College aantekeningen
Strafrecht en Mensenrechten | Transcripten alle colleges)
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Samenvatting Strafrecht en Mensenrechten (transcripten alle colleges)
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 120 pagina's
Voorbeeld 4 van de 120 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
2 beoordelingen
Door: lottevanherpen • 2 jaar geleden
Door: emmatjev • 2 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
M Strafrecht en mensenrechtenWeek 1: Introductie en ‘Het recht op een eerlijk proces’
Strafrecht en mensenrechten
• Mensenrechten & grondrechten
- In dit vak hebben we het over mensenrechten. Onze eigen grondrechten zijn in het
strafproces ook van belang, onze eigen grondrechten in onze Grondwet. Denk aan
het recht op privacy, bescherming van persoonlijke levenssfeer. Daar zie je dat door
het toetsingsverbod, de concretisering van de grondrechten voor ons strafrecht wat
minder concreet zijn gemaakt dan vergelijkbare mensenrechten in bijvoorbeeld het
EVRM. Dat wil niet zeggen dat ze niet van belang zijn.
• Grondrechten: zie o.a. nederlandrechtsstaat.nl
• Focus EVRM en EU
- We focussen vooral op het EVRM en EU-recht, maar we willen vooral uitdagen
om eens verder te kijken dan Europa groot is.
• Maar kijk ook eens verder: VN (o.a. BUPO-verdrag); Raad van Europa
CPT; ACHPR; IACtHR…
• VN kent ook belangrijke verdragen, onder meer het BUPO-verdrag.
Maar ook Raad van Europa, heb je naast het EVRM, van alles wat van
belang is, denk aan het antifolterverdrag (heb je ook op VN-niveau).
• Je hebt ook Afrikaans; ACHPR. Dat heeft een andere focus, wel
interessant om te zien, ook human and peoples rights.
• Ook het inter-Amerikaans Hof voor de rechten van de mens, dat geldt
vooral voor Latijns-Amerika, want Verenigde Staten zijn daar huiverig
voor. Zit interessante jurisprudentie aan vast!
• Voor nu, voor Nederlands strafprocesrecht, kijken we vooral op het
Europese niveau, hoewel de VN van belang zou kunnen zijn.
• Focus strafprocesrecht
- Heeft onder meer mee te maken dat het materiele strafrecht al heel uitgebreid
aan de orde komt in verdiepend strafrecht. Daar komen mensenrechten ook
uitgebreid aan de orde, want die zijn heel belangrijk voor het materiele strafrecht.
Maar in dit vak focussen we meer op het strafprocesrecht.
Rekening mee houden dat het erg verbonden is met elkaar, maar houd het goed in het
achterhoofd dat we het over 2 verschillende entiteiten hebben. Klinkt heel logisch, maar dat
zien we op het tentamen wel eens fout gaan. Het EU-recht is een supranationaal systeem,
op zichzelf geldt dit voor de landen van de Europese Unie. Dat is een veel beperktere groep
dan de 47 landen van de Raad van Europa! Waar het EVRM vandaan komt. Dat heeft dus
ook gelding als landen voor Rusland, bijvoorbeeld. En bijvoorbeeld ook voor het Verenigd
Konikrijk, ook al geldt het EU-recht daar niet meer voor.
Invloed EVRM NL strafprocesrecht
• Door zaken tegen NL/door zaken tegen andere landen
- Kan komen door zaken die direct tegen Nederland zijn gewezen, zoals Keskin.
Maar kan ook door zaken die tegen andere landen zijn gewezen, zoals Salduz t.
, Turkije, daar komen we straks nog op. Dat heeft ook een enorme invloed gehad
op het Nederlandse strafprocesrecht.
• Invloed op wetgeving en/of rechtspraak
• NL meestal wel geneigd om gehoor te geven, maar… (levenslange
gevangenisstraf…)
- Er is een artikel dat we hebben voorgeschreven van Egbert Meijer. Hij is
voormalig rechter bij het EHRM, daar zit altijd 1 Nederlandse rechter in. Hij zegt:
het is wel duidelijk dat in Nederland meestal wel gehoor wordt gegeven aan
ontwikkelingen op het niveau van het EHRM. Of het nu tegen Nederland is of
meer in algemene zin tegen andere landen; Nederland gaat er serieus mee aan
de slag, als er iets moet worden veranderd aan ons strafproces op basis van de
EHRM-ontwikkelingen.
- Er zijn wel uitzonderingen. Denk aan de levenslange gevangenisstraf, waar
Nederland al heel lang mee bezig is. Er zijn wel wijzigingen geweest, maar zijn
die ook voldoende? Dekker is onder vuur gekomen vanuit de
strafrechtwetenschap voor een recente zaak waarin de vereiste die vanuit het
EHRM worden gesteld. Dat komt mogelijk nog in een ander college aan bod.
- In het algemeen neemt Nederland dat wel serieus. Van oudsher is Nederland erg
sterk in het propageren van mensenrechten over de gehele wereld en het
hameren op het belang van mensenrechten, dat die overal worden
gerespecteerd.
Lange tijd een blinde vlek dat het in Nederland zelf ook niet altijd helemaal perfect is
geregeld, om het zacht uit te drukken. Laatste blinde vlek is inmiddels wel genuanceerd,
denk ik. Iedereen heeft in het strafprocesrecht wel door dat er in Nederland belangrijke
thema’s zijn om aan te pakken op het gebied van mensenrechten, zeker ook buiten het
strafrecht. Daar is zeker wel aandacht voor, ook onder druk van onder andere Ngo’s en de
rechtspraktijk en het EVRM en EHRM die daarbij een belangrijke rol spelen.
Op het moment dat het EHRM oordeelt, dan gaat het altijd over een hele concrete
individuele zaak. Het EHRM is niet bevoegd om een heel abstract oordeel over een
specifieke Nederlandse wet te geven, maar eigenlijk doet het Hof dat soms wel een beetje.
- Kijk maar naar Keskin, waarin de kritiek (op de rechtspraak die iets moet
veranderen) niet mals is.
Impliciet zit er kritiek in op een wettelijk systeem dat wel moet worden veranderd. Als je het
niet veranderd, loop je het risico door het EHRM steeds opnieuw te worden veroordeeld
wegens een schending. Je moet het dan toch doen.
Het EVRM zelf is gemaakt na de 2e Wereldoorlog, het Verdrag is vrij oud en wordt op zichzelf
niet zomaar gewijzigd, zou ook moeilijk zijn, want staten moeten daarmee akkoord gaan etc.,
maar er komen wel protocollen bij. Bijvoorbeeld aantal jaar geleden Protocol 16, nu kunnen
we dus ook prejudiciële vragen stellen als hoogste rechter aan het EHRM, bijvoorbeeld.
Maar inhoudelijke rechten ontstaan ook in nieuwe protocollen. Die moeten staten dan steeds
zelf ook weer ratificeren.
Een van de eerste zaken die veel juristen zich zullen herinneren, is de zaak Brogan t.
Verenigd Konikrijk. Daar ging het om dat de RC op het moment dat iemand zijn vrijheid is
benomen, die verdachte voor de RC moet worden voorgeleid en moet die vrijheidsbeneming
binnen 3 dagen en 18 uur worden getoetst door een rechter. Dat is dus de regel die we ook
kennen binnen het strafprocesrecht. We willen namelijk zo snel mogelijk dat een
onafhankelijke autoriteit, een rechter, dus naar de zaak kijkt op het moment dat zoiets heftigs
gebeurt, namelijk dat je van je vrijheid wordt beroofd. Dat komt dus door die uitspraak van
Brogan, want eerder hadden we dat dus niet. Daar heeft het Europese Hof duidelijk in een
verandering in de wet gezorgd.
We zien ook, dat is niet direct iets strafrechtelijks, maar de zogenaamde Engel-criteria. Dat
komt uit Engel t. Nederland uit 1996. Is een tuchtzaak, geloof over dienstwijziging. Er was
,een administratieve boete aan hem opgelegd. Een administratieve boete, was tot dan toe
geen sprake van een criminal charge als bedoeld in art. 6 EVRM. Op het moment dat er
sprake is van een criminal charge, dan gelden er bepaalde specifieke mensenrechten, dat
zullen we straks gaan zien. Volgens Nederland gold dat alleen in het strafrecht, want het
ging om criminal charge. Daarvan heeft het Europese Hof gezegd: het maakt niet uit hoe je
het labelt als nationaal strafrechtsysteem (dus strafrecht of bestuurlijke boete), maar je moet
inhoudelijk kijken naar: wat gebeurt er? Wat is dat voor regel? Wat is dat voor sanctie? Hoe
hoog is de sanctie? Wat voor overtreding van wat voor norm is het? Op het moment dat het
vergelijkbaar is met het strafrecht, dus best wel punitief, dan moeten we concluderen dat
alsnog rechten zoals de onschuldpresumptie etc. van toepassing zijn.
Een ander voorbeeld is Salduz t. Turkije. Ging over rechtsbijstand bieden tijdens het eerste
politieverhoor. Daar komen we straks nog op terug.
Maar veel voorbeelden dus vanuit het EVRM.
Vanuit de chat: Goed voorbeeld is ook C.R., meer op het gebied van het materiele strafrecht,
maar die is zeker ook heel belangrijk, hebben we ook behandeld in verdiepend strafrecht.
Ging over verkrachting binnen het huwelijk.
Invloed EU op NLstrafprocesrecht
• Handvest van de Grondrechten, o.a. art. 47-50
- Binnen de EU ook het Handvest. Daarin staan ook een aantal belangrijke
grondrechten. Je zou ook in zekere zin kunnen zeggen mensenrechten; ze
corresponderen ook voor een deel vrij nauw met de rechten uit het EVRM. Maar
die zijn ook ontzettend belangrijk. Wat nu interessant is: er werd heel lang
gedacht dat het Handvest zich richt op de EU-instellingen (zoals de Commissie),
dat zie je ook in het Handvest zelf. Dus dat de instellingen zich moeten houden
aan de rechten die daarin staan en lidstaten moeten zich ook houden aan die
grondrechten, maar ze gelden eigenlijk alleen in zoverre een lidstaat het EU-recht
op dat moment aan het toepassen is. Dus niet voor alles wat met strafrecht te
maken heeft, maar alleen op het moment dat in Nederland een bepaald EU-
instrument wordt toegepast, dan is het van belang om te kijken of de
grondrechten uit het Handvest worden gerespecteerd.
- Vanwege die beperkte blik werd lang door de rechtspraak gedacht: we laten het
bij het EVRM, want dat is onze basis, dat is het belangrijkste. Dat Handvest is
alleen van toepassing op hele specifieke gevallen. Maar dat raakt langzaam
achterhaald, omdat er steeds meer EU-instrumenten zijn. Dat zie je dus ook aan
de richtlijnen uit de routekaart hieronder. Die zijn dus al op een heleboel
verschillende onderwerpen.
o Bijvoorbeeld het recht op toegang tot een advocaat, dat speelt dus in alle
nationale zaken. Dus in al die zaken is het Handvest ook van toepassing.
o Maar denk ook aan allerlei regels over dataprotectie!
o Er zijn zoveel EU-regels die (in)direct raken aan ons strafrecht, dat dan
vervolgens ook het Handvest van toepassing is. Dus eigenlijk is de invloed
van het Handvest in potentie vrij groot.
- In het stuk van Ouwerkerk en (nog iemand) zie je kritiek op de manier waarop de
Nederlandse rechter en wetgever daar heel weinig aandacht voor hebben gehad
tot nu toe. Auteurs zeggen dat het heel belangrijk is om het Handvest mee te
nemen, omdat het vaak ook verder gaat dan het EVRM! Omdat heel expliciet
bijvoorbeeld het recht op dataprotectie/gegevensbescherming in het Handvest is
opgenomen, waar dat in het EVRM onder het algemene recht op privacy valt. Het
Handvest gaat dus op een aantal punten verder waar het EVRM heel lang
geleden is begonnen.
o Als je grondrechten of mensenrechten hebt die breder zijn, moet je die ook
in ogenschouw nemen! Anders wellicht te weinig bescherming als
Nederlandse wetgever of rechter.
, • Routekaart procedurele rechten verdachten en beklaagden (2009)
- Die is van recentere datum. Dat komt vooral omdat de EU heel lang nauwelijks
bevoegdheden had binnen het strafrecht. Dat is gaandeweg pas gekomen en
vooral in 2009 met het Verdrag van Lissabon, toen werd het hele systeem op de
schop gedaan en is het strafrecht een duidelijke bevoegdheid van de EU
geworden.
- De EU mag daar niet heel direct op ingrijpen, maar wel via richtlijnen met daarin
procedurele rechten die lidstaten verplicht zijn te implementeren in hun eigen
rechtssysteem. Zo heeft de EU wel een belangrijke invloed op de nationale
strafprocessen.
• Recht op vertolking en vertaling (RL 2010/64)
• Recht op informatie (RL 2012/13)
• Recht op toegang tot een advocaat en het recht om een derde op de
hoogte te laten brengen vanaf de vrijheidsbeneming en om met derden
en consulaire autoriteiten te communiceren tijdens de
vrijheidsbeneming (RL 2013/48)
• Procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of beklaagde zijn
(RL 2016/800)
• Rechtsbijstand voor verdachten en beklaagden in strafprocedures en
voor gezochte personen in procedures ter uitvoering van een Europees
aanhoudingsbevel (RL 2016/1919)
• Vermoeden van onschuld en van het recht om in strafprocedures bij de
terechtzitting aanwezig te zijn (RL 2016/343)
Waarom heeft de EU richtlijnen gemaakt? Waarom was dat nodig naast het EVRM,
Handvest, etc.? Waarom heeft de EU besloten om hele specifieke rechten in richtlijnen op te
nemen? Heeft ook weer te maken met harmonisatie, wederzijdse erkenning + vertrouwen
binnen de EU. We willen dat het in de samenwerking van verschillende landen goed
geregeld is. Die richtlijnen zijn eigenlijk veel breder; die gelden ook voor puur nationale
zaken: als iets een puur Nederlandse zaak is met geen enkel grensoverschrijdend aspect,
ook dan gelden deze rechten en ook dan moet Nederland deze hebben geïmplementeerd.
Dat heeft Nederland in principe ook gedaan; het is aan de Europese Commissie om te kijken
of Nederland goed heeft gedaan en of ze een inbreukprocedure zullen gaan starten op
bepaalde punten.
Strafrecht en mensenrechten
Praktisch -> Hoe vind je wat?
Lezen en vinden relevante uitspraken en ontwikkelingen
• Hudoc, Curia, Nederlandse Jurisprudentie (-> annotaties)
- Hudoc: standaard wordt NIET aangevinkt decisions en judgements. Soms kan het
wel handig zijn om decisions ook aan te vinken, dat zijn dan de
(ontvankelijkheids-)beslissingen, vaak zitten daar interessante zaken tussen!
- HvJ heeft eigen systeem: Curia.
- Weet ook dat in het tijdschrift Nederlandse Jurisprudentie (ook wel NJ), dat daar
ook internationale uitspraken worden geannoteerd. Zo’n annotatie kan dan ook
heel goed zijn om een gedachtevorming en discussie over zo’n uitspraak op gang
te brengen, ook specifiek voor het Nederlandse strafproces.
- Op het moment dat er Nederlandse wetgeving komt die (deels) voortbouwt op
internationale rechtspraak, dan is de NJ en rechtspraak.nl de aangewezen plek!
• Nieuwsbrief rechtspraak Europa https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-
contact/Organisatie/Gerechtshoven/Gerechtshof-Amsterdam/Over-het-
gerechtshof/Publicaties/Paginas/Nieuwsbrieven-Gerechtscoordinator-
Europees-recht.aspx
- Behandelt zowel HvJEU als EHRM op het gebied van strafrecht.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper irisjorna1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 51662 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen