Kleine samenvatting bestuursprocesrecht
Week 1
Wij hebben relatief laat een algemeen bestuursrechtstelsel ingevoerd.
De Centrale Raad van Beroep is gevestigd in Utrecht, om zo bewust afstand te laten zien tot Den
Haag, de plek waar de overheid is gevestigd.
Kenmerken bestuursprocesrecht
- Besluit als voorwerp van geschil;
- ‘Aanvullende voorziening’: besluitvorming en bezwaar zouden geschillen moeten wegnemen;
- Rechtmatigheidstoets ex tunc;
- Ongelijke verhouding partijen:
o Lage griffiegelden;
o Geen verplichte rechtsbijstand;
o Bestuursorgaan moet verplicht het gehele dossier insturen;
- Elk geschil raakt belangen van derden en/of maatschappij:
o Korte beroepstermijn;
o Laagdrempelige procedure;
o Materiële waarheidsvinding;
o Niet-lijdelijke rechter.
Rechtsvergelijking: bestuursrechter spreekt recht in ander universum
- Toetsing in plaats van rechtsvaststelling;
- Rechter heeft beperkt beeld van de praktijk (er wordt nooit geprocedeerd over vluchtelingen
die wel een verblijfsvergunning krijgen);
- Besturen vraagt om snelle besluitvorming;
- Besturen is vooruitzien (behalve repressief besturen); rechtspreken is achteruitkijken.
De rechter toetst voornamelijk aan het zorgvuldigheidsbeginsel en het motiveringsbeginsel. Het is
voordeliger om je gelijk te krijgen bij het bestuursorgaan.
De rechter kan niet op de stoel van het bestuursorgaan gaan zitten, want hij kan de
toekomstprognose niet maken, hij heeft de expertise niet en hij ziet een groot deel van de zaken
niet. Daarom houdt de bestuursrechter van nature afstand.
Vergelijking met burgerlijk- en strafprocesrecht
- Begunstigend bestuursrecht heeft overeenkomsten met civiel recht:
o Civilisatie bestuursprocesrecht: steeds meer een partijenproces;
o Verbestuurlijking civiel geschil: steeds meer regie van de rechter;
- Belastend bestuursrecht heeft overeenkomsten met strafrecht:
o Bestuurlijke boetes worden steeds hoger, (bewijs)procesregels geënt op
strafvordering;
o OM-afdoening is vorm van bestuurlijke afdoening.
Van groot belang → 6 EVRM
6 EVRM is van toepassing op het gehele bestuursrecht, omdat het artikel autonoom wordt uitgelegd
door het EHRM ( = het EHRM geeft een eigen interpretatie).
1
,Korte omschrijving bestuursprocesrecht:
Het bestuursrecht gaat over de juridische normen die gelden in de rechtsbetrekkingen tussen een
bestuursorgaan (1:1 Awb) en een belanghebbende (1:2 Awb) en tussen bestuursorganen onderling.
Centraal in dergelijke rechtsbetrekkingen staat een besluit (1:3 Awb). Een besliut kan in een
voorprocedure van bezwaar of administratief beroep worden beoordeeld door een bestuursorgaan.
Het daarop volgende besluit kan worden beoordeeld door een bestuursrechter (1:4 Awb).
Bestuursrechtspraak is de berechting van geschillen die niet uit burgerlijke rechtsbetrekkingen zijn
ontstaan (112 lid 2 GW).
De rechtbank, het hof en de Hoge Raad zijn de rechterlijke macht (2 RO). Sommige bestuursrechters
maken dus geen deel uit van de rechterlijke macht.
Wij hebben zowel in het parlement als in het wetenschappelijk debat gekozen voor het bestuur. Wij
willen niet dat dit via de burgerlijke rechter wordt afgehandeld, dit moet binnen de bestuurlijke
keten. Dit is dan ook waarom er een verplichte voorprocedure geldt, omdat men niet graag naar de
rechter gaat. Men doet graag alles in de bestuurlijke keten af.
Onderscheid:
- Algemene bestuursrechtspraak: dit geldt voor alle besluiten waartegen bij de rechtbank
beroep kan worden ingesteld (de hoofdregel van 8:6 lid 1 Awb);
- Bijzondere bestuursrechtspraak: dit geldt voor besluiten waartegen bij een ander gerecht
dan de rechtbank beroep moet worden ingesteld (de uitzondering van 8:6 lid 1 Awb).
Onderscheid:
- Absolute bevoegdheid: de vraag welke rechterlijke instantie in welk systeem van
bestuursrechtspraak bevoegd is het beroep tegen een besluit te beoordelen;
Het beroep kan worden ingesteld bij de rechtbank, tenzij een andere bestuursrechter bevoegd is
ingevolge hoofdstuk 2 van de bij deze wet behorende Bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak
dan wel ingevolge een ander wettelijk voorschrift (8:6 lid 1 Awb). Het hoger beroep wordt ingesteld
bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, tenzij een andere hogerberoepsrechter
bevoegd is ingevolgde hoofdstuk 4 van de bij deze wet behorende Bevoegdheidsregeling
bestuursrechtspraak dan wel ingevolge een ander wettelijk voorschrift (8:105 Awb).
- Relatieve bevoegdheid: de vraag bij welk van die gerechten waar in Nederlandmoet worden
ingesteld (8:7 Awb).
Betreft het beroep een besluit van een bestuursorgaan van een provincie, een gemeente of een
waterschap dan wel een met toepassing van de Wet gemeenschappelijke regelingen ingesteld
openbaar lichaam of gemeenschappelijk orgaan, dan is de rechtbank binnen het rechtsgebied
waarvan het bestuursorgaan zijn zetel heeft, bevoegd. Betreft het beroep een besluit van een ander
bestuursorgaan dan van een provincie, een gemeente of een waterschap dan wel een met
toepassing van de Wet gemeenschappelijke regelingen ingesteld openbaar lichaam of
gemeenschappelijk orgaan, dan is de rechtbank binnen het rechtsgebied waarvan de indiener van
het beroepschrift (binnen Nederland) woont, bevoegd. Als de hogerberoepsrechter van oordeel is
dat de uitspraak is gedaan door een andere dan de bevoegde rechtbank, kan hij de onbevoegdheid
2
,voor gedekt verklaren en de uitspraak alsnog als bevoegd aanmerken (8:117 Awb). Indien meerdere
personen beroep instellen tegen eenzelfde besluit, bepaalt 8:8 Awb dat de rechtbank waarbij als
eerste beroep is ingesteld, bevoegd is om ook alle andere beroepen te behandelen.
Concentratie
Er is sprake van concentratie van rechtspraak indien bij wet wordt afgeweken van de regeling van de
relatieve bevoegdheid uit 8:7 Awb. 8:7 lid 3 Awb jo. hoofdstuk 3 Bevoegdheidsregeling
bestuursrechtspraak geeft daarover een regeling.
Bevoegdheid bestuursrechter
- Bestreden besluit = bob (besluit op bezwaar) (doorgaans);
- Concentratie van beroepsmogelijkheden (6:3 Awb);
- Uitsluiting van beroepsmogelijkheden (8:3, 8:4 en 8:5 Awb).
Beroep bij de bestuursrechter
De bestuursrechter is de rechter die bevoegd is te oordelen over beroep tegen besluiten van
bestuursorganen (8:1 Awb). Beroep is altijd gericht op vernietiging van een besluit. Voorafgaand aan
het beroep moet een procedure van bestuurlijke heroverweging worden gevolgd (bezwaar en
administratief beroep), tenzij een van de uitzonderingen van toepassing is.
Besluit
- Besluiten van algemene strekking:
o Algemeen verbindende voorschriften: een naar buiten werkende regel die algemeen
is naar plaats, tijd en persoon, dus voor herhaalde toepassing vatbaar is, die een
zelfstandige normstelling bevat, de geadresseerde burger bindt en gegeven is op
grond van een regelgevende bevoegdheid;
o Beleidsregels (1:3 lid 4 Awb);
3
, o Concretiserende besluiten van algemene strekking: concretiseert werkingssfeer
bestaande avv naar tijd, plaats of object, er is geen sprake van een zelfstandige
normstelling.
- Beschikkingen:
o Persoonsgerichte beschikkingen (individueel);
o Zaaksgerichte beschikkingen (concreet op object).
Je onderscheid een beleidsregel van een avv door te kijken naar het feit of er een bevoegdheid is tot
regelgeving. Zodra daar sprake van is, is het een avv. Daarnaast kan er van een avv niet worden
afgeweken in verband met hardheidsclausule. Van een beleidsregel kan wel worden afgeweken (4:84
Awb).
Tegen beschikkingen en concretiserende besluiten van algemene strekking kan bij de
bestuursrechter worden opgekomen, tegen algemeen verbindende voorschriften en beleidsregels
niet (8:3 lid sub a Awb). In het kader van een beroep tegen een beschikking kan de bestuursrechter
echter wel oordelen over de vraag of het algemeen verbindende voorschrift of de beleidsregel waar
de beschikking op is gebaseerd, rechtmatig is (exceptieve toetsing). Bij een exceptief verweer kan de
onverbindendheid van de onderliggende regel worden ingeroepen of kan de bevoegde
bestuursrechter worden gevraagd het betreffende algemeen verbindend voorschrift of de
betreffende beleidsregel, ter uitvoering waarvan het aangevochten besluit is vastgesteld, voor het
concrete geval buiten toepassing te verklaren.
Verruiming begrip besluit
Om de bevoegdheid van de bestuursrechter ruimer te laten worden, wordt het begrip besluit
opgerekt en gelijkgesteld met andere handelingen van een bestuursorgaan. Ook de
verzoekschriftprocedure uit hoofdstuk 8 Awb valt hieronder wegens de
schadevergoedingsprocedure.
4
