Uitgebreide samenvatting colleges 1 t/m 8
Onderwijsleerproblemen
,College 1 – Intro, motivatie en emotie
1.1 Intro
Leren = een actief proces in het verkrijgen en behouden van kennis, zodat het toegepast kan worden
in toekomstige situaties (Sousa, p. 38). In het boek van Sousa spreekt zij van kinderen met speciale
onderwijsbehoeften en hierin benoemd zij 3 categorieën (Sousa, p. 2):
1. Kinderen die gediagnosticeerd zijn met specifiek onderwijsleerproblemen, waaronder problemen
in spreken, lezen, schrijven, rekenen, sociaal-emotionele ontwikkeling en gedrag.
2. Kinderen die aanvullende instructies/ ondersteuning krijgen om basisvaardigheden te verbeteren
3. Kinderen die problemen ervaren in het leren op school
Onderwijsleerproblemen = problemen die kinderen hebben bij het leren van de kennis en
vaardigheden die zij op school moeten verwerven (Van Lieshout, p. 343). Denk aan cognitieve
ontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling, werkhouding en motivatie en zintuigelijke
ontwikkeling (valt buiten de cursus).
In Nederland hebben we het systeem van Passend onderwijs. Dit is bedacht voor kinderen met
leerproblemen, zodat zij kunnen worden betrokken in het leerproces en dat alle kinderen een plek
krijgen die past bij de ondersteuningsbehoefte. Tegenwoordig hebben steeds meer scholen
mogelijkheden voor onderwijsondersteuning op maat. Daarbij is het belangrijk dat de kwaliteiten en
onderwijsbehoefte van het kind bepalend zijn, niet de beperkingen. In de praktijk is het zo dat
scholen hier verschillend mee omgaan.
Doelen van passend onderwijs:
- Alle kinderen krijgen een passende plek die past bij de ondersteuningsbehoefte (kinderen komen
hierdoor niet langdurig thuis te zitten, omdat er geen passende plek is)
- Een kind gaat naar een gewone school als dat kan (een kind gaat naar het speciaal onderwijs als
intensieve begeleiding nodig is
Modellen voor ondersteuning in het onderwijs
1. Multi-tiered systems of support (MTSS) = dit model onderscheidt een aantal niveaus. Hierbij wordt
geprobeerd om de intensiteit van de interventie aan te passen aan de behoefte van het kind.
- Response-to-intervention (RTI) -> leren
- Schoolwide positive behavior support (SWPBS/PBS) -> gedrag
RTI
Om de probleem-oplossende benadering concreet vorm te geven kan er gebruik worden gemaakt
van de Response to Intervention. Hier worden leerlingen op basis van onderwijsbehoefte
geïdentificeerd voor aanvullende, gespecialiseerde interventies. Risicioleerlingen worden
geïdentificeerd en vervolgens gemonitord. Binnen RTI is de respons van de leerling op een
interventie de aanleiding voor eventuele aanvullende of andere instructie. Eigenlijk wordt de
evaluatie/assessment hier geïntegreerd in het geven van instructie/interventie, om een eventuele
kloof tussen assessment en interventie te overbruggen.
Hiermee kunnen we inschatten hoe veel hulp een leerling
nodig gaat hebben, dus het niveau van instructieve
investering. Verder kan de respons helpen om te bepalen
of een kind een specifiek leerstoornis heeft. Er hoeft hier
dus niet te worden gewacht op aanvullende
ondersteuning. Hierdoor kunnen dus meer leerlingen
worden geholpen in het reguliere onderwijs. Er wordt
,meer informatie verzameld over schoolse voortgang en instructiebehoefte. En de effectiviteit van
instructie kan worden gemonitord eventueel verbeterd.
De RTI benadering omvat meestal 3 niveaus, die tiers worden genoemd:
1. Reguliere instructie binnen de klas
2. Aanvullende, intensievere interventie in kleine groepjes
3. Intensieve, individuele interventie
Elke tier verschil in een aantal opzichten. Hoe hoger je in de piramide gaat hoe meer sprake is van
grotere behoefte aan instructie, meer geïndividualiseerd, meer systematisch en expliciete aanpak,
intensiever en met grotere tijdsinvestering. Kortom, het RTI is een redelijk flexibele manier om in te
spelen op leerbehoefte van leerlingen, waardoor het geschikt is binnen het Passend onderwijs. Het is
hierbij wel heel belangrijk om gevalideerde, bewezen effectieve behandelingen te kiezen.
2. Handelingsgericht werken
Een andere manier om in te spelen op de behoefte van
kinderen is handelingsgericht werken. Dit wordt als een
cyclus weergegeven die vooral gericht is op de klas. Dit is
meer een constant prcoes wat een docent in de klas kan
inzetten, dan dat het per se een cyclus is dat op een
bepaalt punt begint en op een bepaald punt eindigt.
Bestaat uit de volgende stappen:
1 = waarnemen wat er precies gebeurd, evalueren,
verzamelen gegevens.
2 = signaleren van kinderen met specifieke
onderwijsbehoefte
3 = benoemen van die specifieke onderwijsbehoeften
4 = clusteren van kinderen met vergelijkbare onderwijsbehoeften
5 = opstellen van groepsplan
6 = uitvoeren van groepsplan
1.2 Motivatie
Motivatie = het verlangen van een individu om deel te nemen aan het eigen leerproces; de
redenen/doelen die ten grondslag liggen aan het wel/niet deelnemen aan leeractiviteiten.
Bij studenten met leerproblemen is er een significante samenhang tussen motivatie en academische
prestaties.
Studiemotivatie is een voorspeller van:
- Discipline in schoolwerk
- Prestaties op schoolse taken
- Welbevinden op school
Als leerlingen niet gemotiveerd zijn dan uit zich dat ook in:
- Passief en lusteloos, dromen weg in de klas
- Behalen ondermaatse schoolresultaten
- Dit kan uitmonden in opstandig of zelfs agressief gedrag in de klas
Kernbegrippen van motivatie:
- Self-afficacy = geloof in je eigen vaardigheden om een specifiek taak uit te voeren (wordt beïnvloedt
door eerdere ervaringen; niet alleen eigen ervaringen, maar ook van anderen)
- Intrinsieke vs extrinsieke motivatie = intrinsiek is motivatie vanuit jezelf (interesse) en extrinsiek
betekent inzet vanuit ander persoon of hangt af van bepaalde beloning
, - Interne vs externe attributie = geeft aan waar de leerling de controle voor gebeurtenissen neerlegt;
Interne attributie leg je de controle voor succes en/of falen bij jezelf. Bij externe leg je de controle
voor succes en/of falen bij iets of iemand anders (bv docent legt slecht uit of tentamen was slecht).
Motivatie is een complex spectrum met verschillende lagen, waarbij meerdere doelen tegelijk een rol
kunnen spelen
Motivatie is NIET hetzelfde als betrokkenheid of schoolse attitude. Motivatie is de drijfveer en
bepaalt het waarom achter de inzet. Betrokkenheid en attitude gaan over hoe leerlingen hun
schoolwerk aanpakken. Een betrokken leerling zal zich meer inspannen (gedragsmatig), enthousiast
zijn (emotioneel), gebruik maken van diepgaande verwerkingsstrategieën (cognitief) en zelf
verantwoordelijk nemen voor het leerproces (zelfsturend). Wederzijdse beïnvloeding tussen
motivatie en betrokkenheid, risico op vicieuze cirkel.
2 theoretische perspectieven op motivatie:
1. Zelf-determinatie theorie (Self-determination theory)
Deze theorie zegt dat er 2 dimensies zijn van motivatie:
- Intensiteit van motivatie
- Kwaliteit van motivatie
Intensiteit varieert van een totaal gebrek aan motivatie (amotivatie) tot zeer gemotiveerd. Dit kan
liggen aan:
- gebrek aan geloof in eigen kunnen (lage effectiviteitsverwachting)
- Gebrek aan geloofd dat de gewenste uitkomst kan worden gehaald (uitkomstverwachting)
Studenten die niet of weinig gemotiveerd zijn:
- zien soms onvoldoende de waarde van een leeractiviteit in
- Vertonen weinig inzet bij het leren, omdat ze geen controle ervaren over hun studieresultaten
- Hebben moeite om zichzelf te reguleren, met de organisatie van het leerproces en vertonen
stuurloos leergedrag
Bij kwaliteit gaat het over het verschil tussen willen en moeten. We onderscheiden 4 subgroepen,
gebaseerd op manier van reguleren:
Leerlingen die willen, hebben autonome motivatie, zij kunnen zichzelf motiveren.
1. Intrinsieke regulatie = iemand is uit zichzelf geïnteresseerd en gemotiveerd voor de taak zelf en
stuurt zichzelf daardoor aan (bv je vind dit vak echt super interessant)
2. Geïdentificeerde regulatie = een externe motivatie, omdat iemand zich identificeert met de
waarde, stuurt iemand zichzelf (bv je vind dit vak niet interessant, maar je wilt wel graag je diploma
halen)
Daar tegenover staan de leerlingen die moeten, zij hebben gecontroleerde motivatie.
3. Geïntrojecteerde regulatie = vanuit een drijfveer van het vermijden van schuldgevoel of schaamte,
of vanuit angst (bv je wilt vermijden dat je ouders zien dat je gaat falen voor dit vak)
4. Externe regulatie= werkt vanuit verwachtingen van beloning of bestraffing (bv je krijgt geld van je
ouders als je dit vak haalt).
Bij deze theorie horen de volgende behoeften:
• Autonomie = het ervaren van psychologische vrijheid en het kunnen maken van keuzes
• Competentie = het gevoel dat het mogelijk is om een activiteit succesvol af te kunnen ronden
• Verbondenheid = kan worden ervaren door een warme band te scheppen met zowel
leeftijdsgenoten als de leerkracht
2. Prestatiedoelentheorie (Achievement theory)
Bij deze theorie worden 2 doelen omschreven; taak-gebonden doelen en prestatie-gebonden doelen.
