Samenvatting
samenvatting geschiedenis Memo H5 t/m 13
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Dit document bevat een samenvatting van H5 /m 13 van geschiedenis.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 53 pagina's
Voorbeeld 4 van de 53 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
H5:Kenmerkende aspecten:
⁃ Het veranderende mens en wereldbeeld van de renaissance en het begin van
een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
⁃ De hernieuwende oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid.
⁃ Het begin van de Europese expansie.
⁃ De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-
Europa tot gevolg had.
5.1: de renaissance
5.1.1
Er ontstaat een verschil in de denken.
Middeleeuwen: memento mori; gedenk te sterven. -> god centraal; belang in de hemel te
komen.
Renaissance: carpe diem; pluk de dag. -> mens centraal; belang van genieten.
De mens begon zich meer centraal te stellen en meer op zichzelf te vertrouwen.
De mens had talenten die hij kon ontplooien. Ook raakten mensen steeds meer
geïnteresseerd in het leven op aarde en de precieze werking van natuur en samenleving.
Mensen gingen streven naar de uomo universale: de algemeen ontwikkelde mens.
Men werd geïnteresseerd in de Klassieke oudheid. In de boeken van schrijvers uit deze
tijd zocht men naar wijsheid en kennis die het leven op aarde konden verbeteren. De
geleerde belangstelling voor die li, poëzie, en gs is humanisme.
Het zelfbewustzijn onder leken (niet-geestelijken). In de middeleeuwen werd alleen li door
geestelijken geschreven over het geloof in het Latijn. In de ren gingen leken schrijven over
niet-religieuze onderwerpen in de volkstaal.
Kunst: mid: ambachtslieden, over godsdienstige onderwerpen. Symboliek moest duidelijk
zijn.
Ren: professionele kunstenaars, verschillende onderwerpen (ook religieus),
natuurgetrouwe weergave (anatomie, emotie, perspectief etc.)
Veranderingen in het denken over de politiek.
Mid: politiek = goddelijk plan; vorst is aangesteld door God.
Ren: humanisten gaan oude geschriften bestuderen, daarin stond: machthebbers
handelen voor de gemeenschap.
Machiavellisme: het doel heiligt alle middelen.
⁃ zorgen voor stabiliteit. ( eigen belang staat voorop)
⁃ Staat vóór individu.
⁃ Soms zijn slachto ers nodig om een hoger doel te kunnen bereiken.
Wedergeboorte van de Gr-Rom cultuur. Geen scherpe breuk tussen mid en ren. Ren
denken kwam vooral voor bij de elite. In veel gevallen wordt er gezocht naar een
combinatie: traditionele chr cultuur en genieten van het leven op aarde.
5.1.2:
Oorzaken van de ren:
⁃ soc-eco: welvarende elite die hun rijkdom wilde tonen.
ff
,⁃ Cult: aanwezigheid van overblijfselen uit de Rom tijd.
⁃ Toevallig beschikbaar komen van oude klassieke auteurs.
In Italië waren zelfstandige stadstaten ontstaan. Sommige burgers rijk geworden door
handel en nijverheid. Dat wilden ze tonen. Rijke families gaven kunstenaars de opdracht
schilderijen en gebouwen te maken. -> culturele bloei
Rijke burgers voelden zich verwant met de rom cultuur.
Een deel van de geschriften werden in kloosters in Italië zelf teruggevonden. Ook door
kruistochten en handelscontacten met Arabië. Zij hadden onbekende Gr geschriften
vertaald.
De nieuwe gedenkbeelden konden zich snel verspreiden door de ontwikkeling van de
boekdrukkunst in 1450.
Men ging kijken naar een meer persoonlijk geloof. Men gaat kritisch kijken naar de Bijbel.
Erasmus gaat de Gr Bijbel vertalen, dat leidt tot kritiek op de kerk. Erasmus wil
hervorming.
5.2: Europeanen ontdekken de wereld
5.2.1:
Oorzaken van de ontdekkingsreizen:
⁃ over land ging het niet meer.
⁃ Het werd technisch mogelijk zeeën over te steken.
⁃ Volken bekeren tot het Chr.dom
⁃ Mongoolse rijk uiteengevallen.
⁃ Pest uitbraak.
⁃ Ottomaanse rijk vroeg hogere belastingen.
Europeanen gingen drm naar andere routes zoeken.
Schepen werden beter gebouwd en sneller. Via Arabië kwamen betere instrumenten
beschikbaar. Kompas, astrolabium; sterrenkijker.
Wil chr vorsten rest van de wereld te bekeren. Op schepen gingen geestelijken mee. Ook
criminelen mee op schepen; straf verminderen. Ook armen, in hoop op beter leven.
Mensen aan boord meerendeel opzoek naar goud.
Gevolgen:
⁃ zeeweg naar Azië werd gevonden. ( vasco di gama)
⁃ Columbus ontdekt Amerika.
⁃ Veel rijkdom en kennis vergaard.
⁃ Geweld tegen lokale bevolkingen. Uitmoorden en uitsterven van lokale bevolkingen.
5.2.2:
Mensen kwamen erachter dat de gehele wereld anders was dan gedacht. Er waren
onbekende gebieden en werelddelen bleken er heel anders uit zien. Wereld bleek rond.
Binnenlanden werden nog nauwelijks verkend.
Verschil in vestigingen:
⁃ handel in Afrika en Azië.
, ⁃ Kolonisatie in Amerika.
Wie zou de eigenaar worden? Paus besliste, dat leidde tot het verdrag van Tordesillas: lijn
getrokken; rechts Spanje, links Portugal.
Onenigheid over Molukken
Bij het verdrag van Zaragoza werd een nieuwe lijn getrokken: Spanje: noord en zuid
Amerika, Portugal: Azië en Afrika. Portugal kreeg de Molukken in ruil voor een n
vergoeding.
Ze vonden beschavingen onderontwikkeld, er ontstond een drang om hen te bekeren tot
het Chr.dom. Kritisch onderzoek naar het eigen mensbeelden (zijn het wilden of te vormen
naar het Chr.dom)
Gevolgen:
⁃ religieus: het chr.dom verspreidde zich over heel de wereld.
⁃ Eco: er ontstaat een wereldhandel.
⁃ Een teveel aan goud en zilver zorgt voor in atie.
⁃ Demogra e: vele koninkrijken verdwijnen door moord en vooral door ziektes.
Indianen kennen ziektes niet en hebben geen weerstand.
⁃ De verplaatsing van veel Afrikanen naar Amerika. Indianen bleken niet in staat tot
arbeid op de plantages; slavenhandel.
5.3: de reformatie
5.3.1:
Luther was het niet eens met de a aathandel, waarvoor je moest betalen. Zelfs ook voor
mensen zonden begonnen. Je had geen berouw nodig voor een a aat. Hij stuurde
daarom een brief naar de plaatselijke bisschop met 95 stellingen.
Luther had kritiek op de: a aathandel, heiligenverering, een aantal sacramenten en de
organisatie van de kerk.
Hoe minder zonden je had, hoe eerder je in de hemel zou komen.
⁃ ze werden verkocht zonder berouw, zonder goede werken. Volgens de Bijbel werden
zonden vergeven als je Jezus daar om vroeg.
⁃ De kerk verrijkte zich door de opbrengsten.
Volgens de Bijbel mag je geen heiligen vereren. Zij werden door mensen gezien als
bemiddelaar tussen mens en God en ze zouden hulp kunnen bieden in een moeilijke
situatie. Je mag niemand anders vereren dan God en geen beelden maken.
Luther accepteerde van alle sacramenten alleen de doop, het avondmaal en de biecht,
omdat die rechtsreeks te maken hadden met het verkrijgen van vergeving van de zonden.
Luther accepteerde niet dat de paus zich een gezag toe-eigende die alleen God
behoorde: het schenken van vergi enis. Gelovigen moesten volgens hem daarom opzoek
naar God door de Bijbel te lezen. Die moest dan ook in de volkstaal beschikbaar komen.
5.3.2:
Er was eerder al kritiek op de kerk. Kerkleiders waren te ver afgeleid van de
oorspronkelijke bedoeling van het geloof. Critici werden verketterd en zo het zwijgen
opgelegd. Zo voorkwam de kerk verdere kritiek.
fi fl ff
fl fl fl fi
, Er kwam een scheuring binnen de kerk. Er waren naast Luther meerdere hervormers. Ze
hielden ondanks de vervolgingen vol en begonnen eigen stromingen. Vooral lutheranen en
calvinisten; het protestantisme.
Steeds meer mensen verlieten de kerk; concilie van Trente opgericht. Verkoop
a aatbrieven werd hier verboden. Heiligen mochten vereerd worden maar niet als Goden
aanbeden worden. Ketters moesten hard aangepakt worden. -> inquisitie opgericht. Ook
wel de contrareformatie.
Onderdanen gingen niet meer luisteren naar de leenmannen, omdat zij bisschop waren.
(Katholiek)
Niet alle protestantse bewegingen ontwikkelden zich tot staatskerken. Bijv de
wederdopers. Zij hadden een sterke hang naar zuivere geloofsbeleving. Sommigen waren
zeer radicaal. Ze namen in DL de macht over, toen ze de macht weer kwijtraakten werden
ze streng vervolgd. Veel bekeerden zich tot het paci sme.
Er ontstonden veel oorlogen met een religieuze achtergrond. -> niet vreedzaam.
H6:
Kenmerkende aspecten tijd van regenten en vorsten:
⁃ Het con ict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de
Nederlandse staat.
⁃ De bijzondere plaats in staatskunsig opzicht en de bloei in eco en cult opzicht
van de NL’se rep.
⁃ Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie.
6.1: De opstand in Europees perspectief
6.1.1:
In de 16e eeuw waren er in FR en DL religieuze spanningen. Door de reformatie. Ook was
er strijd over de centralisatie van het bestuur.
In Fr waren godsdiensttwisten. De toenmalige vorst had geen baat bij de introductie van
het Calvinisme, maar ook niet bij onderdrukking. Edelen worden verdeeld onder
hugenoten en katholieken. Proberen beide koning te winnen en te grote machtspositie te
voorkomen. Door het Edict van Nantes, kregen de hugenoten enige vrijheid.
Du rijk: macht verdeeld over vorsten en geestelijken. Een aantal hadden zich bekeerd en
raakten in con ict met Karel. -> godsdienstoorlogen.
Godsdienst vrede van Ausburg: iedere vorst mocht religie kiezen. Zijn onderdanen
moesten gehoorzamen: cuius regio, eius religio.
Het Duitse Rijk raakte na een tijd toch weer in oorlog. De katholieke Habsburgse keizers
bleven hardnekkig streven naar een vergroting van hun macht. Vrede van Westfalen wordt
gesloten. Duitse vorsten in macht hersteld. Du rijk bleef lappendeken. Geen vervolgingen
door verhuizingen.
fl
fl fl fi
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stefaniep1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48072 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen