Oefenbundel Biologie HAVO (Nieuw 2022)
Voortplanting
Nieuwe appels!
Zo af en toe zie je hem in de winkel, maar hij zou er al veel langer moeten liggen, de
Santana, een gloednieuw appelras, glanzend rood, zoetzuur, lekker bros en sappig.
Milieuvriendelijk bovendien, want de Santana kan beter tegen schurft, een veel
voorkomende appelziekte, en hoeft daarom veel minder bespoten te worden dan de
nu gangbare rassen. De Santana is een appel die verkregen is door bepaalde
appelrassen met elkaar te kruisen. Er is hierbij geprobeerd om de gunstige
eigenschappen van de verschillende rassen te combineren in een nieuw ras. Het
duurt ongeveer 20 jaar voor een nieuw ras klaar is voor de markt. Eerst worden de
'ouders' gekruist, daarna wordt jaar na jaar geselecteerd in proeftuinen. Als de
planten daarna zijn uitgezet bij de telers, kost het nog enkele jaren voor de eerste
appels op de markt kunnen worden geïntroduceerd. Als uiteindelijk een nieuw
appelras is verkregen, vermeerdert men de planten door middel van enten. Hierbij
laat men een loot of takje van het gewenste appelras groeien op een stam van een
ander appelras. Een voordeel is de tijdwinst die ermee behaald wordt.
1. Om welke andere reden is het noodzakelijk om bij het vermeerderen van een
nieuw appelras te kiezen voor een ongeslachtelijke manier van voortplanten?
Net vóór de introductie van de Santana ontdekte men dat de appel leed aan
'inwendig bruin'. Aan de buitenkant was niets te zien, maar van binnen is één op de
vijf appels bruin. Wat er is misgegaan is nog niet duidelijk. Mogelijk is er iets
misgegaan met het handhaven van de vochtigheidsgraad tijdens het bewaren. Je
gaat onderzoeken of de vochtigheidsgraad tijdens het bewaren de oorzaak is van het
inwendig bruin. Je hebt de beschikking over veel kisten Santana appels die allemaal
op hetzelfde tijdstip geplukt zijn maar niet allemaal even rijp zijn. Je kunt aan de
buitenkant niet zien hoe rijp de appels zijn.
2. Beschrijf een proefopzet waarmee je onderzoekt of de vochtigheidsgraad
tijdens het bewaren iets te maken heeft met inwendig bruin bij de appels.
,Menstruatie
Vier uitspraken over de menstruatie bij de mens zijn:
1) menstruatie is het afstoten van een deel van het baarmoederslijmvlies,
2) menstruatie is het afstoten van een niet-bevruchte eicel,
3) menstruatie ontstaat doordat het ovarium de productie van een bepaald hormoon
sterk verlaagt,
4) menstruatie ontstaat doordat het ovarium de productie van een bepaald hormoon
sterk verhoogt.
3. Welke uitspraken zijn juist?
A 2 en 4
B 1 en 4
C 1 en 3
D 2 en 3
In de afbeelding is een menstruatiecyclus
weergegeven die 28 dagen duurt. De letters M,
N, O en P geven bepaalde fasen in deze cyclus
aan. In het centrale deel van de afbeelding zijn
schematisch veranderingen getekend die
tijdens de menstruatiecyclus in een bepaald
orgaan van een vrouw optreden.
4. In welke van de fasen M, N, O en P is
het in deze cyclus hormoonproducerend
geel lichaam aanwezig?
A M
B N
C M en N
D M, N, O en P
Een ongeboren kind
Enkele bloedvaten van een ongeboren kind zijn de aorta, een longader, de
navelstrengader en een navelstrengslagader.
5. In welk van deze bloedvaten is de hoeveelheid zuurstof per mL bloed het
grootst?
A in de aorta
B in een longader
C in de navelstrengader
D in een navelstrengslagader
, Zwangerschapstest
In urine van zwangere vrouwen kan enige tijd na de bevruchting een hormoon
worden aangetoond dat in de urine van niet-zwangere vrouwen afwezig is. Dit
hormoon is een eiwit en wordt HCG genoemd. Bij een zwangerschapstest wordt
getest op de mogelijke aanwezigheid van HCG. In de testvloeistof bevindt zich een
stof, die op de volgende wijze kan worden verkregen. Een paard wordt bij herhaling
met HCG ingespoten. Na verloop van tijd wordt bloed van dit paard afgenomen. Uit
het bloedplasma wordt de gewenste stof gehaald. Deze stof reageert met HCG uit de
urine van een zwangere vrouw en vormt een zichtbaar reactieproduct. Over de aard
van de stof, die uit het bloedplasma van het paard wordt gehaald, worden vier
beweringen gedaan.
1 De stof is HCG dat in het paard verzwakt is.
2 De stof is een antistof tegen HCG.
3 De stof is fibrinogeen dat door HCG is geactiveerd.
4 De stof is een hormoon dat door het paard onder invloed van HCG is gevormd.
6. Welke van deze beweringen is juist?
A bewering 1
B bewering 2
C bewering 3
D bewering 4
Progesteron
Het hormoon progesteron speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van het
verdikte baarmoederslijmvlies tijdens een zwangerschap. Vier plaatsen waar
hormonen kunnen worden gevormd, zijn:
1 in het embryo,
2 in het gele lichaam in een eierstok van de vrouw,
3 in de hypofyse van de vrouw,
4 in het moederlijk deel van de placenta.
7. Op welke van deze plaatsen wordt progesteron gevormd gedurende de eerste
week van de zwangerschap?
A op plaats 1
B op plaats 2
C op plaats 3
D op plaats 4
