In deze samenvatting wordt de theorie van syllabus geschiedenis VWO 2021/2022 over steden en burgers behandeld . De stof wordt behandeld de herbeleving van de agrarisch-urbane samenleving tot de zilveren eeuw
Vraag 1: wat maakte de opkomst van een stedelijke
burgerij in de Nederlandse gewesten mogelijk
(1050-1302)?
K.a. 13 - De opkomst van de handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van
een agrarisch-urbane samenleving
K.a. 14 - De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de
steden
K.a. 16 - Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de
geestelijke macht het primaat behoorde te hebben
K.a. 17 - De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm
van kruistochten
NIEUWE HANDEL
Oorzaak 1:
➔ bevolking groeit
➔ meer voedsel nodig
➔ meer grond voor landbouw
➔ betere technieken
◆ drieslagstelsel
◆ juk
◆ keerploeg
➔ gevolgen:
➔ meer voedsel
➔ voedseloverschot
➔ ruimte voor specialisatie
➔ ze gingen producten verkopen op markten
➔ daaromheen ontstaan steden
Oorzaak 2:
➔ veiligheid neemt toe, want hunnen stoppen met invasies
➔ meer reizen
➔ internationale handel neemt toe
➔ jaarmarkten (in steden)
De blauwe banaan: aaneenschakeling van verstedelijkte gebieden in Europa, beginnend in
de stadstaten in Noord-Italië, via de Zuid-Duitse steden, naar Vlaanderen, Holland en het
zuiden van Engeland.
Boeren uit het hofstelsel gaan de overschotten op de markten verkopen in steden, maar
gaan daar wonen voor meer vrijheid. Het biedt dezelfde veiligheid als een edelman. De
steden hadden meer vrijheid door afspraken met een vorst/hoge edelman uit het gebied. In
ruil voor belasting ontvangen zij stadsrechten.
Stadsrechten: bijzondere rechten en/of privileges die aan een stad werden toegekend door
een vorst (of graaf/hertog) in ruil voor belasting
➔ eigen wetten en rechtspraak
➔ stadsmuur (veiligheid)
➔ jaarmarkt
➔ tol heffen
➔ gilden oprichten
Dit was gunstig voor de vorst, want zij ontvingen belasting. De stadsrechten zorgde voor
spanningen in het leenstelsel (politiek) en hofstelsel (economisch), want de lagere/hoge
edelen ontvingen niet altijd geld (of de vorst). Zo ontstond vorst vs. lage edelen vs. hoge
edelen.
1
, Poorters
nodig voor geld
ideeën
goederen een klant hebben
poorter/burger: een persoon die binnen een stad poorterrecht / burgerschap heeft verworven
door een bepaalde tijd in die stad te verblijven
Door de stadsrechten was er in de steden de opkomst van de burgerij. Wat we nu zien in de
steden, is:
➔ kooplieden rijker worden;
➔ mensen verenigen zich in gilden;
➔ ontstaan nieuwe klasse genaamd de Patriciërs: rijkste burgers.
➔ steden gaan taken van de geestelijkheid overnemen;
➔ er ontstaat een conflict tussen het gemeen en de Patriciërs, om gelijkheid.
ATRECHT
➔ Handelsnetwerk met frankrijk en Italië
➔ Hoge landbouwproductiviteit
➔ Lakennijverheid
➔ Bisschopsstad, dus goed contact met
Rome en de paus
➔ Gilden kooplieden
BRUGGE
➔ Patriciërs
➔ Eerste kapitaalmarkt
➔ Hanze netwerk
➔ Betere bereikbaarheid
➔ lakennijverheid (Engeland)
➔ Goede handelscontacten (Spanje en Italië)
➔ Combinatie van de wisselbrief en de bank tot de eerste koopmansbeurs
Als gevolg van de sterker ontwikkelde stad werden de Patriciërs nog rijker en
onderscheiden ze zich van het gemeen1. Er ontstond spanning van het ontstaan van deze
nieuwe klasse. Dit uitte zich in de Guldensporenslag in 1302. Vlaanderen werd zichtbaar
steeds sterker, en kwam tegenover de Patriciërs te staan. De vorst van Frankrijk wilde
Vlaanderen aan zijn rijk toevoegen, en de Patriciërs sloten bij hem aan. Uiteindelijk won het
Vlaamse volk van het Franse ridderleger. De Guldensporenslag is genoemd naar de gouden
sporen van de Franse ridders die op de plaats van strijd gevonden werden.
Vanaf de 11e eeuw nam de macht van de kerk toe. Dat uitte zich in expansie naar buiten,
onder andere in de vorm van kruistochten. Daarnaast ontstond er een machtsstrijd, de
investituurstrijd, tussen de paus (de geestelijke machthebber) en de keizer/vorsten (de
wereldlijke machthebbers). Ze kregen onenigheid over het benoemen van bisschoppen, die
in het feodale stelsel soms als leenman fungeerden en daarom soms stadsrechten
toekenden, terwijl ze ook in de hiërarchie van de kerk een belangrijke rol speelden.
1
Het arme deel van de Middeleeuwse stadsbevolking.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper roosreukers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,69. Je zit daarna nergens aan vast.
