Deze samenvatting is uitgebreid en bevat alle artikelen en hoofdstukken die op de literatuurlijst staan voor 2021/2022. De samenvatting is in het Nederlands en bevat ook afbeeldingen voor verduidelijking.
Evidence based interventies kinderen en adolescenten
Week 1 Effectiviteit, werkzame factoren en Routine Outcome Monitoring
Braet & Bögels (2020) – pp. 15-48
Kinderen en adolescenten met psychische klachten: Aanzet tot evidence-based werken
1.1 Inleiding: evidence-based werken is niet zo evident
- Therapeuten moeten zich steeds meer verantwoorden
- Er wordt gekozen om het resultaat van een behandeling uit te drukken in een effectgrootte (ES)
- De bekendste index voor effectgrootte is Cohen’s d
- De waarde schommelt praktische gezien tussen -2,0 en +3,0 waarbij een positieve waarde duidt op
een gunstig effect van de interventie
- Vanaf d = 0,50 zien we psychologische behandelingen als succesvol
- Het stellen van kwaliteitseisen aan de behandeling van kinderen en adolescenten is hard nodig
- Onderzoekers rapporteren vaak dat de klassieke kinder- en jeugdpsychotherapie geen aantoonbare
effecten heeft
- Sommigen zeggen dat er wel een positief effect van een behandeling is op te merken als de
kinderen en adolescenten maar lang genoeg behandeld worden
- Velen haken vroegtijdig af en langdurige therapie is duur
- CAU is een behandeling buiten de academische setting -> met echte cliënten
1.2 Evaluatie van care as usual in de jeugdzorg: vaststellingen en verklaringen
- Oorzaken van niet effectief gevonden behandelingen kunnen zijn dat de CAU niet omschrijft wat er
per sessie gebeurt en dat het onduidelijk is of er een manual is gebruikt
- Uit een meta-analyse bleek dat een kind of een adolescent die werd toegewezen aan een
protocollaire behandeling beter af was dan kinderen en adolescenten die care as usual kregen
- De effectgrootte daalde niet nadat de behandeling was afgelopen
- Bij protocollaire behandelingen zijn de onderzoekers vaak ook de therapeuten, hebben ze vaak
gespecialiseerde training gehad in de procedure/protocol, kregen ze supervisie en was de caseload
kleiner dan bij CAU -> non-specifieke kenmerken van het gebruik van protocollen zijn belangrijk voor
het succes ervan
- Bij de CAU moeten deze non-specifieke kenmerken ook geïmplementeerd worden
- Geacademiseerde behandelingen hebben grotere effecten voor meerdere klachten en dit binnen
een kortere termijn
- Geacademiseerde behandelingen werken protocollair
- Het is belangrijk dat therapeuten kennis van onderzoek hebben, goed getraind zijn, gesuperviseerd
worden en voldoende tijd hebben om zich op een protocollaire sessie voor te bereiden
1
,- CAU (naturalistische behandeling) kan wel effectief zijn, in elk geval bij sommige stoornissen (vb.
angstklachten maar niet depressie) en als er lang genoeg behandeld wordt
1.3 Evaluatie van protocollaire behandelingen: niet steeds evident!
- Er zijn niveaus te onderscheiden in de mate van evidentie voor de werkzaamheid betreffende
protocollen
- Niveau 1: ‘werkzaam’-> overtuigend empirisch bewijs
- Minstens twee verschillende onderzoeksgroepen vergeleken in een RCT, een
behandeling met een controlegroep, met random toewijzing van klinische
participanten aan de verschillende condities, waarbij de behandelingsmethodiek
goed omgeschreven is
- Niveau 2: ‘waarschijnlijk effectief’-> sterke indicatie voor goede effectiviteit
- Evidentie is verkregen uit één RCT met random toewijzing van klinische
participanten aan de verschillende condities, waarbij de behandelingsmethodiek
goed omschreven is
- Niveau 3: ‘waarschijnlijk effectief’-> indicatie voor goede effectiviteit
- Wetenschappelijke evidentie verkregen uit studies met pseudo-randomisatie,
waarbij de behandelingsmethodiek goed omgeschreven is, vergelijkingen zonder
controlegroep of met wachtlijstgroep, of de bevindingen zijn niet consistent
- Niveau 4: ‘veelbelovend’-> indicatie voor effectiviteit
- Protocol is voorhanden, waarbij de behandelingsmethodiek goed omgeschreven is,
de doelgroep omschreven is en de wetenschappelijke evaluatie gunstig is, maar het
onderzoek zich beperkt tot gevalsstudies
- De criteria voor de opsporing en ontwikkeling van empirisch ondersteunde behandelingen zijn:
1. Onderzoek met meerdere proefpersonen met aselecte toewijzing
2. Goed beschreven en repliceerbare behandelprocedures
3. Bewijsmateriaal voor eenduidige training van therapeuten en bewijs dat therapeuten zich
aan de geplande procedure houden -> treatment integrity
4. Tests met klinische steekproeven -> clinical trials
5. Resultaatbeoordeling met meerdere methoden
6. Resultaat verkregen door minstens twee verschillende onderzoeksgroepen onafhankelijk
van elkaar
7. Toetsing van de klinische significantie van resultaten
8. Toetsing van behandeleffecten niet alleen aan symptoomverbetering, maar ook aan
functionele resultaten
9. Beoordeling van resultaten op lange termijn
- Alleen als aan deze eisen is voldaan, spreekt men van een EST (empirically supported treatment)
- Voor kinderen zijn nog niet voor alle klachten empirisch ondersteunde behandelingen
waarvan het onderzoek ernaar aan alle eisen voldoet
- Er wordt onderscheid gemaakt tussen behandelingen waarvan het onderzoek ernaar aan alle eisen
voldoet (werkzame behandelingen) en behandelingen waarvan het onderzoek volop vordert en als
‘waarschijnlijk effectief’/ ‘veelbelovend’ kan worden gezien
- Er zijn nog twee groepen van behandelingen die niet tot EST behoren:
- Opinion-based: alleen de ervaring van de therapeut wordt als maatstaf gebruikt
- Potentie
- De eis dat de effectiviteit in minimaal twee onafhankelijke RCT’s moet zijn beoordeeld, is een zeer
hoge kwaliteitseis
- Een goed behandelprotocol omschrijft in elk geval de doelgroep, de rationale, het aantal sessies,
2
,welke methodieken er moeten worden toegepast en wat er stapsgewijs moet gebeuren
- Het draaiboek omvat richtlijnen voor het opzetten van de behandeling, de doelgroep, de
inclusie- en exclusiecriteria, de thuiswerkopdrachten en suggesties voor de evaluatie van het
effect van de behandeling
1.4 Behandelprotcollen: de voordelen op een rijtje
- Het ontwerp van een protocol is gebaseerd op heel veel ervaring van mensen die de betreffende
problematiek vaak jarenlang hebben behandeld
- Een protocol biedt een schat aan informatie en is interessant voor iedereen die in de
praktijk werkt
- Behandelprotocollen maken het therapeuten gemakkelijker om een bepaald niveau van
technische en klinische bekwaamheid te bereiken
- Protocollen zijn overdraagbaar en repliceerbaar -> is belangrijk voor onderzoek en klinische praktijk
- Iedere therapeut weet exact wat er moet gebeuren als een behandelplan een bepaalde
behandeling vooropstelt -> vormt duidelijkheid
- Geeft ook duidelijkheid voor de cliënt -> hierdoor is legitimatie mogelijk
- Protocollen zijn gebaseerd op een theoretisch model waarin de antecedenten en gevolgen van het
probleem in kaart zijn gebracht
- Protocollen zijn getoetst op hun effectiviteit en zijn vaak effectiever dan care as usual
- Een goed protocol gaat uit van een samenvatting van de beschikbare onderzoeksgegevens
en evalueert voortdurend
1.5 Wat werkt voor welke klachten bij kinderen en adolescenten?
Hoe de omgeving betrekken wanneer ik een protocol toepas?
- Aangezien een kind of adolescent niet los gezien kan worden van de omgeving, bevat elk hoofdstuk
een toelichting over de rol van de ouders
- Het is voor de kinder- en jeugdpsychotherapie een uitdaging om voor elke klacht de juiste vorm van
samenwerking met ouders, kind of adolescent te vinden
Wat is de definitie van succes?
- Iedere therapeut wil weten wat de slaagkans is van een specifieke behandeling
- Het is het beste om per protocol na te gaan hoeveel kinderen de behandeling succesvol beëindigen
en hoe sterk het resultaat blijft na een follow-up op de lange termijn
- Als een behandeling nar drie tot vijf sessies niet is aangeslagen, zal de behandeling doorgaans ook
niet effectief worden
- Het is belangrijk om de succesgraad goed in de gaten te houden vanwege de specifieke kenmerken
van de doelgroep
- Therapeuten schatten de effectiviteit van hun behandeling vaak hoger in dan de werkelijke
effectiviteit en de risico’s van de behandeling lager in dan de werkelijke risico’s
- Protocollen helpen hierbij -> we kunnen uitgaan van objectieve kennis
Welke versie verkiezen?
- Groepsprogramma’s zijn soms effectiever dan toepassing van de behandelingsprincipes op één kind
- De effectieve behandelduur zou minimaal 8 sessies moeten zijn en na 20 sessies worden de effecten
niet significant groter
1.6 Richtlijnen voor het gebruik van een protocol
- Het gebruik van een protocol is niet onschadelijk als dit door niet-deskundigen gebeurt
- Er gelden voorwaarden die de gebruiker ervan moet naleven
3
, Een zorgvuldige assessment gaat aan prtocollair werken vooraf
- Gemeten moet worden of het kind voldoet aan de criteria van de diagnose en of het kind voldoet
aan de in- en exclusiecriteria
- Semigestructureerde interviews met het kind en met de ouders is een betrouwbare manier om een
diagnose te stellen
- Het is belangrijk om van te voren de etiologische en in stand houdende factoren van een probleem
te onderzoeken en tot een goede indicatiestelling te komen
Protocollair werken vereist de nodige expertise
- Het gebruik van protocollen verplicht therapeuten om vaardigheden toe te passen
- Concrete training van protocollaire technieken is een belangrijk element van effectieve uitvoering
van protocollen
Protocollair werken vereist een goede therapeutische relatie
- De therapeut moet beschikken over voldoende vaardigheden om een goede relatie met de cliënt te
onderhouden
- De volgende elementen worden omschreven als effectief:
- Het aangaan van een alliantie en samenwerkingsverband
- Een gezamenlijk doel bepalen
- Cliëntfeedback verzamelen en ook aanleveren
- Empathie en onvoorwaardelijke positieve aanvaarding tonen
- Een therapeutische relatie draagt ook bij tot de behandeleffecten
Binnen het protocol moet er ruimte zijn voor individualisering
- Protocollen krijgen meer kritiek te verduren naarmate ze globaler zijn -> men heeft blijkbaar
gestructureerde protocollen nodig
- Therapie met kinderen moet leuk blijven, maar men moet niet gaan improviseren
- Men moet zich twee keer bedenken voordat ze wijzigingen aanbrengen in de protocolbehandeling
Protocollair werken vraagt om participatie in een intervisiegroep
- In de kinder- en jeugdhulpverlening wordt de voortgang van behandelingen vaak besproken in een
multidisciplinair team
- Een multidisciplinair verband heeft ook risico’s:
- Als een protocollaire behandeling niet lijkt te vlotten, wordt er vanuit andere disciplines
suggesties gedaan waardoor de hulpverlener van zijn evidence-based protocollaire pad raakt
- Te veel flexibiliteit en te veel aanpassing kunnen contraproductief zijn
- De voortgang van een protocol kan het best besproken worden met collega’s die ervaring hebben
met hetzelfde protocol
- Pas na afloop van het protocol is een bespreking in een multidisciplinaire groep zinvol -> er kan
geëvalueerd worden wat het protocol heeft opgeleverd en welke hulp de cliënt nog nodig heeft
Hoe om te gaan met comorbiditeit?
- Een complex probleem behoeft niet bij voorkeur een multidisciplinaire oplossing
- Het is beter om één klacht goed te behandelen en het effect generaliseert vanzelf naar de andere
klachten
- Kinderen en adolescenten die zich aanmelden voor behandeling hebben vaak comorbide
problemen, maar dit is geen obstakel voor behandelsucces
- Bij comorbiditeit moet afgewogen worden wat de centrale klacht is en wat het eerste te bewerken
probleem is
- Als de chroniciteit of complexiteit van de klachten de indicatie geeft dat er beter op de
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper samenvattingenenaantekeningen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,19. Je zit daarna nergens aan vast.
