Aantekeningen Interculturele Communicatie
College 1
In 1967 heeft Milgram het ‘Small world experiment’ uitgevoerd. Resultaat: Six Degrees Of
Seperation, een soort netwerktheorie waarin je in 6 stappen bij iedereen uit zou kunnen
komen over de hele wereld). In 2012 deed Facebook een vergelijkbaar experiment, waaruit
bleek dat mensen gemiddeld 3.5 stappen van elkaar verwijderd zijn.
Conclusie: de wereld wordt steeds ‘kleiner’ = global village’ (McLuhan, 1962). Mensen van
over de hele wereld staan steeds meer met elkaar in verbinding. Dit komt o.a. door:
- Technologische ontwikkelingen vliegtuigen
- Verdwijnende plaats- en tijdsbarrières. O.a. door de komst van online)
Globalisering kan worden gemeten a.d.h.v. de KOF-index:
- Economische globalisering; handel, investeringen, belasting
- Sociale globalisering; persoonlijk contact, informatieverkeer, McDonalds, IKEA
- Politieke globalisering; ambassades, lidmaatschap, internationale organisaties, VN-
missie
Verdwijnen cultuurverschillen niet door globalisering? Nee: zichtbare dingen kunnen wel snel
verdwijnen, maar de onzichtbare cultuurverschillen verdwijnen niet zomaar.
Interculturele communicatie: je culturele perspectief beïnvloedt hoe je anderen ziet en
daarmee hoe je met anderen communiceert. 3 basisbegrippen interculturele communicatie
1- Cultuur
2- Communicatie
3- Interculturele communicatie
Cultuur
Een cultuur wordt omschreven als ‘een set observeerbare praktijken’. Ook zou je een
cultuur kunnen zien als een soort manier van denken. Een cultuur vormt zich vanaf de
geboorte. Definities cultuur:
Liu et al (2015) ‘de specifieke manier van leven van een groep mensen’
Geertz (1973) ‘the fabric of meanings in terms of which human beings interpret their
experience and guid their action’
Hofstede, Hofstede & Minkov (2010) ‘de collectieve mentale programmering die de
leden van één groep of categorie mensen onderscheidt van die van andere ‘
Een cultuur kan volgens Hofstede worden omschreven als een ui met
de buitenkant als observeerbaar en binnenkant als onzichtbaar:
- Symbolen; woorden, gebaren, de taal, afbeeldingen en
voorwerpen die voor een bepaalde cultuur betekenis hebben:
de vlag, kledingstijl, taal of het wapen
- Helden: personen met eigenschappen die in de cultuur
bijzonder gewaardeerd worden en die daardoor als rolmodel
dienen: personen uit de geschiedenis, fictieve personen etc.
- Rituelen: collectieve activiteiten die technisch gezien
overbodig zijn, maar die binnen een cultuur als sociaal
, essentieel worden beschouwd: koffieceremonie in India, een begroeting (kus),
koningsdag oranje kleding aantrekken, hoe je samen eet
De drie bovenstaande onderdelen van een cultuur vormen de zichtbare praktijken. Deze leer
je snel kennen en zijn gemakkelijk waar te nemen. De onzichtbare waarden zijn moeilijker:
- Waarden: verschillen in wat we ‘normaal, goed en belangrijk’ vinden: in NL
eetsmakelijk zeggen bij het eten, i.t.t. iemand uitnodigen in Ghana
Een nationale cultuur is de cultuur die gedeeld wordt door de inwoners van een land.
Subculturen kunnen worden opgedeeld in:
- Etnisch: groep van gedeelde komaf, bijv. minderheden/ immigranten
- Sociale klasse: inkomen, educatie, beroep, woonlocatie en familieachtergrond
- Organisatiecultuur: verschillen tussen bedrijven
- Regionale cultuur: de randstad t.o.v. de provincie
De onzichtbare onderdelen van cultuurverschillen (waarden en normen) zorgen vaak voor
meer problemen dan de zichtbare onderdelen (symbolen, helden en rituelen).
Uitbreiding Ui door Dodd (1998), aangepast door Liu et al (2015):
,College 2
Nationalisme:
Culturele essentialisme beweert dat de intra-culturele verschillen tussen de leden van een
natie kleiner zijn dan de interculturele verschillen tussen de leden van verschillende naties
Niet-essentialisme stelt dat nationale culturen niet (meer) bestaan vanwege de grote
heterogeniteit van de individuele leden en beweren dat het concept van nationale cultuur
zelfs schadelijk is, aangezien het stereotypering en othering bevordert.
Oorsprong en evolutie van cross- en intercultureel onderzoek
Fase 1 Eenvoudige documentatie van culturele verschillen
Fase 2 Ontwikkeling van zinvolle modellen voor het analyseren van culturele variabiliteit
(begon pas rond 1960). Dit is meer de waaromvraag
Fase 3 Ontwikkeling van theorieën voor de gestructureerde weergave, verklaring en
voorspelling van culturele kenmerken en verschillen
Maar! intercultureel onderzoek is een proces dat nog niet is afgerond.
Factoren die (naast de culturen zelf) tot cultuurverschillen leiden:
- Biologische factoren
- Geografische en klimatologische factoren
- Religieuze factoren
- Institutionele factoren; wetten en regels
- Sociaal-demografische factoren; opleidingsniveau
Bij de ontwikkeling van cultuur speelt ook geschiedenis een rol. In Nederland heeft de
vroege verstedelijking bv geleid tot een egalitair karakter van de Nederlandse bevolking. Let
wel: culturele kenmerken zijn niet te verklaren a.d.h.v. historische ontwikkelingen. Wel helpt
geschiedenis om een vreemde cultuur te begrijpen.
Verschil cross- en intercultureel onderzoek:
Cross-cultureel Intercultureel
Kenmerken en eigenaardigheden van Analyseert de interactie van verschillende
verschillende culturen worden vergeleken. culturen.
Wat zijn de verschillen tussen individuele Welke culturele kenmerken spelen een rol
landen? bij de interactie?
Voorbeeld: vergelijking van de manier Voorbeeld: analyse van de samenwerking
waarop Duitse, Nederlandse en Poolse tussen Duitse, Nederlandse en Poolse
managers omgaan met hun werknemers. specialisten in een project.
Modellen: bijv. dimensies hofstede Modellen: cultuur standaarden
Let wel: de modellen van cross-cultureel & intercultureel onderzoek zijn altijd generalisaties,
stereotypering is daarom nooit helemaal uit te sluiten
Niveaus van cultureel onderzoek: Zowel macro-, meso- en microniveau (niet alleen macro).
Een nationale cultuur bestaat vervolgens weer uit een globale cultuur, culturele ruimtes,
regionale/ lokale culturen, subculturen, organisatieculturen, individuele culturen etnische
culturen etc.
Conclusie: naast cultuur kunnen ook andere factoren een rol spelen. Een culturele analyse
heeft verschillende niveaus, er zijn versschillende methoden voor cross- en intercultureel
onderzoek en veel bestaande modellen zijn generalisaties, dus let op voor stereotypering.
, Communicatie
Model voor communicatie Shannon & Weaver (1949): Een zender heeft een boodschap,
die komt aan bij een een ontvanger. Belemmering (SNAP IK NIET?):
- Tecnische transmissie
- Repetoire A overlapt niet met repetoire B
Beperking model: Geen feedback, geen rol voor de context, ook non-verbaal speelt bij
communicatie een rol.
Communicatie verloopt effectiever naarmate de interpretatie die de ontvanger aan de
boodschap geeft, meer lijkt op de bedoeling die de zender met die boodschap had.
Targowski & Bowman (1988) hebben het oude model verbeterd. Verbeteringen:
- Geen eenrichtingverkeer, maar ook feedback
- Kennis van buitenwereld speelt rol bij interpretatie
- Communicatie is verbaal én non-verbaal
- Onderkent meerdere factoren (= lagen) die een rol kunnen spelen in (interculturele)
communicatie
Verschillende lagen (linken) van het model:
1. Fysieke: aanwezigheid / gebruik van het communicatiekanaal. In frankrijk
bijvoorbeeld Whatsapp minder gebruikelijk dan Messenger
2. Systeem: geschiktheid kanaal/middel voor boodschap. Het verschilt per cultuur wat
voor kanaal geschikt is om de boodschap over te brengen.
3. Toehoorder: past de boodschap bij het publiek? Wat mag je zeggen en wat niet?
Hebben zender en ontvanger de juiste opvatting over elkaar en komen ze goed over?
4. Sessie: ontvangen en zenden op zelfde tijd/ omschandigheden? Tijdszone
5. Omgeving: wordt de omgeving vergelijkbaar ervaren? Is het gepast in de omgeving
om over iets te praten? Bij een kerkdienst moet het bijvoorbeeld stil zijn
6. Functie- en statuslink: hebben zender en ontvanger dezelfde ideeën over eigen
functie en status? In Duitsland is het normaal om buiten de uni ook een professorm et
prof. aan te spreken.
7. Symbolen: zelfde interpretatie van
bepaalde symbolen door zender en
ontvanger? Tong uitsteken in Tibet is
bijvoorbeeld een manier om te
groeten
8. Gedrags: interpreteert de ontvanger
communicatie zoals de zender
bedoelt? In NL is het normaal om
iemand aan te kijken als je wat zegt,
in Japan is dat onbeleefd.
9. Waarden: hebben zender en
ontvanger dezelfde waarden?; denk
aan de kern van het ui-model
10. Opslaan/terughalen: de invloed van
eerdere ervaringen op
communicatie; hoe
vergevingsgezind is een nationale
cultuur
