Vroeger DNA moeilijkste biologische structuur te bestuderen
Vandaag de makkelijkste
-> hele gnoom van bacteriën en fungi te weten in uren
-> hele gnoom van mensen in minder dan dag
Nucleotide genoom gekend -> individuele
genen makkelijk te isoleren en produceren d.m.v. cloning in bacteriale of dierlijke cellen of
door synthese in vitro
-> kleine hoeveelheden proteïnen en RNA omzetten naar grote voor analyse
Manipuleren van DNA in proefbuis of een organisme = Recombinant DNA technologie
Meerdere manipulaties:
o Splijten van DNA op bepaalde sites door restrictie nucleases -> isolering en
manipulatie van individuele stukken genoom
o DNA ligatie -> DNA van andere bronnen aan elkaar maken
o DNA cloning (cloning vectors of polymerase chain reaction) -> deel van genoom
geïsoleerd en vermenigvuldigd
o Nucleïnezuur hybridisatie -> identificeren van DNA/RNA met veel precisie door
eigenschap binden van bepaald Nucleïnezuur sequentie
o DNA synthese -> chemische syntiseren van elke DNA sequentie natuurlijk of niet
o Snelle afbraak van nucleotiden sequenties van DNA/RNA
Gezuiverde DNA moleculen kunnen speciaal gelabeld worden met radio-isotopen of
chemische markers in vitro
DNA polymerase dat synthiseert en repareert DNA -> belangrijk voor manipuleren
DNA
-> doordat polymerase complementaire sequenties maakt van bestaande
-> in proefbuis ook met gemodificeerde nucleotiden
Polymerase krijgt een template samen met precursor dat modificatie bevat
-> polymerase kan beginnen met precursor => “kopieën” maken van template
DNA gelabeld met radio-isotoop -> gedetecteerd na gel elektroforese door gel voor
fotografische film te plaatsen
Maar ook door scanning met detector voor radio emisie
Genen kunnen gekloneerd worden door bacteriën
Elke DNA fragment kan gekloneerd worden
DNA cloning heeft 2 termen:
o Meerdere identieke kopieën maken van DNA moleculen
o Isolatie van bepaalde lengte van DNA van de rest van genoom
-> zelfde term want 2 kan niet zonder 1
DNA cloning op meerdere manieren:
o DNA fragment in gezuiverd DNA genoom steken van een
zelfvermenigvuldigend genetisch element -> een plasmide
, Plasmide vectoren zijn klein, circulaire moleculen met dubbele strengen DNA
afkomstig van plasmide (van bacteriën)
Plasmide is klein deel van bacterieel DNA -> makkelijk te isoleren
Plasmide eerst opengesneden door restrictie nuclease zodat er enkelstrengig DNA
gevormd wordt -> DNA voor klonering aan opening toegevoegd met DNA ligase
(DNA ligase maakt Okazaki fragmenten aan elkaar bij DNA replicatie)
Plasmide wordt dan terug in bacterie gestopt die dan gaat vermenigvuldigen samen
met het DNA -> vele kopieën van DNA
Bacterie lyseert -> DNA isoleert -> nodig DNA uit plasmide snijden door zelfde
restrictie enzym -> nodig DNA afscheiden van ander DNA door gel elektroforese
Dit allemaal kan elke DNA sequentie vermenigvuldigen en zuiveren
Meest voorkomende plasmide vector = F plasmide van E. coli
F plasmide en bacteriële artificiële chromosoom (BAC) zijn maar in 1 of 2 kopieën
aanwezig in bacterie -> stabiel héél lange DNA sequenties behouden
-> zo kan DNA niet snel door elkaar gehaald worden door recombinantie
BAC meeste gebruikte vector
Een heel genoom kan gepresenteerd worden in DNA bibliotheek
Handig om genoom kapot te maken en elke fragment te kloneren via plasmide
vectoren
DNA bibliotheek = collectie van gekloneerde plasmide moleculen
Genetische bibliotheek = DNA fragmenten afkomstig van chromosomaal DNA van
gewild organisme
Andere wijze: kloneren van DNA omgezet in mRNA
-> mRNA uit cel halen en DNA kopieën ervan maken = complementaire DNA of cDNA
Van mRNA naar cDNA door reverse transcriptase
-> enzym maakt enkelstrengig complementaire cDNA streng van RNA streng
cDNA streng wordt dubbelstreng door DNA polymerase -> dubbelstreng in vector
voor klonering
Dit maakt een cDNA bibliotheek met allemaal cDNA klonen
Genomisch en cDNA bibliotheken hebben verschillende voor- en nadelen
Genomische bibliotheken handig voor bepalen van nucleotide sequentie van
compleet genoom
cDNA klonen hebben een ononderbroken sequentie van gen, genomische klonen wel
onderbroken
Hybridisatie geeft een krachtige, maar simpele weg om specifieke nucleotide sequenties te
detecteren
DNA dubbelhelix aan elkaar gehouden door waterstofbruggen
DNA denaturatie = waterstofbruggen breken
-> dubbelstreng worden 2 enkelstrengen
Denaturatie door verhitting tot 90° van DNA
, Hybridisatie/renaturatie = temperatuur terug verlagen -> strengen komen terug bij
elkaar
Probes = enkelstrengig +- 30 nucleotiden lang DNA molecule, chemisch gesynthiseerd
Probes zijn complementair aan gewilde DNA sequentie -> gaan erop zitten
Gelabelde probes zijn zichtbaar
Genfunctie
Genen coderen voor enzymatische en niet-enzymatische proteïnen
Genen werken niet in isolatie maar samen met andere genen voor goede celwerking
Genetisch gebaseerde enzymen tekortkomingen in mensen
Genetische ziektes door 1 genmutatie veranderd functie van enzym in pathway
Enzym tekortkoming door genmutatie:
o Simpel effect
o Pleiotrofisch effect (meerdere verschillende effecten)
Elke chromosoom korte arm, p, en een lange arm, q
Elke arm ook onderverdeeld in regio’s en subregio’s
Ziektes:
o Phenylketonuria (PKU):
Mutatie in gen voor phenylalanine hydroxylase, enzym dat
aminozuur phenylalanine omzet in aminozuur tyrosine
phenylalanine nodig voor proteïnen produceren, maar grote
hoeveelheden schadelijk -> omzetten naar tyrosine
o Albinisme:
Mutatie in gen voor tyrosinase
Tyrosinase = enzym dat tyrosine omzet in DOPA -> zorgt voor
melanine
o Kartagener syndroom:
Mutatie in gen voor dyneïne motoren van flagella en cilia
o Tay-Sachs ziektes:
Mutatie in gen voor lysosomen
Lysosomen membraangebonden organellen dat 40 soorten enzymen
bevat voor afbraak aminozuren, proteïnen…
Gencontrole van proteïnestructuur
Meeste enzymen zijn proteïnen, maar niet alle proteïnen zijn enzymen
Niet-enzymatische proteïnen meer aanwezig dan enzymen
Ziektes:
o Sikkelcel anemie:
Genetische ziekte dat effect heeft op hemoglobine
RBC minder flexiebel -> verstoppen bloedvaten
o Andere hemoglobine mutanten:
200 soorten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gschr. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.