Een volledige samenvatting waarin alle hoorcolleges en werkgroepaantekeningen van het vak Constitutioneel recht zijn uitgewerkt per thema (week), aangevuld met de verplichte (en een paar ondersteunende) arresten en informatie uit het boek Constitutioneel recht van Kortmann.
Samenvatting constitutioneel recht
Thema 1: geschiedenis en uitdagingen van het staatsrecht
Wat is staatsrecht?
Staatsrecht bestaat uit regels, bevoegdheden, beginselen en conventies waaraan de overheid zich
moet houden en waardoor de menselijke integriteit en de fundamentele keuzes die we als
samenleving maken, beschermd worden.
Wat is de constitutie?
Formeel: de grondwet. Materieel: alle regels (ook ongeschreven, supranationaal en lager) die de
overheid reguleren. Gebruik de materiële invulling; landen als het VK hebben wel een constitutie
maar geen grondwet.
De constitutie maakt het gezag van de overheid aanvaardbaar voor ons. Daarom zijn de beginselen
van een democratische rechtsstaat zo belangrijk.
Wat is een rechtsstaat?
Een rechtsstaat is een staatsvorm waarbij volgens verschillende auteurs verschillende zaken
belangrijk zijn, maar deze worden vaak genoemd:
- Eerbiediging van grondrechten en vrijheidsbeginselen.
- Democratisch verkozen instellingen.
- Legaliteit.
- Onafhankelijkheid van de rechter.
- Scheiding der machten.
- Sanctiemogelijkheden bij fouten van de overheid.
- Bescherming tegen aantastingen van de staat.
Wie is wie?
- Parlement: Eerste en Tweede Kamer (Staten-Generaal).
- Regering: Koning en ministers.
- Kabinet: ministers en staatssecretarissen.
Hoe is het staatsrecht ontstaan?
Staatsrecht begon als ongeschreven recht, gebaseerd op het natuurrecht. De Unie van Utrecht (1579)
was de eerste codificatie ervan voor Nederland. Maar dit was vooral staatskunde (hoe de staat in
elkaar moet zitten, niet wat het moet doen en hoe). Modern (zelfbewust) staatsrecht is begonnen bij
Thorbecke toen hij in 1835 voor een les waarvoor hij was gevraagd de conceptversie voor de
Grondwet onder de loep nam.
, De 19e eeuw was de eeuw van constitutionele innovatie: de verlichte monarchie werd een
constitutionele monarchie, de ministeriële verantwoordelijkheid kwam in de grondwet, de
ongeschreven vertrouwensregel kwam op en de decentrale eenheidsstaat werd opgebouwd. De
politiek werd hierdoor ook constitutioneler: al het recht vloeit voort uit de Grondwet en deze
beheerst het gehele maatschappelijke leven.
Maar de democratie, waarvoor de zaadjes al geplant waren, kwam in 3 ontwikkelingen op:
- Versterking van de macht van het parlement door de vertrouwensregel.
- Een materiëlere invulling van het legaliteitsbegrip (dus wetten vloeiden niet meer enkel uit
de grondwet voort, maar ook uit andere wetten).
- Opkomst evenredige vertegenwoordiging en daardoor veel politieke partijen die op basis van
ideologieën gingen opereren, niet meer op basis van de Grondwet.
(De democratie werd ook verbreed door het mannen- en later het algemene kiesrecht.) Uiteindelijk
werd de Grondwet steeds meer een sta-in-de-weg voor de democratie. De grondwet
vertegenwoordigde niet meer de volkswil. Hierdoor veranderde het staatsrecht weer in een meer
empirische variant van wat de mensen willen.
In de tweede helft van de 20ste eeuw kwamen internationalisering en grondrechten (als reactie op de
twee wereldoorlogen). Hierdoor ontwikkelde de constitutionele rechtspraak. Tegenwoordig gaat de
constitutie dus niet meer puur uit van de grondwet, maar vooral van staatsrechtelijke
normen/beginselen/waarden.
Welke uitdagingen kent het staatsrecht vandaag de dag?
- Democratische crisis door grotere kloof tussen de burger en de politiek.
- Groeiend populisme waarbij politici zich niet meer aan de oude regels/conventies houden.
- Polarisatie.
- Nepnieuws/desinfomatie omdat leugens ontkend worden en staatsrecht hier dan niks aan
kan doen.
- Ondermijning van de liberale rechtsstaat.
- Globalisering.
- Belangrijke nieuwe verantwoordelijkheden voor de staat voor wat betreft
klimaatverandering en vervuiling, volksgezondheid, ongelijkheid, politieke instabiliteit, etc.
Thema 2: politiek staatsrecht
Wat is democratie?
Government of the people, by the people, for the people (Abraham Lincoln). De bevolking heeft een
beslissende invloed op de regering van het land door (1) de regering te verkiezen, (2) een
vertegenwoordigend orgaan te verkiezen of (3) zelf beslissingen te nemen.
Hoe democratisch is Nederland?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Yara99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,47. Je zit daarna nergens aan vast.
