van maatschappelijke stakeholders bij
beleidsvorming in Nederland geïnstitutionaliseerd via adviesraden of rondetafelgesprekken.
▪ Voordelen: zekere stabiliteit, verhogen van onderlinge vertrouwen en consensus
stimuleren.
▪ Nadelen: gebrekkige representativiteit door beperkte toegang
o Democratische politiek is een systeem met institutionele kenmerken, waarin tradities,
jargon, mechanismen en places to be ertoe doen. Wie dat ontkent, heeft nog nooit in Den
Haag of een ander politiek centrum rondgelopen. Formeel heeft iedereen gelijkelijk toegang
tot die Haagse democratie, materieel moet je de weg kennen of mensen kennen die de weg
weten.
▪ Inzichtelijkheid: bestaande en goed onderhouden netwerken leidt vaak tot
toegangsprivileges (formeel en informeel) voor de usual suspects.
o Het inzichtelijk maken van zowel het politieke systeem als het besluitvormingsproces is dus
essentieel om tot een evenwichtiger belangenvertegenwoordiging te komen.
- Het voorkomen van belangenverstrengeling zodat politieke besluiten recht doen aan de
basisprincipes van een representatieve democratie
o Draaideurproblematiek: nog zittende of recente afgetreden politici hun carrière vervolgen in
het bedrijfsleven of bij andere gevestigde maatschappelijke organisaties. Deze draaideur
verhoogt het risico dat beleidsmakers te veel aandacht hebben voor de behoefte van een
bepaald bedrijf of sector, omdat ze daar een verleden hebben.
▪ Maar het is ook logisch dat hun opgedane expertise willen voortzetten
▪ Draaideur draait ook andersom: experts uit het veld naar de overheid
o Het grootste maatschappelijke probleem is dat de voordelen van deze uitwisseling zich
vooral op individueel of organisatieniveau situeren, waar ze tot concurrentievoordelen
leiden, terwijl de maatschappij achterblijft met de mogelijke nadelen.
o Maatschappelijke nadelen zijn aanzienlijk: toegenomen risico op belangenstrengeling,
eenzijdige weging van belangen en soms corruptie.
, Wat doet een lobbyist?
- Netwerken, ontmoetingen met politici, het opvolgen van beleid, het verzamelen van informatie
zodat je op de hoogte blijft van nieuwe ontwikkelingen
- Sommige mensen vinden dat lobbyisten snel veranderen, ze kunnen op maandag het een vinden en
op dinsdag het ander. Verder denken mensen dat lobbyisten veel geld verdienen.
- Vanaf een wetenschappelijke invalshoek zijn er twee verschillende perspectieven voor de interactie
tussen lobbyisten en beleidsmakers
o Een beeld dat lobbyisten ziet als erg machtig, zij bepalen wat politici zeggen en doen, zij
zorgen dat politici en beleidsmakers veranderen van mening
o Een beeld waar we de contacten tussen lobbyisten en beleidsmakers zien als een soort van
samenwerking
De relaties tussen lobbyisten en beleidsmakers
- Partnerschap
- Ruil-logica
o Lobbyisten hebben vertegenwoordiging nodig voor beleidsinvloed
o Beleidsmakers zijn op zoek naar expertise en maatschappelijk draagvlak
o Hierdoor hebben ze elkaar nodig
Lobbyregulering in Nederland
Wie is een lobbyist?
- In dit vak houden we een brede definitie: Public affairs professionals, belangenverenigingen,
organisaties en publieke instellingen, vakbonden, NGO’s, werkgeversorganisaties, denktanks,
bedrijven, lokale overheden, individuele burgers: CEO’s, experts, academici, burgers, studenten
