Samenvatting periode 2.3
WEEK 1
FH1 Lifestyle en risicofactoren
NCD’s = Non-Communicable Diseases → niet overdraagbare aandoeningen. Ze zijn van lange duur
(chronisch) en meestal langzaam progressief.
4 meest voorkomende NCS’s
1. Cadiovasculaire aandoening (o.a. beroerte)
2. Kanker
3. Chronische longaandoeningen (o.a. COPD en astma)
4. Diabetes mellitus
BRAVO-D = Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding, Ontspanning, Drugs (o.a. medicatie)
Oorzaken wereldwijd – overlijdensgevallen
Hoge bloeddruk, hoge glucosewaarden, fysieke inactiviteit, hoog cholesterol, ongezond eten.
9 vrijwillige NCD doelstellingen 2025 – WHO World Health Organization
1. Vermindering van 35% van totale mortaliteit door hart- en vaatziekten, kanker, diabetes of
chronische aandoeningen van luchtwegen
2. Tenminste 10% vermindering van schadelijk alcoholgebruik
3. Vermindering van 10% in de preventie onvoldoende fysieke activiteit
4. Vermindering van 30% in de gemiddelde zout/natrium inname door bevolking
5. Vermindering van 30% in prevalentie van het huidige tabaksgebruik bij personen van 15 jaar
of ouder
6. Verlaging van 25% in prevalentie van verhoogde bloeddruk
7. Stop de stijging van diabetes en obesitas
8. Minstens 50% van de in aanmerking komende mensen krijgt medicamenteuze behandeling
en coaching om hartaanvallen en beroertes te voorkomen
9. Beschikbaarheid van 80% van betaalbare basis technologieën en essentiële medicijnen
Risicofactoren = een factor dat de toegenomen waarschijnlijkheid op het oplopen/ontwikkelen van
een ziekte weergeeft
2 soorten risicofactoren
1. Die je NIET kunt beïnvloeden → leeftijd, geslacht, erfelijkheid, etniciteit
2. Die je WEL kunt beïnvloeden → hoge bloeddruk, te hoog cholesterol, roken, fysieke
inactiviteit, obesitas, ongezonde voeding, diabetes mellitus, metabool syndroom, alcohol,
lage socio-economische status, mentale gezondheidsproblemen, psychologische stress
Hoge bloeddruk = hypertensie
- Ideale bloeddruk: 120/80 mmHg
• Systolisch: druk wanneer het hart pompt (linker kamer) → bovendruk
• Diastolisch: wanneer het hart ontspant → onderdruk
- Hoge bloeddruk: 140/90 mmHg
Weinig symptomen, maar het richt wel schade aan!
- Beschadiging endotheel
- Vorming van plaques, die verstoppingen kunnen veroorzaken
- Oorzaak van nierfalen of hart-/herseninfarct
,Bloeddruk verlagen
Belangrijke factoren:
- Goede voeding
• Gebruik voedingsmiddelen rijk aan kalium, calcium en magnesium
• Beperkte inname van keukenzout (natriumchloride)
- Stress
• Vermijdt stressvolle situaties
• Zorg voor voldoende ontspanning (bijv. ademhalingsoefeningen)
- Lichamelijke activiteit
• Wordt lichamelijk actiever
Hoog cholesterol
LDL-cholesterol (low-density-lipides): afval
- Het teveel wordt vanuit de lever aan de lopende band in het lichaam gedumpt en bevordert
slagaderziekte
HDL-cholesterol (high-density-lipides):
- Brengt het overtollige LDL-cholesterol ‘met kruiwagens tegelijk’ terug naar de lever waar het
wordt afgebroken
Het gaat mis bij te veel inname van verzadigde vetzuren, met name transvetten. Wat leidt tot een
sterkere verhoging van LDL-gehalte. Lichamelijke activiteit zorgt voor een toename HDL-gehalte.
→ Vet zorgt ervoor dat je vitamine A, D en E binnenkrijgt. Gebruik daarvoor zachte vetten of
plantaardige vetten (deze zijn vloeibaar bij kamertempratuur)
Cholesterolwaarde
Normaal: 5,0 mmol/liter
Lichte verhoging: 6,4 mmol/L
- Wat helpt: magere producten, onverzadigde vetten, regelmatig bewegen, groente en fruit,
beperk suiker-inname
Ernstige verhoging: 6,5-7,9 mmol/L
- Nodig: cholesterol verlagers
Sterke verhoging: > 8,0 mmol/L
- Kans op atherosclerose 4x hoger dan normaal
Roken
Teer: kleverige vast zetting op trilharen van slijmvlies
Nicotine: zeer verslavend
- Adrenaline + noradrenaline
- Bloeddruk + hartritme
- Leidt tot meer vraag naar zuurstof
Koolmonoxide: toxisch
- Bindt aan hemoglobine
- Zorgt ervoor dat het bloed weinig zuurstof krijgt
- Vermindering van conditie
Roken en meeroken
- Sterke verlaging HDL-cholesterol: beïnvloeding verhouding LDL- en HDL-cholesterol
- Bloedvatbeschadiging
- Meeroken leidt tot 20-30% meer kans op longkanker en op hart- en vaatziekte
,Fysieke inactiviteit
< 2,5 uur per week matig intensief bewegen
< 2x per week spier- en botversterkende oefeningen
Verhoogde kans op:
- Hypertensie
- Obesitas
- Ontwikkeling angst en depressie
- Galstenen
- Osteoporose
- Ontwikkeling van hart- en vaatziekten
- Ontwikkeling diverse soorten kanker
- Diabetes Mellitus type 2
Obesitas
BMI = Body Mass Index gewicht in kg/lengte in meter x2
Volwassen 19-70 jaar
- Overgewicht: 25-29,9 kg/m2
- Obesitas: 30-34,9 kg/m2
- Morbide obesitas > 35 kg/m2
Kan komen door: te weinig bewegen en ongezond eten. Gevaar van abdominaal vet.
Het is een risicofactor op zich en het versterkt andere risicofactoren:
- Hypertensie
- Te hoog LDL-cholesterol
- Diabetes mellitus type 2
Ongezonde voeding Gezonde voeding
Verhoogde kans op: Wenselijk niveau van voedingsinname:
- Hypertensie Calorieën: vermindering in aantal
- Hoog cholesterol Vet: < 30% van het aantal calorieën per dag
- Toename van eetlust en snacken Zout: < 2000 mg per dag
- Obesitas (en verhoogde taille-omvang) Vezels: > 30 gram per dag
- Slechte controle bloedsuikerspiegel Beperking suiker-inname, voldoende vezelrijke producten,
meer plantaardige producten, regelmatige beweging.
Diabetes Mellitus
Geen of te weinig insuline aanmaak of verminderde werking van insuline.
In beide gevallen blijft de bloedsuikerspiegel te hoog.
Glucose: suiker dat door het lichaam wordt aangemaakt uit koolhydraten
Insuline: hormoon dat:
- De opname stimuleert van glucose uit de bloedbaan
- Glucose omzet in glycogeen (energievoorraad)
- Verlaagt het bloedglucosegehalte
Spiermassa speelt dus een belangrijke rol! Hoe meer hoe beter het wordt opgenomen.
Diabeet moet dus aan spieropbouwende activiteiten doen (+ insuline) om glucose uit de bloedbaan
te krijgen.
Type 1: auto-imuunziekte, waarbij het lichaam geen (of onvoldoende) insuline kan aanmaken
Type 2: verhoging van de bloedsuikerspiegel, omdat het lichaam geleidelijk minder gevoelig is
geworden voor insuline → het hormoon insuline mist zijn uitwerking.
, Normale bloedsuikerspiegel (glycemie): 4,0-8,0 mmol/L (millimol)
Hyperglycemie v.s. hypoglycemie
Afhankelijk van:
- Medicatie
- Beweging
- Voeding
Metabool syndroom
Combinatie van:
- Verhoogde buikomvang
- Hoge bloeddruk
- Insuline resistentie
- Verhoogde triglycerides (=vetten in bloed)
- Verlaagd HDL-cholesterol
→ Belangrijke oorzaak voor vroegtijdig ontstaan van artherosclerose
Oorzaken:
- Ongezonde voeding
- Inactiviteit
Behandeling bestaat uit verlaging van de risicofactoren
Door: minder te eten en meer te bewegen
- Buikomvang
• Mannen: < 120 cm
• Vrouwen < 88 cm
- Bloeddruk: < 140/90 mmHg (liver 120/80)
- Nuchtere bloedsuikerspiegel: < 5,5 mmol/L
- Triglycerides: < 1,7 mmol
HDL-cholesterol: 1,0-1,5 mmol/L
Alcohol
Matige alcohol inname
Meer negatieve effecten:
- Geen alcohol of niet meer dan 1 glas per dag
- Bloeddruk en hartritme
- Voor zowel mannen als vrouwen
- Bevat veel calorieën
- > 18 jaar
- Negatieve invloed op vetstoffen en LDL-cholesterol
- Alcohol nuttigen in combinatie met water
- Aanmaak van giftige stof (acetaldehyde) in lever
- Geen alcohol tijdens de zwangerschap
- Beïnvloeding van werking van bloeddruk-medicijnen
- Slechte voedingsgewoontes
- Vergroot risico op kanker
Lage socio-economische status
Armoede heeft nauwe relatie met non-communicable diseases (NCDs)
→ kwetsbare en sociaal achtergestelde mensen worden zieker en sterven
eerder, door groter risico op blootstelling aan: tabak of ongezonde
voedingsgewoonten.
Consistente omgekeerde relatie met risico op hart- en vaataandoeningen.
Mentale gezondheid
Depressie is geassocieerd met verhoogd risico op coronaire hartziekte.
Belangrijk om fysieke activiteiten te blijven doen.
