Deze samenvatting is een geheel van de onderwerpen/concepten uit zowel de literatuur als de hoorcolleges van de HBO opleiding Pedagogiek blok 1.4. Het omvat het gehele leermateriaal voor casustoets 1.4 ‘Opvoeden in het onderwijs’ aan de Haagse Hogeschool. Het tentamen bestaat uit 5 theorievakke...
Voorafgaand: De ontstaande samenvatting is een geheel van de belangrijkste onderwerpen
(concepten) uit zowel de literatuur als de hoorcolleges van de HBO opleiding Pedagogiek blok 1.4.
Het omvat het gehele leermateriaal voor casustoets 1.4 ‘Opvoeden in het onderwijs’ aan de
Haagse Hogeschool. Het tentamen bestaat uit 5 theorievakken, in blok 2 van het 1e jaar betreffen
dit de volgende vakken; Pedagogiek, Ontwikkelingspsychologie, Sociologie, Filosofie en
Onderwijskunde. Hieronder vind je per vak de verzamelde theorie.
Concepten filosofie 1.4
Wat is politieke filosofie?
Politieke filosofie is een filosofisch vakgebied waarin vraagstukken rond politiek en maatschappij aan
de orde zijn.
Principes van de democratische rechtsstaat
De moderne rechtsstaat: Het Nederlandse systeem/het maatschappelijk systeem/de overheid
Deze punten (onderdelen rechtsstaat) zijn opgenomen in de grondwet:
Vrijheid (vrijheid van geloofsovertuiging, vrijheid van vereniging, vrijheid van meningsuiting ect.)
Gelijkheid
Bescherming tegen macht overheid
Scheiding Kerk en Staat (je kan als minister gelovig zijn maar dit mag de beslissingen niet in de weg
staan)
Scheiding van machten (de scheiding van de 3 machten; wetgevende macht, rechtelijke
en uitvoerende macht die elkaar in balans moeten houden) Moderne rechtsstaat onder
druk:
Centrale discussie n.a.v. bijvoorbeeld aanslagen is:
Belang samenleving versus belang individu
Veiligheid van allen versus individuele vrijheid
Sociaal contract
Het sociale contract is dat je je voorstelt dat jij als burger een contract hebt afgesloten met de
overheid (dit is fictief) waarin je afspreekt dat bepaalde vrijheden worden opgegeven en wordt
bepaald door de overheid i.v.m. de belang van de samenleving o.i.d.
Oftewel: Verhoudingen, rechten en plichten tussen burgers en overheid
Wederzijds voordeel: Individu zonder angst omdat het wordt beschermd en overheid regie in handen
Natuurstaat en natuurrecht
• Natuurstaat (de fictieve conditie/voorstelling van een samenleving zonder wetten en/of
regels – de contractfilosofen denk hier allemaal anders over)
• Natuurrecht (rechten die we als mens hebben omdat we mens zijn)
In een verzorgingsstaat wordt door de overheid iedereen in de samenleving een aanvaardbaar
bestaansminimum garandeert. Bv sociaal systeem waarbij de overheid zorgt voor het welzijn van de
burgers of financiële tegemoetkomingen
In de politieke filosofie van Hobbes, Locke en Rousseau staan bij het sociaal contract 2 begrippen
centraal: natuurstaat en sociaal contract.
1
,Filosoof 1:
Hobbes – In staat van oorlog
Hobbes geldt als een van de grondleggers van de moderne politieke filosofie. Zijn in 1651 verschenen
boek Leviathan legde vanuit het perspectief van de sociaalcontract-theorie de basis voor de moderne
westerse politieke filosofie. In dit werk ontwikkelde Hobbes een theorie van het absolutisme.
Hobbes pleitte voor een wetenschappelijke basis van de politiek, in plaats van een theologische basis
zoals toentertijd gebruikelijk was. Hij was van mening dat de strijd tussen de geestelijke en
wereldlijke macht een grote invloed had op burgeroorlogen. Het zou dan ook beter zijn dat het gezag
in handen was van een wereldse machthebber. Daarbij nam hij het uitgangspunt in dat de mens
altijd streeft naar zelfbehoud. Aangezien het vermogen tot oordelen behoorlijk beïnvloedbaar was
voor fouten, kon het niet aan de mens overgelaten worden om te bepalen wanneer het zelfbehoud
in gevaar kwam. Deze taak moest uitgevoerd worden door een absoluut gezag. Zijn verhaal van de
menselijke natuur als samenwerking uit eigenbelang, en van politieke gemeenschappen als
gebaseerd op een "sociaal contract" geldt ook heden ten dage als een van de belangrijkste
onderwerpen van de politieke filosofie.
Aan de ene kant geldt Hobbes als een kampioen van het absolutisme voor de soeverein, maar aan de
andere kant ontwikkelde hij ook een paar van de grondslagen van het Europese liberale
gedachtegoed: het recht van het individu; de natuurlijke gelijkheid van alle mensen; het kunstmatige
karakter van de politieke orde (wat leidde tot het latere onderscheid tussen burgermaatschappij en
de staat); het standpunt dat alle legitieme politieke macht "representatief" moest zijn en gebaseerd
op instemming door het volk; en een liberale interpretatie van de wet die de mensen vrij laat om
alles te doen wat de wet niet expliciet verbiedt.
In de theologie is zijn opvatting dat zowel de mens, God, Hemel en Hel uit stof en beweging bestaan
en om die reden aan dezelfde natuurwetten gehoorzaamt als andere stoffelijke zaken, zeer
invloedrijk gebleken.
‘de oorlog van allen tegen allen’
‘de mens is als een wolf voor zijn medemens’
Gelijkheid betekent is zijn ogen dat we verdurend concurrentie van elkaar zijn, we willen n.l. allemaal
overleven; zelfbehoud, hierdoor is het allen tegen allen: Jouw overlevingsdrang kan ten kostte kan
van de ander.
Uitgangspunten Hobbes:
• Iedereen gelijk
Gelijkheid betekent is zijn ogen dat we verdurend concurrentie van elkaar zijn, we willen n.l.
allemaal overleven; zelfbehoud, hierdoor is het allen tegen allen: Jouw overlevingsdrang kan ten
kostte kan van de ander. De soevereiniteit: natuurrecht om over onszelf te heersen, die we
afgeven aan de absolute vorst zodat we niet in de oorlog van allen tegen alleen komen. Hij wordt
daarom als grondlegger gezien van de moderne liberale rechtsstaat.
• Het individu als uitgangspunt
2
, Sociale relaties uit eigenbelang: We zijn als individu geïnteresseerd is eigenbelang en het
aangaan van sociale relaties doen we daarom uit eigenbelang Beweging – eindeloos
verlangen naar meer macht
Eindeloos verlangen naar meer, als een verlangen vervult wordt is het geen verlangen meer
waardoor er iets anders voor in de plaats komt. Dit verhoud zich naar macht omdat macht je de
middelen geeft om het verlangen te realiseren (in tegenstelling tot Aristoteles).
Deze die samen leiden tot:
Wedijver en wantrouwen: De ander voortdurend wantrouwen/pessimistisch
Hobbes zegt daarom:
‘… geen maatschappelijk leven meer; en, wat het ergste is, een voortdurende angst voor, en dreiging
van een gewelddadige dood; het menselijk bestaan is er eenzaam, armoedig, afstotelijk, beestachtig
en kort.’
Natuurrecht op vrijheid opgeven onder voorwaarden
Naar vrede streven zolang daar hoop op is
Genoegen nemen met beperkte vrijheden
Natuurlijke vrijheid overdragen aan een soeverein (een soeverein is iemand die vrijheden bij zich
houdt en absolute macht heeft) met absolute macht
‘Mogelijkheden om kinderen uit huis te plaatsen moeten uitgebreid worden’
‘De overheid moet zich diepgaand bemoeien met het dagelijks leven van de onderklasse.’
‘Hangjongeren heropvoeden in internaten.’
Volgens Hobbes mogen we alles doen om onszelf te beschermen. Maar wanneer iedereen dit gaat
doen, kunnen we niet met elkaar samenleven. Daarom formuleert hij een aantal natuurwetten:
De mens moet naar vrede streven zolang daar hoop op is.
We moeten soms bereid zijn het recht op toe-eigenen van alle dingen aan de kant te zetten
en genoegen nemen met beperkte vrijheden Dit is de basis van het sociale contract.
Vergelijking Hobbes-Locke
Hobbes: Locke:
Oorlog Vrede
Vijandschap, geweld, kwaadwillendheid Goede wil, wederzijdse hulp/zorg
Louter eigenbelang Belang van allen
Filosoof 2: Locke
Het optimistische mensbeeld van Locke
Locke gaat ook uit van een natuurlijke toestand waarin volgens hem mensen vrij en onderling gelijk
zijn. Vrijheid betekent dat wij binnen de grenzen van de natuurwet over onszelf en onze
eigendommen kunnen beschikken.
Onze vrijheid wordt beperkt door de natuurlijke gelijkheid, want we kunnen niet zomaar over
anderen beschikken. Gelijkheid houdt in dat niemand onderworpen wordt aan een ander.
3
, Natuurlijke staat -> leven samen in vrede zonder gemeenschappelijk gezag.
Locke is de vader van de liberale verzorgingsstaat.
We hebben recht om onszelf in leven te houden, dus hebben we ook het recht op de middelen die
we daarvoor nodig hebben. Iets wordt ons eigendom door de arbeid (plukken en vissen) die we
verrichten.
Niet iedereen houdt zich aan de natuurwetten, dus we lopen altijd het gevaar dat onze
eigendommen van ons worden afgenomen. Dat is ook de reden dat we de natuurtoestand waarin wij
vrij zijn hebben verlaten.
Een groot bezwaar van de natuurtoestand is dan ook de eigenrichting. Daarnaast is het ontbreken
van een onpartijdige rechter die met gezag alle conflicten volgens de vastgestelde wetten beoordeelt
een bezwaar.
Een voorwaarde die in het sociaal contract moet worden opgenomen is de scheiding van de
machten. Daarnaast geldt het sociale contract ook voor de regering.
Alleen al door het feit dat we deelnemen aan een samenleving stemmen we stilzwijgend in met de
wetten die daarin van kracht zijn -> Stilzwijgende instemming.
Onze rechten mogen enkel worden overgedragen om onze natuurlijke rechten op vrijheid en
gelijkheid beter te bewaken.
Overzicht wat John Locke zegt over natuurlijke rechten/plichten
De natuurstaat
Natuurlijke rechten (rechten die we als mens hebben omdat we mens zijn)
• Recht op leven, vrijheid en eigendom
• Iedereen vrij en gelijk (niemand onderworpen)
• Gelijkheid beperkt vrijheid
Natuurlijke plichten
• Anderen niet schaden (no harm)
• Niet alleen eigen bestaan maar ook dat van anderen verzekeren
We zijn niet alleen met onszelf bezig maar dat met dat van anderen – Locke is een van de
eerste denkers die het belang van zorgen voor elkaar in een collectief verband naar voren
heeft geschoven.
Privé-eigendom en arbeid volgens Locke
• Natuur is gemeenschappelijk (natuur is van ons allen)
• Arbeid maakt eigendom (doordat je aan het zaaien bent is het niet meer van de natuur
omdat jouw bewegingen leiden tot een bepaalde oogst)
• Recht op leven geeft recht op eigendom (door jouw werk heb je recht op het eigendom)
Eigendom
• Wat voor zelfbehoud en levensonderhoud nodig is
• Anderen mogen niet afhankelijk van ons worden (geen monopoly) Dit leidde tot:
• Geld bederft niet –> eigendom niet gericht op direct gebruik
• Ontstaan van ongelijkheden
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Amandelspijs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
