IPR Algemeen deel
Inhoud
Inleiding ................................................................................................................................................... 2
Kennisclips ........................................................................................................................................... 3
Werkcollege ....................................................................................................................................... 12
Internationale bevoegdheid .................................................................................................................. 29
Kennisclips ......................................................................................................................................... 30
Werkcollege ....................................................................................................................................... 45
Erkenning en tenuitvoerlegging ............................................................................................................ 66
Kennisclips ......................................................................................................................................... 67
Werkcollege ....................................................................................................................................... 79
Bewijs .................................................................................................................................................... 91
Kennisclips ......................................................................................................................................... 93
Werkcollege ..................................................................................................................................... 115
1
,Inleiding
Overzicht
De eerste week bevat introducerende video colleges, waarin de bestaansvoorwaarden en de
functie van het internationaal privaatrecht aan de orde komen. Wat is internationaal
privaatrecht precies, en waar hebben we het internationaal privaatrecht voor nodig? Ook wordt
stil gestaan bij de hoofdonderdelen en de bronnen van het internationaal privaatrecht.
Het internationaal privaatrecht kent een aantal specifieke begrippen, waarmee u in uw studie
(waarschijnlijk) nog niet eerder in aanraking bent gekomen. Voor een goed begrip van het
internationaal privaatrecht is het noodzakelijk dat u weet wat deze begrippen precies inhouden.
In dit college zullen tevens de belangrijkste begrippen op het terrein van het internationaal
privaatrecht de revue passeren. Deze kennis heeft u nodig voor het vervolg van deze cursus.
Leerdoelen
✓ U weet wat de bestaansvoorwaarden en de functie van het internationaal
privaatrecht zijn;
✓ U kent de hoofdonderdelen van het internationaal privaatrecht, en bent aan
het einde van de cursus in staat om ten aanzien van de verschillende
regelingen op het terrein van het internationaal privaatrecht te bepalen op
welk hoofdonderdeel/welke hoofdonderdelen de regeling betrekking heeft;
✓ U kent de bronnen van het Nederlands internationaal privaatrecht, en kent
de onderlinge rangorde van deze bronnen;
✓ U weet wat de verhouding tussen het internationaal privaatrecht, het
interregionaal privaatrecht en het eenvormig privaatrecht is;
✓ U heeft inzicht in de historische ontwikkeling van het internationaal
privaatrecht;
✓ U weet welke soorten conflictregels er bestaan binnen het internationaal
privaatrecht, en u kunt ook concrete voorbeelden van de verschillende
soorten conflictregels geven;
✓ U weet hoe een internationale rechtsverhouding in het Nederlandse
internationaal privaatrecht wordt gekwalificeerd;
✓ U weet wat de leerstukken van de voorrangsregels en renvoi, en de
openbare orde exceptie inhouden, en u kunt deze leerstukken toepassen op
een casus;
✓ U heeft inzicht in de beginselen die aan verwijzingsregels ten grondslag
kunnen liggen.
Literatuur
Strikwerda/Schaafsma
- Nrs. 2-7, 9-14, 16-26, 28-32, 94-108, 109-110, 112-118, 131-136
Wet- en regelgeving
- Weens Verdragenverdrag 1969
- Verdrag betreffende de werking van de EU
- Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden
- Boek 10, Burgerlijk Wetboek
- Vaststelling en invoeringswet Boek 10 BW
2
,Kennisclips
Welkom bij de kennisclip op het gebied van internationaal privaatrecht over de
voorbereidende vragen.
Wat gaan we in deze kennisclip doornemen? We gaan eerst kennis maken met het IPR. Wat
zijn de hoofdonderwerpen van het IPR? En waar grenst het IPR met andere gebieden in het
recht? Als we het hebben over het internationaal privaatrecht, waar vinden we dan de
bronnen van de regels en aan het einde zal ik een stappenplan geven waarin we dus dan
ook bepaalde casussen kunnen oplossen. Let op het internationaal privaatrecht heeft een
eigen methodologie.
Dus wat is het internationaal privaatrecht?
Het internationaal privaatrecht gaat om internationale zaken. Het is dan van belang om te
zien dat het niet over internationaal recht gaat. De I van IPR duidt aan dat de zaak zelf een
internationale karakter heeft. Er zijn dus bepaalde feiten in de casus wat het internationaal
maakt. Het gaat ook om private geschillen. Wij hebben het hier dus niet over geschillen
tussen staten, maar over private partijen. Het kan gaan om private partijen in de zin van
natuurlijke personen. Maar het kan ook gaan over rechtspersonen en we hebben het over de
rechterlijke aard van het geschil, dus niet over de emotionele etc. Daarom het internationaal
privaatrecht.
3
,Een voorbeeld. Stel we hebben een situatie dat er voetbalsupporters zijn in Nederland. Die
voetbalsupporters gaan naar Italië. Stel er is een wedstrijd in Italië en na afloop van de
wedstrijd of voor de wedstrijd worden bepaalde zaken in de hoofdstad van Italië, in Rome,
worden vernield door die Nederlandse voetbalsupporters. Als dus dan zo een situatie zou
ontstaan, zou er dus sprake kunnen zijn van een onrechtmatige daad. De vraag reist
vervolgens dat de winkeliers in Italië hun schade vergoed willen krijgen. Hoe kunnen ze dat
doen? Het probleem reist dat de voetbalsupporters niet in Italië woonachtig zijn. Die wonen
in Nederland. Er reist meteen een probleem ten aanzien van de vraag waar moeten de
winkeliers naar de rechter? Moeten de winkeliers in Italië naar de rechter waar zij wonen? En
waar de schade is ontstaan? Of moeten ze bijvoorbeeld in Nederland gaan procederen, waar
de voetbalsupporters woonachtig zijn?
Een tweede situatie. Stel u woont in Nederland en u wil graag een nieuwe auto kopen en u
wilt graag een Peugeot. U denkt u gaat op internet zoeken naar een beste prijs voor een
Peugeot en u komt er achter dat het misschien goedkoper is om die auto in Frankrijk te gaan
kopen. U gaat naar Frankrijk toe en u koopt die auto in Frankrijk. Vervolgens rijdt u die auto
terug naar Nederland en in Nederland na een maand of zes, negen, komt u erachter dat de
auto wat mankementen heeft. U wil graag dat u die auto terug kan brengen, en dat u uw geld
terugkrijgt. U wilt het contract gaan ontbinden. Het probleem is dat die Franse auto verkoper
die geeft aan dat dat niet kan volgens het Franse recht, maar u wilt een beroep doen op het
Nederlandse recht waarin er wel een dergelijke mogelijkheid bestaat. De vraag reist kunt u
dan het Nederlandse recht gebruiken? Of u moet u dus dan het Franse recht gebruiken?
4
,Een derde voorbeeld. Stel we hebben een winkel wat in Duitsland gebaseerd is. Die
gevestigde winkel in Duitsland stuurt een van die medewerkers naar Engeland en in
Engeland is degene werkzaam voor een aantal maanden. Op het moment dat die persoon in
Engeland is, dan gaat persoon een bericht krijgen van die Duitse werkgever, dat het
arbeidscontract wordt gestopt. De beëindiging van het arbeidsrecht contract in Engeland
vecht dan de werknemer aan in Engeland. Uiteindelijk zegt de Engelse rechter dan, dat het
niet correct is, dat die werd ontslagen. Wat gebeurt er dan? We hebben dan een Engels
beslissing waarin de werknemer in feite in het gelijk is gesteld en de Engelse rechter heeft
dan ook aangegeven dat er ook nog sprake is van een schadevergoeding. De
schadevergoeding telt 20.000 pond, maar daar heeft die werknemer niets aan. Die 20.000
pond moet betaald worden door dat Duitse bedrijf, maar dat Duitse bedrijf heeft geen
goederen in Engeland. Dus die Engelse beslissing, moet dan ten uitvoer worden gelegd in
Duitsland. De vraag is dan; moet die beslissing ook door de Duitse rechter worden erkend en
moet het dan ook vervolgens worden ten uitvoer gelegd?
Wat ik hiermee wil laten zien is dat er verschillende onderwerpen zijn. Ik heb hiermee drie
verschillende voorbeelden gegeven.
De drie verschillende voorbeelden geven ook duidelijk aan dat er drie verschillende vragen
zijn van het internationaal privaatrecht. We hebben dus dan een vraag op het gebied van de
bevoegdheid. Bij welke rechter kan iemand terecht? Is dat de Italiaanse rechter waar de
schade is ontstaan of is dat de Nederlandse rechter waar de verweerder woonplaats heeft.
Welk recht is van toepassing op een geschil? Is dat het Nederlandse recht, waar de
consument woont of is dat het Franse recht waar het bedrijf woonachtig is? Hoe zit het met
de erkenning en tenuitvoerlegging van een Buitenlandse beslissing in een ander land? Dit
zijn de drie hoofdvragen van het internationaal privaatrecht.
Daarnaast zien we een aantal andere onderwerpen die ook betrekking hebben op het
internationaal privaatrecht. Die administratieve samenwerking. In heel veel internationale
instrumenten worden verschillende administratieve contactpunten opgericht, zogenaamde
centrale autoriteiten. Dat voorspoedigt de communicatie tussen landen als er sprake is van
een internationaal geschil. Die administratieve samenwerking is steeds een belangrijker
onderdeel van het internationaal privaatrecht. Het internationaal privaatrecht heeft ook een
procesrechtelijke kant. We zien dat heel erg in de bevoegdheid regels. In het voeren van een
proces zijn er ook andere regels die ook moeten worden meegenomen. De betekeningen
bijvoorbeeld; hoe kunnen wij documenten over de grens betekenen? Hoe kunnen wij bewijs
vergaren in het buitenland op basis van internationale instrumenten? Die twee elementen
vormen ook een onderdeel van het internationaal privaatrecht.
5
,Wat wij zien is dat in de eerste twee vragen op het gebied van bevoegdheid en toepasselijk
recht, wij ook andere terminologie hanteren. In het IPR wordt heel vaak latijn gebruikt. Het
internationaal privaatrecht is inherent internationaal en dus dan de verschillende talen
moeten elkaar kunnen begrijpen. Wij maken vaker gebruik van het latijn om bepaalde
bevoegdheidsgronden aan te duiden bijvoorbeeld. Er wordt dus dan met het woord
bevoegdheid het woord forum gebruikt. Een forum delicti is in die zin een afkorting voor de
rechter van de plaats, waar de onrechtmatige daad heeft plaatsgevonden. Dat duiden wij aan
als de forum delicti. De forum rei sitae dat is de rechter van de plaats waar het goed zich
bevindt. Een forumkeuze is de rechter dat door partijen worden gekozen.
Als wij een vraag willen aanduiden op het gebied van het toepasselijk recht, dan gebruiken
we de term lex. Lex is latijns voor recht. Lex loci delicti, is het recht van de plaats waar de
onrechtmatige daad heeft plaatsgevonden. Hiermee zijn wij dus dan dat wij onderscheid
kunnen maken tussen vragen op het gebied van bevoegdheid en vragen op het gebied van
toepasselijk recht. Het is op dit punt wel duidelijk om aan te geven dat niet altijd de rechter in
een land, het eigen recht toepast in het land. Een van mijn eerste zaken als rechter, moest ik
het recht van Eritrea gaan toepassen. Dus het feit dat ik bevoegd was als rechter, wil niet
zeggen, dat ik daardoor het Nederlandse recht moet toepassen. De vragen va, dat ik
daardoor het Nederlandse recht moet toepassen. De vragen van bevoegdheid worden
aangeduid met forum, vragen van toepasselijk recht worden aangeduid met lex.
Let hier ook heel goed op, niet alleen in het kader van je studie, maar ook in het kader van
de praktijk tussen het verschil van forumkeuze en een rechtskeuze. Bij een forumkeuze
spreken partijen af welke rechter bevoegd is. Bij een rechtskeuze spreken partijen af welke
recht van toepassing is op hun verhouding. Het feit dat partijen een forumkeuze hebben
afgesproken wil niet zeggen dat ook dat recht van dat land ook is gekozen.
Dit betekent dus dat men ook het IPR in vakjes kan onderverdelen. We hebben vragen
omtrent de bevoegdheid, toepasselijk recht, erkenning en tenuitvoerleggen en de
administratieve samenwerking. Wat ook nodig is om te beseffen, is dat het internationaal
privaatrecht een nationaal onderwerp is. Dat zal ik nog verder uitleggen. Ik heb in het begin
van de kennisclip aangegeven dat de I van het internationaal privaatrecht aangeeft dat de
zaak zelf internationaal is.
6
,Maar de R van het internationaal privaatrecht geeft aan dat het van rechterlijke aard is en die
regels die zijn anders in ieder land, net zoals het contractenrecht in ieder land anders is of
het goederenrecht of het familierecht. De regels van het internationaal privaatrecht in
Nederland, zijn daarom anders dan in België en anders dan in Duitsland. Dus in zijn
oorsprong is het internationaal privaatrecht, nationaal van aard. Over de jaren heen hebben
echter internationale organisaties gezien dat dat wel tot problemen kon leiden en dat
daardoor harmonisatie en unificatie nodig is. Vandaar dat er in toenemende mate
internationale verdragen en Europese verordeningen zijn gekomen om die nationale regels
te unificeren.
Het internationaal privaatrecht is een som van regels op het gebied van bevoegdheid,
toepasselijk recht, erkenning en tenuitvoerlegging en een aantal kleine onderwerpen. Maar
het internationaal privaatrecht grenst ook aan andere gebieden.
Welke andere gebieden kennen we? Als wij het hebben over het internationaal privaatrecht,
maken we ook gebruik van verdragen zoals ik net heb aangegeven. Daarmee is het
internationaal privaatrecht grenzend aan internationaal publiekrecht. Er wordt ook gebruik
gemaakt van het Weens verdrag van verdragen om uitleg te geven over die verdragen. Wij
zien ook dat het IPR ook gebruik kan maken van bepaalde aanknopingspunten, zoals de
nationaliteit van een partij. Welke rechter is bevoegd? Dat is de rechter van de nationaliteit
van de echtgenote bijvoorbeeld. Dus het internationaal privaatrecht gebruikt ook het
nationaliteitsrecht om aan te geven wie dus dan in aanmerking komt voor een bepaalde
bevoegde rechter.
7
, Het IPR kan ook invloed hebben bij het immigratierecht. Wie mag de procedure voeren? Is
het ook van belang om te weten of iemand illegaal of legaal in Nederland verblijft? De vragen
op het gebied van internationaal privaatrecht doen zich ook voor binnen het koninkrijk.
Nederland heeft zijn eigen wetboek. De eilanden op het Caribisch gebied ook. Dus dezelfde
vraag kan zich voordoen dat de Nederlandse rechter bevoegd is en de Franse rechter
bevoegd is, of de Nederlandse rechter en de Arubaanse rechter. Daarmee duiden we aan
als interregionaal recht.
Op bepaalde gebieden is het ook van belang om te weten om te weten hoe andere landen
hun werk doen. Bijvoorbeeld als we kijken naar het consumentenrecht in het internationaal
privaatrecht kan het soms van belang zijn om dus het in het kader van het toepasselijk recht
om te weten welke regels zijn gunstiger? Zijn dat de regels van Frankrijk of de regels van
België? En om die gunstige regels toe te kunnen passen moeten we rechtsvergelijken. Dan
gebruiken we IPR juristen de methoden die is ontwikkeld bij de rechtsvergelijking om dat
allemaal op te lossen.
Nog een ander onderdeel waar het internationaal privaatrecht aan grenst is het geünificeerde
materieel recht. Op het gebied van het internationale kooprecht kennen we een verdrag, het
Weens koopverdrag. Het Weens koopverdrag is een internationaal verdrag. Dat is een
internationaal publiekrechtelijk verdrag. De regels van het verdrag, dat zijn materieelrechtelijk
van aard. Als er dan sprake is over een internationale koop dan wordt dat materieelrechtelijk
geschil opgelost door de regels in dat verdrag. Hierover wordt meer verteld op het gebied
van internationaal privaatrecht vak Master op het moment als we het hebben over het
internationaal contracteren.
Waar vinden we dus nu de bronnen van het IPR? Ik heb al meerdere malen verwezen naar
verdragen en verordeningen etc.
Wat wij zien is dat er drie verschillende niveaus zijn van bronnen. Wij kennen Europese
instrumenten meestal in de vorm van verordeningen. Wij kennen ook internationale
verdragen meestal in de vorm van verdragen. En waar komen dan die internationale
instrumenten vandaan. Het internationaal privaatrecht is meestal geregeld tot de Haagse
conferentie voor het IPR. De Haagse conferentie is een organisatie die in 1883 is opgericht
in Den Haag en die stelt zich dan met de vraag of er internationale instrumenten kunnen
worden opgesteld op het gebied van het internationaal privaatrecht om de
grensoverschrijdende handelsverkeer en familierechtelijke verkeer gemakkelijker en
uniformer te maken.
8
