Schema’s Burgerlijk Recht 3
• Noem alle relevante feiten in je antwoord
Week 1
Relativiteit
1. Strekt de geschonden norm tot bescherming van het belang van de benadeelde?
• Noem art. 6:163 BW
• Kijk in de jurisprudentie
o Bijv. bij schending milieunorm – niet snel sprake van bescherming individueel
vermogensbelang
o Kijk eventueel naar de parl. geschiedenis en wet.
• Vie d’Or: norm beschermde wel voor individuele verzekeringsnemers. Publieke belang
en individuele belang worden wel onderscheiden hier. HR acht de potentiele
benadeelden hier bepaalbaar genoeg. Er waren positieve aanwijzigingen in de
parlementaire geschiedenis.
• Schietpartij Alphen a/d Rijn: uit de bepalingen blijkt dat de wet niet alleen het
algemeen belang dient, maar ook individuele belangen.
• Taxibus-arrest: verkeersnormen strekken mede ter bescherming van derden.
• Iraanse Vluchtelingenzaak
• Correctie Langemeijer: als er geen relativiteit is, kun je via deze correctie mogelijk
toch bescherming krijgen. Je kunt de schending van een norm dan meenemen als
omstandigheid van het geval bij de vraag of sprake is van schending van een
zorgvuldigheidsnorm.
• Duwbak Linda
Onrechtmatige daad
1. Sprake van een onrechtmatige daad (lid 2, zie stappenplannen hierna)
• Probeer te beginnen bij de zorgvuldigheidsnorm, wees terughoudend bij het naar
voren schuiven van ‘inbreuk op een recht’ bij een handeling met ongewilde
schade aan een zaak.
2. Sprake van toerekenbaarheid?
3. Sprake van schade?
4. Voldaan aan relativiteitseis? (hoeft alleen bij strijd met een recht).
5. Is sprake van causaal verband?
Inbreuk op een recht
1. Is sprake van een recht?
• Beschermd belang;
• Bevoegdheid;
• Subjectief recht
2. Is er sprake van een onrechtmatige inbreuk?
• Hiervan is sprake als de mate van waarschijnlijkheid van een ongeval zodanig groot is
door het gedrag, dat de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van het gedrag
had moeten onthouden (Schoppen tegen een tak)
o Taxus-arrest: een enkele inbreuk is onvoldoende voor onrechtmatigheid. Ook
moet sprake zijn van onzorgvuldigheid. Dat was hier niet het geval, want degene
die de takken had gedumpt wist niet en had niet hoeven weten dat de takken
levensgevaarlijk waren (voor paarden).
1
, o Zwiepende tak: enkele inbreuk is onvoldoende. Er is meer nodig om inbreuk
op een recht als onrechtmatig aan te merken, namelijk echt onzorgvuldig
handelen. De HR is hier terughoudend in de opvatting van het begrip ‘inbreuk
op een recht’.
Strijd met maatschappelijke zorgvuldigheid
• Dit wordt vooral ingekleurd door de Kelderluik-criteria – bij gevaarzetting.
1. Hoe groot is de kans van onoplettendheid?
o Let hierbij op wat voor soort situatie het is.
o Bij gevaarzetting: noem Zwiepende tak.
2. Hoe groot is de kans op ongevallen? (Wordt vrij snel aangenomen bij de kans op
letselschade).
• Mate van waarschijnlijkheid dat er door onoplettendheid een ongeval ontstaat.
3. Hoe ernstig kunnen de gevolgen zijn? (+ aard – wat voor schade kan ontstaan?
Bildtpollen.)
4. Hoe bezwaarlijk is het treffen van veiligheidsmaatregelen?
o Is het gebruikelijk (de gedragingen)?
5. Wat is de aard van de gedraging? (noodsituatie, risicovolle activiteit, is het in het
algemeen belang verricht, of in het eigen belang) (Nieuwe factor uit Bildpollen-
arrest).
o Dit richt zich vooral op gevaarzetting, maar ze zijn bij andere situaties ook een
algemene test voor onrechtmatigheid.
o Gevaarzetting: gevaarscheppend gedrag is pas onrechtmatig, als de mate van
waarschijnlijkheid van een ongeval als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de
dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van had behoren te weerhouden
(Zwiepende tak) Als iemand een veiligheidsnorm schendt van een bekend gevaar,
waardoor een onbekend gevaar ontstaat, is diegene ook aansprakelijk.
• Kijk ook naar wat verwacht wordt – is algemeen bekend dat iets risicovol is? Of totaal
niet? Let ook op privesfeer of professionele sfeer.
• Waarschuwingen: als iemand een gevaar laat ontstaan dat op zichzelf wel toegestaan
is, moet hij daarvoor waarschuwen. Een enkel verbod is niet altijd voldoende
o Jetblast: de waarschuwingsborden in casu waren onvoldoende. De luchthaven
had duidelijker moeten aangeven waaruit het gevaar precies bestond. Voor
waarschuwing is vooral van belang of de waarschuwing zal leiden tot een
handelen of nalaten waardoor het gevaar wordt vermeden.
• Ook wettelijke normen, in de maatschappij gevormde normen en oordelen van derden
(tuchtrechter of deskundige) spelen mee bij de inkleuring van de zorguldigheidsnorm.
• Er geldt geen risicoaanvaarding – het feit dat iemand zich vrijwillig blootstelt aan een
risico, doet niet af aan het treffen van veiligheidsmaatregelen (Skeelerongeval). De
bijdrage van de benadeelde speelt pas mee bij de eigen schuld.
• Taxus-arrest: Kan ook hier gebruikt worden – is het maatschappelijk onzorgvuldig om
een plant/struik bij een omheining te leggen, zonder dat men weet of deze giftig is? Nee,
dat hoeft niet.
• Natronloog: volgens de HR handelt iemand maatschappelijk onzorgvuldig, als iemand
een handeling verricht waarbij hij een onbekende vloeistof bij het vuilnis zet. Want het
is algemeen bekend dat chemische stoffen gevaarlijk kunnen zijn.
Sport- en spelsituatie
• Bij schade in een sport- en spelsituatie geldt een hogere drempel voor aansprakelijkheid.
1. Is sprake van een deelnemer?
2
, 2. Is nog sprake van een spel?
• Binnen een sport- en spelsituatie moet rekening worden gehouden met gevaarlijke,
slecht gecoördineerde en verkeerd getimede, onvoldoende doordachte handelingen of
gedragingen waartoe het spel uitlokt of die daarin besloten liggen. Kijk naar de casus
en kijk of de gedraging een gedraging is die daaronder valt, wat in het kader van een
sport- of spelsituatie van elkaar verwacht kan worden.
• Overtreden spelregels is inherent aan een spelsituatie, is op zichzelf onvoldoende. Bij
een grove overtreding kan het wel een rol spelen.
• Hoort iets tot de onhandige en minder voor de hand liggende gedragingen?
• Arrest Bottefeart: de door sport en spel bestaande verhouding hoeft niet direct te
veranderen, als een spel officieel ten einde is. Verwachtingen die partijen hebben van
elkaar, kunnen nog steeds bestaan en door het spel zijn beïnvloed.
• Arrest Schaatsers: als geen sprake is van een contact- of teamsport, maakt dat nog niet
dat de verhoogde aansprakelijkheidsdrempel niet geldt.
• Arrest midgetgolf: volgens de HR is voor sport- en spelsituaties niet vereist dat de bij
het ongeval betrokkenen direct met elkaar handelingen verrichten. Dat iemand
bijvoorbeeld niet meedeed maakt iets niet minder een sport- of spelsituatie.
• Tennisbal-arrest: iets wat buiten een spelsituatie mogelijk onrechtmatig zou zijn,
daarvan kan binnen een spelsituatie het onrechtmatige karakter ontbreken. Deelnemers
van een spel hebben over en weer bepaalde verwachtingen.
• Arrest ijsvoetballen: Hier was een van de deelnemers uit de ‘bal’ gestapt en deed stond
aan de rand van het terrein. Een vriend die nog wel in de ‘bal’ zat, gaf hem een duw.
Daardoor liep hij schade op. Dit was volgens de rechtbank geen spelsituatie meer. Er
was een evenwichtsverschil tussen beide, omdat hij niet meer in de bal zat. Hij wilde
blijkbaar niet meer meedoen, had de bal al uit en had het veld verlaten. Combinatie van
omstandigheden maakt dat het geen spel meer was.
• Skeelerongeval: geen sport- en spelsituatie. Was hier een cursus.
Ongelukkige samenloop van omstandigheden
• Het gaat hierbij om alledaagse situaties, waarbij de dader geen verwijt kan worden
gemaakt.
o Gevaarscheppend gedrag is slechts onrechtmatig, indien de mate van
waarschijnlijkheid van een ongeval als gevolg van het gedrag dusdanig groot is,
dat de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van het gedrag had moeten
onthouden (Verhuizende zusjes)
Zuiver nalaten
• Aansprakelijk voor een gevaarlijke toestand die iemand niet zelf in het leven heeft
geroepen. Het is iets anders dan risicoaansprakelijkheid. Het impliceert een plicht tot
doen.
o Struikelende broodbezorger: hier deden de kinderen niets, terwijl ze wel
hadden kunnen ingrijpen. Kinderen zijn echter 4 en 5 jaar. De HR meent dat de
kinderen niet aansprakelijk kunnen worden gesteld (ook is het een zuiver nalaten
– en een actief handelen is daarvoor nodig, leeftijd staat hier sowieso in de weg).
Het gaat namelijk om een subjectief gevaarsbewustzijn. Het gaat er niet om; u
had het moeten weten, maar: het gevaar moet daadwerkelijk zijn doorgedrongen.
Iemand ziet dat het slachtoffer niet oplet en dat hij zeker een ongeluk zal krijgen
als hij niet waarschuwt.
o Dat geldt niet alleen bij kinderen, maar bij iedereen.
3
