Dit document bevat de volledige uitwerking van de parasieten van het vak IA. Het bevat afbeeldingen en is op een gestructureerde manier uitgewerkt, zodat het makkelijker te leren is.
HC 3: Parasitologie
Waarom wordt een hond of paard ontwormd?
• Voor de gezondheid van de hond
• Om besmetting bij mensen te voorkomen.
- Er zijn eigenlijk maar een paar parasieten die een volwassen hond ziek maken. De parasieten in honden
kunnen soms wel de mens ziek maken.
- Parasieten bij paarden kunnen de mens niet infecteren
• Soms is het misschien niet nodig
- Vaak worden dieren routinematig ontwormd, terwijl het misschien niet nodig is. Dit kan leiden tot
resistentieproblemen. Paarden worden bijvoorbeeld vaak vaker ontwormd dan nodig is.
Hoe bepaal je de preventie, bestrijding en beheersing van parasitaire infecties?
Je kunt je keuze maken beredeneren aan de hand van de volgende vragen:
- Is de parasiet pathogeen?
Ja, dan wel ontwormen. Nee, ga dan naar de volgende vraag
- Is de parasiet een zoönose?
Veel parasieten zijn niet pathogeen voor honden, maar wel voor mensen (spoelworm)
- Hoe vaak komt de parasiet voor/ wat is de prevalentie?
• Parasieten zijn enzoötisch. Ze leiden nooit, zoals epizoötische infecties, tot plotseling grote uitbraken. Ze
kabbelen echter voortdurend voort op de achtergrond. Zo kan het dat er uiteindelijk toch heel veel geld in de
bestrijding van parasitaire infecties wordt gestoken.
• De huidige agrarische sector (dieren hutjemutje op elkaar) kan eigenlijk niet meer zonder anti-parasitaire
middelen. Vooral bij de vleeskuikenindustrie speelt het een grote rol, zoals met anticoccidose middelen.
Wat zijn parasieten?
▪ Parasieten zijn relatief groot:
- Wormen zijn zichtbaar met het blote oog. Ze variëren van enkele millimeters tot meters
- Protozoa zijn een stuk kleiner en niet meer zichtbaar met het blote oog
▪ Parasieten zijn eukaryoten: ze hebben een kern met chromosomen en andere membraangebonden organellen.
Hierdoor is er sprake van een lange ontwikkeling / lang generatie-interval. Ze hebben meestal een gastheer nodig
om zichzelf te kunnen vermenigvuldigen
▪ Parasieten zijn heel divers: vlo, giardia, lintworm
Indeling van parasieten
Er is een enorme diversiteit aan parasieten. Er zijn drie hoofdgroepen:
1. Protozoa: eencelligen
De protozoa worden verder onderverdeeld op basis van voorbeweging
a) Flagellaten (Trypanosoma, Giardia)
Bewegen zich voort met een flagel
b) Amoeboïden (Entamoeba)
Lijken op barbappapa
c) Sporen-vormende protozoa (Apicomplexa)
d) Ciliaten (Balantidium)
2. Helminthen: wormen
• Platylhelminten: platwormen
a) Cestoden – lintwormen
b) Trematoda – zuigwormen
• Rondwormen
c) Nematoda – rondwormen (roundworm = spoelworm)
3. Arthropoda: geleedpotigen (vooral ectoparasieten) (verder in blok huid)
1
,Levenscycli
Levenscyclus nematoda
1) Volwassen wormen paren
2) Er ontstaan op drie manieren baby-nematoda
a. Bevruchte eieren komen al in de worm uit. Bij de ‘bevalling’ komen er dus direct larfjes uit
b. Eitjes worden gelegd en moeten zich ‘op het land’ ontwikkelen tot larve
c. Het ei zit als een cocon om de larve heen, zodat deze jaren kan overleven op het land.
3) In het dier wordt vaak stadium L4 aangetroffen. In dit stadium kunnen de wormen zich weer reproduceren.
Levenscyclus lintworm – algemeen (indirect)
1) Het laatste segment van een lintworm zit vol met eieren.
2) Dit segment komt los en belandt in de ontlasting. In de omgeving komen eitjes terecht
3) De tussengastheer eet een eitje.
4) In de tussengastheer ontwikkelt zich een blaasworm.
5) De eindgastheer eet de tussengastheer op. De blaasworm komt terecht in de eindgastheer en is infectieus.
- Dit is een typische predatorprooirelatie en dit is dus ook een indirecte levenscyclus, want de
tussengastheer is noodzakelijk voor de lintworm om te overleven.
2
, ZS en practicum parasitologie
Parasieten algemeen
Bij parasitisme is de parasiet afhankelijkheid van de gastheer voor voedingsstoffen voor ten minste een deel van de
levenscyclus. Een parasiet moet de afweer/ barrières en het immuunsysteem van de gastheer kunnen ontwijken.
Daarnaast moet er horizontale transmissie kunnen plaatsvinden van het parasiet van (gastheer tot gastheer) en
verticale transmissie (generatie op generatie)
• Etiologische agens = de oorzaak van een ziekte
• Biotisch potentiaal = een manier om de snelheid van parasietvermeerdering uit te drukken. De
vermeerdering is afhankelijk van 1) het aantal nakomelingen en 2) het aantal
generaties per jaar
• Endemisch = wanneer een pathogeen zich heeft gevestigd in een populatie/ locatie, zich
repliceert en uitwisselt tussen gastheren
• Incidentie = aantal nieuwe gevallen van infectie per tijdseenheid
• Prevalentie = deel van gastheerpopulatie dat is geïnfecteerd op een bepaald moment
• Prepatente periode = de tijd dat een parasiet aanwezig is in de gastheer, voordat een parasitologisch
bewijs van de aanwezigheid van de parasiet gegeven kan worden. Dit is
bijvoorbeeld de periode tussen het infectiemoment en het tijdstip dat wormeieren
in de ontlasting verschijnen of dat parasieten in het bloed worden gevonden.
• Patente periode = De periode dat een parasiet in de gastheer aanwezig is en deze kan worden
aangetoond.
• Incubatietijd = de periode tussen het moment dat je besmet raakt en dat je klachten krijgt
• Tropisme = Voorkeurslocatie van een agens in het lichaam van een gastheer: longworm → long
Indeling van parasieten
Parasieten en hun gastheren zijn ook samen geëvolueerd. Er zijn verschillende gastheer-parasiet -relaties.
• Parasieten kunnen worden gecategoriseerd door de locatie in de gastheer:
a. Ectoparasieten
Ectoparasieten bevinden of voeden zich op het oppervlak van de gastheer of in aangrenzende
ondergelegen weefsels.
b. Endoparasieten
Endoparasieten leven in het lichaam van de gastheer. Ze kunnen zich in elk type weefsel bevinden, behalve
in bot of keratine. Hoewel het verteringsstelsel officieel uitwendig is, behoren deze parasieten ook bij de
endoparasieten.
• Parasieten kunnen worden gecategoriseerd op relatie van de parasiet met het weefsel
a. Extracellulaire parasieten
Extracellulaire parasieten leven op of in het weefsel van de gastheer, maar penetreren de cellen niet.
b. Intracellulair
Intracellulaire parasieten penetreren de cellen van de gastheer wel. Ze komen genomisch tot expressie in
de cel
• Parasieten kunnen worden gecategoriseerd op basis van hun reproductiegedrag in de eindgastheer.
a. Microparasieten
Microparasieten vermeerderen in de gastheercellen. Wanneer deze niet worden geremd door chemo of de
afweer van de gastheer, kunnen ze een enorme infectie veroorzaken.
3
, - Hierbij behoren de parasitaire protozoa (en micro-organismen zoals
bacteriën)
b. Macroparasieten
Macroparasieten vermeerderen zich meestal los van de gastheer. Ze
produceren eieren of larven, maar deze worden vervolgens verspreid in de
omgeving. Het aantal volwassen parasieten in de eindgastheer kan dus
nooit groter zijn dan het aantal infectieuze delen (dus eieren, larven,
parasieten) dat het lichaam binnen is gekomen (3 eieren naar binnen = 3
volwassen parasieten).
- Hierbij behoren arthropoden en helminthen (een aantal
uitzonderingen vermeerderen toch in de gaastheer).
c. Microcarnivoren
Microcarnivoren voeden zich in het lichaam van de gastheer, maar verlaten
het lichaam bij reproductie of ontwikkeling. Ze gebruiken het lichaam dus uitsluitend als voeding.
- Een aantal parasitaire arthropoden, zoals muggen
Gastheren
Gastheren kunnen op meerdere manieren worden gebruikt door parasieten:
a. Eindgastheer:
De gastheer waarin geslachtelijke reproductie plaatsvindt van de parasiet
b. Tussengastheer:
De gastheer waarin onvolwassen parasieten groeien en ontwikkelen. Ongeslachtelijke reproductie kan ook
plaatsvinden in de tussengastheer; geslachtelijke reproductie nooit.
c. Transport- / paratenische gastheren
Deze gastheren zijn niet betrokken bij ontwikkelen of reproductie. Ze zijn niet noodzakelijk voor de
levenscyclus van de parasiet. De pararsiet gebruikt deze gastheren als vervoersmiddel om zo de kans te
verhogen dat het in de volgende essentiële gastheer terecht komt.
d. Reservoir gastheer
De parasiet is ‘opgeslagen’ in deze gastheer. De gastheer wordt zelf niet geïnfecteerd, maar is wel een
infectiebron voor andere dieren.
e. Vector
Een of andere organisme (insect, teek, etc.) dat een ziekteverwekker overdraagt tussen gastheren.
• We spreken van een directe levenscyclus als er geen
tussengastheer betrokken is. In een indirecte levenscyclus is
er wel een tussengastheer betrokken.
Afweermechanismen tegen parasieten
In de loop van de vele jaren heeft er bij de gastheren natuurlijke selectie plaatsgevonden op hun afweer- en
beschermingsstrategieën. Er heeft echter co-evolutie plaatsgevonden tussen de gastheer en de parasiet, waardoor
de parasieten zelf ook beter zijn geworden in het omzeilen van die afweer.
▪ Gedragsmatige afweer Sommige dieren hebben hun gedrag aangepast om zo parasitaire infectie te
ontwijken. Herbivoren eten bijvoorbeeld het gras rondom feces niet
▪ Pre-immuniteit: Immuniteit zolang er nog een paar parasieten aanwezig zijn die het
immuunsysteem geactiveerd houden
▪ Steriele immuniteit Bescherming tegen re-infectie nadat de parasiet is verwijderd
▪ Aangeboren immuunsysteem Fysieke, chemische en cellulaire barrières
▪ Specifiek immuunsysteem Humorale en cellulaire immuniteit
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MvdM1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
