Introductie Cultuur & Diversiteit
De multiculturele driehoek
• Nationaliteit - gezamenlijke afstamming (‘bloed’/’ras’) of geboorteplaats (‘bodem’) (Gr.
ethnos = volk)
• Etniciteit - staatsburgerschap
• Religie - geloof in goddelijke of transcendente wereld
Cultuur
1. Alles wat niet puur natuur is
2. Kunst en beschaving
3. Zeden en gewoonten van een bepaalde groep
Het raadsel van cultuur 1
• Cultuur is als een ui
• Cultuur is als een ijsberg
• Cultuur is als water voor de vissen
• Cultuur is als zwaartekracht
Het raadsel van cultuur 2
Buitenstaanders zien (een andere) cultuur als een samenhangend en consistent geheel (als een ding)
Insiders weten dat er binnen (hun) cultuur veel verschillen bestaan en dat er veel is veranderd (als een
proces)
Van binnenuit ervaren we onze cultuur “als een horizon die terugwijkt elke keer wanneer we haar
naderen.”
Het raadsel van cultuur 3
Als er binnen elke cultuur grote verschillen zijn, en als elke cultuur constant verandert, bestaan
afzonderlijke culturen dan eigenlijk wel?
• weg met ‘cultuur’: focus op overeenkomsten ipv verschillen tussen mensen (universalisme,
Abu-Lughod)
• Wat we met elkaar delen is dat ‘we nooit lid zullen worden van een universele stam’; onze
cultuur is wat ons tot mens maakt (relativisme, Walzer)
Cultuur = levensstijl van een groep
• Je kunt haar ontbinden in factoren , i.c. normen, waarden, opvattingen, rituelen, praktijken,
omgangsvormen, eetgewoontes, taal, gebruiksvoorwerpen, kunstproducten, etc. etc.
• Een cultuur is meer dan de som van haar factoren, het geheel overstijgt de delen
o Een cultuur is minder dan de som van haar factoren, omdat ze:
1. niet op dezelfde concrete manier bestaat
2. niet de onderliggende oorzaak van die factoren is
,Het begrip cultuur
⚫ Iets dat gedeeld wordt door (bijna) alle leden van een sociale structuur
⚫ Iets dat oudere leden van de groep proberen door te geven naar de jongere leden en
⚫ Iets (waarden, wetten, gebruiken) dat van invloed is op gedrag, of iets dat iemands perceptie
van de wereld structuur geeft (Kroeber & Kluckhohn,
1952)
⚫ Cultuur betekent voor een samenleving wat persoonlijkheid betekent voor het individu
⚫ Cultuur is het collectief programmeren van de geest
Niveaus van cultuur
⚫ Nationaal
⚫ Regionaal
⚫ Sekse
⚫ Generatie
⚫ Sociale klasse
⚫ Organisatie / onderneming / afdeling
Dimensies van cultuurverschillen
⚫ Machtsafstand
⚫ Individualisme versus Collectivisme
⚫ Feminiteit versus masculiniteit
⚫ Onderzekerheidsvermijding: van zwak naar sterk
Diversiteit
⚫ Verscheidenheid
⚫ ‘Erkennen en waarderen van verschillen tussen personen.’
⚫ ‘The quality or state of having many different forms, types, ideas.’
⚫ ‘The state of having people who are different races or who have different cultures in a group
or organization.’
Onderzoek WRR
⚫ Als gevolg van komst nieuwe bevolkingsgroepen voelen zowel autochtone Nederlanders, als
ook ‘gevestigde’ groepen met een migratieachtergrond, zich steeds minder thuis en veilig in
hun buurt.
⚫ Ongemak omtrent verscheidenheid niet alleen merkbaar in achterstandswijken, maar ook in
welvarender wijken en gemeenten.
⚫ Overheid dient meer ook te hebben voor de komst van nieuwe groepen.
⚫ "Want hoe diverser een buurt wordt, hoe meer het samenleven onder druk komt te staan",
aldus socioloog Godfried Engbersen.
⚫ Economische gevolgen van de komst van nieuwe groepen: In sommige regio's heeft hun
komst een remmend effect op de economie, vooral in Noord- en Zuid-Holland en Utrecht.
Superdiversiteit
⚫ De veranderende migratiepatronen en hun impact op de samenleving.
⚫ Gaat niet alleen om toename diversiteit, maar om een groeiende diversiteit in de diversiteit.
⚫ Grote steden kennen toename van het aantal inwoners met een migratie-achtergrond.
⚫ Maar tegelijkertijd ook diversificatie van de diversiteit, verschillen in herkomst, taal, leeftijd,
verblijfsduur, sociaaleconomische positie, verblijfsstatus etc.
, ⚫ Majority-minority cities
⚫ Religieuze diversiteit
⚫ Transnationalisme
Diversiteit: Positief of negatief?
Problemen met diversiteit
⚫ Solidariteit tussen burgers neemt af dankzij migratie en diversiteit.
⚫ Vertrouwen tussen burgers in etnisch diverse wijken eveneens. Zowel binnen etnische groepen
als tussen etnische groepen.
⚫ Samenwerking wordt beperkter.
⚫ Sociaal kapitaal verdampt.
Hoe om te gaan met diversiteit?
⚫ Succesvol samenleven is in een diverse samenleving geen garantie
⚫ Er zitten positieve kanten aan, maar ook negatieve.
⚫ Negatieve effecten van diversiteit zouden tegengegaan moeten worden, maar hoe?
Diversiteit op de werkvloer
“David Livermore’s new book draws on extensive research to argue that diversity doesn’t always
work. It requires a strategy for culturally intelligent innovation.”
Diversiteit als politiek argument
⚫ Discussie over diversiteit is uiterst gepolitiseerd.
⚫ Diversiteit staat in de politiek en het publieke debat vaak voor ‘andere’ (d.w.z., niet-westerse)
burgers.
⚫ Sta je positief tegenover migratie en multiculturalisme ben je voor diversiteit, zo niet ben je
tegen.
⚫ Is er ook een middenpositie mogelijk?