Ik heb het vak strafprocesrecht in een keer afgerond met een 7. Daarvoor heb ik dit overzicht van de voorgeschreven artikelen gebruikt in combinatie met de kleine samenvatting van de overige voorgeschreven stof en de samenvatting van de voorgeschreven jurisprudentie.
Week 2
- M.J. Borgers, ‘Normering van ‘lichte’ opsporingshandelingen’, Delikt en Delinkwent
2015/15, p. 143-155.
o Algemene taakstellende bepalingen kunnen als toereikende wettelijke grondslag
dienen voor lichte opsporingshandelingen of opsporingsmethoden:
3 Politiewet;
141 & 142 Sv.
o Op grond van deze artikelen is een opsporingsambtenaar bevoegd op een niet
specifiek in de wet geregelde wijze van opsporing in te zetten op een wijze die een
beperkte inbreuk maakt op grondrechten van burgers en die niet zeer risicovol is
voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing.
o Dit is met het oog op een effectieve rechtshandhaving een voordeel. Een nieuwe
opsporingshandeling hoeft niet eerst een wettelijke basis te krijgen voordat deze kan
worden toegepast.
o Nadelen:
Onzekerheid zou een chilling effect kunnen hebben, in die zin dat vanwege
twijfel omtrent de toelaatbaarheid bepaalde opsporingshandelingen
achterwege worden gelaten, ook al is niet uitgesloten dat als de rechter daar
later over zou oordelen, die handeling toch rechtmatig zou worden
bevonden.
Wanneer echter door de opsporingsautoriteiten juist voor wordt gekozen de
grenzen op te zoeken en bewust het risico wordt ingecalculeerd dat een
opsporingshandeling onrechtmatig zal worden bevonden, zal de burger het
gevoel kunnen bekruipen dat de overheid een loopje neemt met de wet dat
dus wordt ingeboet op het gewenste niveau van rechtsbescherming.
o De HR benadert de vraag naar de toelaatbaarheid van de stille sms sterk casuïstisch.
o Centraal staat de vraag in welke mate met de inzet van de stille sms een beeld van
bepaalde aspecten van het persoonlijke leven is verkregen, factoren:
Duur, intensiteit en frequentie van de observatie;
Het gebruik van technische hulpmiddelen.
o De HR heeft in deze zaak ook de betrokkenheid van de OvJ en de gelijktijdige inzet
van diverse dwangmiddelen meegewogen.
o De HR heeft niet alleen aandacht gehad voor de mate van inbreuk op de privacy van
alle betrokkenen, maar ook voor de controleerbaarheid en integriteit van het
handelen van de opsporingsinstanties.
o De beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit lijken ook een rol te spelen.
o Het instigatieverbod wordt ook betrokken.
o Naar de mening van de auteur valt er winst te behalen op het vlak van de
rechtszekerheid. Dat zou kunnen worden bereikt wanneer de rechter duidelijker en
stelliger aangeeft onder welke omstandigheden het toepassen van een
opsporingshandeling op grond van 3 Politiewet en 141 & 142 Sv. Door de grenzen
strakker en nauwkeuriger te trekken, zou de rechter bijdragen aan de
voorspelbaarheid van het recht.
o Hier kan tegenin worden gebracht dat het niet primair de verantwoordelijkheid is
van de rechter om het speelveld van de opsporing nauwkeurig af te bakenen. Dit ligt
bij de wetgever, met het oog op het legaliteitsbeginsel. Dat betekent niet dat elke
vorm van opsporing precies in de wet geregeld moet zijn, maar het ligt wel bij de
wetgever om onzekerheid over de toepassingsvoorwaarden voor de inzet van
opsporingshandelingen te voorkomen. De rechter is minder goed dan de wetgever
1
, geëquipeerd om in algemene zin voorwaarden te formuleren waaronder
opsporingshandelingen zijn toegelaten.
o Indien men een ander evenwicht wil bereiken tussen de gewenste flexibiliteit van de
normering van opsporingshandelingen en de eisen van rechtszekerheid dan moeten
we volgens de auteur kijken naar een normeringswijze die ligt tussen de rechtspraak
en een specifieke regeling in Sv. Men komt dan uit op een algemene maatregel van
bestuur. Deze kan betrekkelijk snel en eenvoudig tot stand worden gebracht, terwijl
democratische controle op de totstandkoming plaatsvindt. Men een algemene
maatregel van bestuur worden algemeen geldende regels gesteld. Rechterlijke fine
tuning blijft mogelijk en is ook nodig.
o In een van de discussiestukken die is gepubliceerd in verband met de modernisering
van Sv wordt de vraag opgeroepen of het wenselijk zou zijn te voorzien in de
mogelijkheid om bij algemene maatregel van bestuur regels te stellen omtrent de
toelaatbaarheid van opsporingshandelingen. Het is van belang om te constateren dat
het voorstel dat wordt gedaan, niet ziet op lichte opsporingshandelingen, maar
veeleer op opsporingshandelingen die een meer dan beperkte inbreuk op het
grondrecht van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer maken. De
algemene maatregel van bestuur zou dan vooral gelden als noodverband voor de
situatie waarin blijkt dat een bepaalde opsporingshandeling wordt toegepast zonder
dat de vereiste specifieke wettelijke grondslag voorhanden is, en als
experimenteerbepaling teneinde te bezien hoe een bepaalde regeling het beste
vorm kan krijgen. De auteur wil vasthouden aan het uitgangspunt dat
opsporingshandelingen die een meer dan beperkte inbreuk maken op de
grondrechten of die zeer risicovol zijn voor de integriteit en beheersbaarheid van de
opsporing, worden geregeld in een wet in formele zin.
Week 3
- P. Rodrigues & M. van der Woude, ‘Proactieve politiecontrole en onderscheid naar
etniciteit of nationaliteit’, NJB 2016/1650.
o Proactieve controlebevoegdheden zijn bevoegdheden die kunnen worden ingezet
zonder dat er sprake hoeft te zijn van een redelijk vermoeden van enig strafbaar feit.
Deze worden dus expliciet niet ingezet voor de opsporing, maar om te controleren of
burgers zich aan bepaalde regelgeving houden. Politieagenten genieten een
aanzienlijke autonome keuzeruimte bij het selecteren van mensen. Dit zijn sterk
discretionaire bevoegdheden. Hier bestaat dus ruimte voor misbruik of onheus
gebruik van deze bevoegdheden. Dat is waar het probleem van etnisch profileren
zich kan manifesteren.
o Onderscheid:
Etnisch profileren: het discrimineren op grond van etnische herkomst of
nationaliteit bij het staande houden van burgers zonder dat daarvoor een
objectieve rechtvaardiging aanwezig is.
Dader profileren: het opstellen van een profiel of signalering nadat een
delict is gepleegd.
o Rechters en politiemannen kunnen in dit soort omstandigheden terugvallen op
perceptual shorthands. Deze shorthands zijn gebaseerd op stereotypen en attributies
die (on)bewust gekoppeld worden aan persoonlijke kenmerken van de aan of
staande te houden burger, zeker indien een ambtenaar onder enige tijdstuk en op
basis van zeer beperkte informatie moet beslissen. Hierdoor kan worden verklaard
dat factoren zoals geslacht, ras, etniciteit en sociale klasse een rol kunnen gaan
spelen bij de beslissing om iemand al dan niet staande te houden.
o Voordeel shorthands: helpen bij het zo efficiënt mogelijk beslissen;
2
, o Nadeel shorthands: bijdragen aan het ontwikkelen of in stand houden van cognitieve
illusies vanwege het ten onrechte bestaan van bepaalde etnische, raciale of
nationale stereotyperingen;
o De tendens in de huidige discussie lijkt te zijn dat het belang van
controlebevoegdheden voor de veiligheid niet te combineren is met het beginsel van
de gelijkheid.
o Onder ras moet worden verstaan huiskleur, afkomst en etnische of nationale
afstamming (1 lid 1 Verdrag ter Uitbanning van alle Vormen van Rassendiscriminatie
(IVUR). Nationaliteit valt hier dus buiten. Het verdrag verbiedt wel discriminatie van
bepaalde nationaliteiten (1 lid 3). Onderscheid dat Verdragstaten maken tussen
staatsburgers en vreemdelingen is beginsel geoorloofd (1 lid 2).
o Daarnaast wordt de grond ras genoemd in de discriminatieverboden van onder meer
het Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten en het EVRM.
Nationaliteit ontbreekt als discriminatiegrond, maar dat wordt ondervangen door de
jurisprudentie over de open norm op welke grond ook waardoor deze vorm van
discriminatie onder het bereik van de verbodsnorm valt. Voor wat betreft
politieoptreden werken deze verbodsnormen door in de Nederlandse rechtsorde en
kan erin rechte een beroep op worden gedaan.
o Discriminatie wegens nationaliteit is niet strafrechtelijk gesanctioneerd.
o Het optreden van de politie is tevens gehouden aan het discriminatieverbod uit 1
GW.
o Het Unierecht kent een verbod van discriminatie op grond van 21 EU-Handvest en 18
WVEU.
o Onderscheid:
Directe discriminatie: indien de verboden grond in het geding is;
Indirecte discriminatie: het criterium dat wordt toegepast is onevenredig
nadelig voor personen aan wie directe discriminatie bescherming wordt
geboden.
Soms wordt indirecte discriminatie toegepast om de eigenlijke bedoelingen te
vervullen en het HvJ sprak in dat verband wel van verkapte discriminatie.
o Zowel in het Unierecht als in de mensenrechtenverdragen is er minder ruime voor
een rechtvaardigingsgrond in geval van directe discriminatie, dan in het geval van
indirecte discriminatie. In het Unierecht dient de rechtvaardiging te liggen in een
wettelijke uitzondering en in de jurisprudentie van het EHRM is in het geval van
ligitieus politieoptreden geen objectieve rechtvaardigingsgrond voor discriminatie op
uitsluitend etnische motieven aanwezig.
o Voor discriminatie op grond van ras zijn minder gerechtvaardigde uitzonderingen
denkbaar, dan voor nationaliteit. Het HvJ neigt ertoe indirecte rassendiscriminatie op
niet-onderbouwde vooroordelen op gelijke voet te stellen met directe
rassendiscriminatie. De objectieve rechtvaardigingsgrond bij indirecte discriminatie
stelt als vereisten dat met het onderscheid een legitiem doel wordt nagestreefd en
dat de middelen om dat doel te bereiken geschikt (proportioneel) en noodzakelijk
(subsidiair) moeten zijn.
o In Nederland wordt bij een aanhouding niet de etniciteit van een persoon genoteerd.
o Etnisch profileren schaadt de legitimiteit van de politie. Uit onderzoek is gebleken
dat de mate waarin mensen vertrouwen hebben in de politie voor een belangrijk
deel wordt bepaald door hun concrete contactervaringen en door de wijze waarop zij
door de politie worden bejegend. Etnisch profileren zou ook de effectiviteit van de
politie kunnen schade omdat burgers zich niet meer geroepen voelen om bepaalde
zaken te melden bij de politie (community intelligence).
o Vreemdelingentoezicht (50 Vreemdelingenwet (VW)):
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Julietmaaike. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
