Diversiteit:
Hoofdstuk 1: Culturele diversiteit
‘Alle mensen zijn anders, maar sommige mensen zijn meer anders dan anderen’.
1.1. Introductie:
Hoewel diversiteit betrekking heeft op vele vormen van verscheidenheid tussen
en in groepen mensen, wordt de term vooral in verband gebracht met cultuur,
etniciteit of herkomst. Als het gaat om de toenemende diversiteit in Nederland,
wordt niet verwezen naar een grotere verscheidenheid wat betreft geslacht,
leeftijd, seksuele oriëntatie, handicap of sociaaleconomische status, maar naar de
zichtbare ‘verkleuring’ van de Nederlandse samenleving.
Wat al deze diversiteitsfactoren evenwel verbindt, is dat ze grond vormen voor
maatschappelijke uitsluiting en discriminatie.
Opvallend is dat het diversiteitsdenken ons er niet van weerhoudt om indelingen
van de bevolking naar herkomst of religie te hanteren: ‘De allochtonen’, ‘ de
moslims’, ‘de Marokkanen’.
Culturele diversiteit moet vooral worden gezien als de verscheidenheid in
werkelijkheidsdefinities en niet zozeer als verscheidenheid in herkomst of etnische
identiteit. De achterliggende gedachte is dat cultuur, etniciteit en herkomst niet
zonder meer samenvallen en dat ook andere factoren van invloed zijn op het beeld
dat mensen van de wereld hebben, zoals gender, leeftijd, levensbeschouwing,
sociaaleconomische status en opleidingsniveau.
1.2. De opkomst van het diversiteitsdenken
GLOBALISERING EN DIVERSITEIT: Marshall McLuhan introduceerde de term
‘the global village’ (=Term die aangeeft dat alle delen van de wereld steeds
meer met elkaar te maken krijgen). Dankzij de elektronische media is elke
wereldburger voortdurend op de hoogte van wat er in de wereld gebeurt: De
wereld is als een dorpsplein waar mensen dagelijks de laatste nieuwtjes
uitwisselen.
Deze ontwikkeling leidt tot kritische reacties van sociale
wetenschappers: Cultureel antropoloog Lévi- Strauss: voorzag een toenemende
homogenisering van de sociale en materiële cultuur in de wereld, die zou leiden tot
verlies van culturele diversiteit.
Moderne informatietechnologie maakt praktische (zonder tijdverlies)
communicatie tussen mensen waar ook ter wereld mogelijk. Het dorpsplein heet
het World Wide Web (internet).
De global culture approach: Er wordt gewezen op het ontstaan van een
wereldwijde consumentencultuur die ‘lokale’ culturen doet verdwijnen Ze
spreken van veramerikaniseren en ‘McDonaldization’.
** Globalisering = Het proces dat steeds meer landen deel uit maken van de wereld
handel.
Globalisering leidt zowel tot homogenisering (= homogenisering vindt plaats
wanneer kleding, taal, muziek en andere cultuurelementen steeds meer op elkaar
gaan lijken, het proces van ‘verwestersing’ Ook normen en waarden beginnen
steeds meer gelijkenissen te vertonen) als tot het benadrukken van verschillen (=
diversiteit).
Globalisering gaat in de geïndustrialiseerde wereld gepaard met individualisering
en modernisering.
, Individualisering wil zeggen dat er steeds minder sprake is van één
samenhangende, gedeelde set van normen en zienswijzen, en dat mensen steeds
meer zelf hun individuele levenspaden bedenken.
Kenmerkend voor modernisering is de vermeerdering van de sociale
leefwerelden (= Een leefwereld is het geheel van betekenissen dat een individu
deelt met anderen).
In een moderne samenleving zijn het publieke en privédomein gescheiden, en
is het dagelijks leven van individuen opgedeeld in verschillende segmenten met
een eigen betekenis- en ervaringswereld: werk, vrije tijd, religie en sinds kort ook
de virtuele ruimte van het internet.
Globalisering roept ook tegendraadse reacties op:
- Regionalisering: men stelt in het contact met anderen, maar ook in hun relatie
tot grootschaliger en anonieme organisatiestructuren, meer en meer refereren aan
lokale identiteiten.
- Fragmentering: uiteenvallen
DIVERSITEIT ALS MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL:
De diversiteit die een multiculturele samenleving met zich mee brengt, is
maatschappelijk kapitaal. Diversiteit vergroot het arsenaal van zienswijzen en
oplossingsstrategieën, en daarmee de veerkracht van een samenleving. Diversiteit
is geen beheersprobleem, maar een vindplaats van nieuwe inzichten en een
ontwikkelingsruimte voor nieuwe methoden. Culturele diversiteit verruimt onze
blik en voorziet ons van opvattingen en waarden die, als we op een andere plaats
of in een andere tijd waren geboren, de onze hadden kunnen zijn.
DIVERSITEIT: EEN GECONSTRUEERDE WERKELIJKHEID
Diversiteit is geen onveranderlijk gegeven, geen objectief en meetbaar feit.
De invulling en de betekenis die het krijgt, is tijdsgebonden. Mensen ordenen hun
waarnemingen, om de complexe werkelijkheid waarin ze leven, inzichtelijk te
maken. Mensen denken in opposities of tegenstellingen. De diversiteit die wij
waarnemen is een geconstrueerde werkelijkheid, maar daardoor niet minder
wezenlijk! Ze geven immers richting aan ons handelen.
- Zo behoorden Chinese migranten niet tot de doelgroepen van het Nederlandse
minderhedenbeleid van de jaren zeventig van de vorige eeuw en
woonwagenbewoners wel.
- Ook de scheidslijnen tussen en duiding van leeftijdsgroepen veranderen door de
tijd heen. Vijfenzestigplussers zijn geen bejaarden meer, maar senioren.
Cultuur bestaat (volgens De Ruijter) uit het construeren van overeenkomsten en
verschillen tussen personen, objecten en gebeurtenissen. Mensen denken in
tegenstellingen: Ze oriënteren zich in het dagelijks leven voortdurend aan de hand
van tweedelingen (goed-kwaad, wij-zij, autochtoon-allochtoon).
Dergelijke tweedelingen verwijzen niet naar gescheiden werelden, maar naar
verbonden werelden (Voorbeeld: zonder allochtonen zijn er geen autochtonen).
1.3. Het diversiteitsvertoog
De ontwikkeling van het diversiteitsvertoog (= de wijze waarop gesproken
wordt over diversiteit en hoe dit vorm geeft aan de werkelijkheid) wordt inzichtelijk
als we naar Verenigde Staten kijken. Daar ging men er aanvankelijk van uit dat
de migranten zouden assimileren (= je aanpassen aan je omgeving).
In de loop van de twintigste eeuw ontstond echter ruimte voor verschillen
Essentieel voor de erkenning van diversiteit was de constatering dat ook zonder