Dit is een samenvatting waarin extra notities van de les zijn verwerkt + de inhoud van het boek. In deze samenvatting vind je alles terug wat te kennen was in de 1ste bach SEW in . Het vak werd gegeven door Jan Bouckaert en de werkcolleges door Eve Vanhaecht.
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Wat is economie? Object, doel en methode van de economische wetenschap . 5
1. Inleiding .............................................................................................................................. 5
2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften versus schaarse
middelen................................................................................................................................. 5
3. Het productieproces ........................................................................................................... 6
4. De productiemogelijkhedencurve van een land ................................................................ 8
5. Verruiming van de productiemogelijkheden ..................................................................... 9
7. Methodologische aspecten en economische analyse ...................................................... 11
8. Kritische kanttekeningen .................................................................................................. 12
Hoofdstuk 2: Het marktmechanisme ....................................................................................... 13
1. Inleiding ............................................................................................................................ 13
2. De marktvraag .................................................................................................................. 13
3. Het marktaanbod ............................................................................................................. 15
4. Het marktevenwicht (AV en AA samenvoegen): .............................................................. 16
5. De prijselasticiteit van de vraag en aanbod ..................................................................... 19
6. Andere elasticiteiten van vraag en aanbod...................................................................... 27
7. De markt en overheidsinterventies .................................................................................. 28
Hoofdstuk 3: Consumentengedrag en de afleiding van de vraag ............................................ 34
1. Inleiding ............................................................................................................................ 34
2. Nut, marginaal nut en consumptiebeslissingen ............................................................... 34
3. Preferenties, indifferentiecurven en nutsfuncties ........................................................... 36
4. De budgetrestrictie........................................................................................................... 41
5. De optimale keuze van de consument ............................................................................. 42
6. Veranderingen van het consumentenevenwicht (comparatieve statica) ....................... 44
7. Consumentengedrag in actie: toepassingen .................................................................... 48
8. Afleiding van de marktvraag uit de individuele vraagcurven .......................................... 49
9. Kritische kanttekeningen .................................................................................................. 49
Hoofdstuk 4: Productie en kosten van bedrijven op korte en op lange termijn ..................... 50
1. Inleiding ............................................................................................................................ 50
2. Bedrijven en de organisatie van de productie ................................................................. 50
3. Productie en kosten: enkele inleidende begrippen ......................................................... 51
4. Het gedrag van de producent op lange termijn: de optimale keuze van de inputs in de
productie .............................................................................................................................. 53
5. Productie en kosten op korte termijn .............................................................................. 61
1
,Algemene economie
6. samenhang tussen de korte- en de lange termijnkosten ................................................ 67
7. Besluit ............................................................................................................................... 68
Hoofdstuk 5: Prijsvorming onder verschillende marktstructuren ........................................... 69
1. Inleiding ............................................................................................................................ 69
2. Criteria voor het onderscheiden van verschillende marktvormen .................................. 69
3. Winstmaximerend gedrag ................................................................................................ 70
4. Zuivere mededinging ........................................................................................................ 70
5. Monopolie ........................................................................................................................ 76
6. Oligopolie ......................................................................................................................... 79
Hoofdstuk 6: Marktimperfecties en de rol van de overheid .................................................... 84
1. Inleiding ............................................................................................................................ 84
2. Welvaartimplicaties van de werking van de vrije markt .................................................. 84
3. Oorzaken van marktfaling en de rol van de overheid ...................................................... 86
4. Markt en overheid: complementaire rollen ..................................................................... 95
Micro- en macro-economie:..................................................................................................... 97
Hoofdstuk 7: productie, inkomens en bestedingen – de macro-economische benadering.... 97
1. Inleiding ............................................................................................................................ 97
2. Productie, toegevoegde waarde en factorvergoedingen ................................................ 97
3. Voorraden......................................................................................................................... 98
4. Soorten factorvergoedingen ............................................................................................ 99
5. Bruto – versus netto-product ........................................................................................... 99
6. Fundamentele gelijkheid tussen product, inkomen en bestedingen ............................ 100
7. Macro-economische identiteiten voor een gesloten economie (geen import of export)
zonder overheid ................................................................................................................. 100
8. Eenvoudige economische kringloop .............................................................................. 100
9. Bruto binnenlands product, netto nationaal inkomen, binnenlandse bestedingen en
besteding van het binnenlands product ............................................................................ 101
10. Financieringstekorten en -overschotten ...................................................................... 102
11. De nationale rekeningen van België............................................................................. 102
12. Waarderingsproblemen ............................................................................................... 103
13. Uitschakeling van de prijsinvloed ................................................................................. 104
14. De impliciete prijsindex van het bbp ............................................................................ 105
15. Grote en kleine economieën ........................................................................................ 105
16. Besluit ........................................................................................................................... 105
Hoofdstuk 8: Economische groei............................................................................................ 106
1. Inleiding .......................................................................................................................... 106
2
,Algemene economie
2. Definitie en maatstaven ................................................................................................. 106
3. Groeiboekhouding .......................................................................................................... 107
4. Neoklassieke groeitheorie .............................................................................................. 108
5. Nieuwe groeitheorie (Lucas&Romer) ............................................................................. 111
Hoofdstuk 9: Ongelijkheid en herverdeling ........................................................................... 113
1. Inleiding .......................................................................................................................... 113
2. Hoe meet men ongelijkheid ? ........................................................................................ 113
3. Inkomens- en vermogensongelijkheid: enkele opvallende trends ................................ 114
4. Oorzaken van ongelijkheid ............................................................................................. 114
5. Beleidsmaatregelen die ongelijkheid verminderen ....................................................... 114
6. Gaat minder ongelijkheid samen met hoge welvaart? .................................................. 115
Hoofdstuk 10: Macro-economisch evenwicht op korte en lange termijn ............................. 116
1. Inleiding .......................................................................................................................... 116
2. De aggregatieve vraag .................................................................................................... 116
3. Het aggregatieve aanbod in de korte termijn ................................................................ 117
4. Het aggregatieve aanbod in de lange termijn ................................................................ 119
5. Van korte termijn naar lange termijn............................................................................. 120
6. Macro-economisch evenwicht: vraag- en aanbodschokken.......................................... 121
7. Besluit ............................................................................................................................. 124
Hoofdstuk 11: Consumptie, investeringen en aggregatieve vraag ........................................ 125
1. Inleiding .......................................................................................................................... 125
2. De consumptiefunctie en de daaruit afgeleide spaarfunctie......................................... 126
3. De investeringsfunctie .................................................................................................... 128
4. Macro-economisch evenwicht ....................................................................................... 131
5. De investeringsmultiplicator .......................................................................................... 132
6. Instabiliteit in de aggregatieve vraag: het accelerator-multiplicatormodel ................. 133
Hoofdstuk 12: De budgettaire politiek ................................................................................... 134
1. Inleiding .......................................................................................................................... 134
2. Macro-economische betekenis van de overheid ........................................................... 134
3. Evenwichtsvoorwaarden ................................................................................................ 135
4. Het evenwichtsinkomen bij autonome belastingen ...................................................... 135
5. Discretionair budgettair beleid ...................................................................................... 136
Zijsprong H15: Open Economie .......................................................................................... 138
6. Automatische stabilisatoren .......................................................................................... 138
7. Budgettaire politiek en overheidstekort ........................................................................ 139
3
,Algemene economie
8. Effectiviteit van de budgettaire politiek......................................................................... 141
9. De overheidsschuld ........................................................................................................ 142
10. Het overheidstekort en de strekking van de budgettaire politiek ............................... 143
11. Besluit ........................................................................................................................... 143
Hoofdstuk 13: De monetaire politiek ..................................................................................... 144
1. Inleiding .......................................................................................................................... 144
2. De geldhoeveelheid ........................................................................................................ 144
3. Het geldaanbod = geldhoeveelheid ............................................................................... 144
4. De vraag naar geld .......................................................................................................... 148
5. Geldmarktevenwicht ...................................................................................................... 151
6. De monetaire politiek ..................................................................................................... 152
7. Gezamenlijk evenwicht op de geld- en goederenmarkt: het IS-LM-model ................... 153
8. De aggregatieve vraagcurve opnieuw bekeken ............................................................. 157
Hoofdstuk 14: Werkloosheid, inflatie en de Phillips-curve .................................................... 160
1. Inleiding .......................................................................................................................... 160
2. Werkloosheid ................................................................................................................. 160
3. Inflatie............................................................................................................................. 166
4. Phillips-curve .................................................................................................................. 169
5. Besluit: ............................................................................................................................ 170
4
,Algemene economie
Hoofdstuk 1: Wat is economie? Object, doel en methode van de
economische wetenschap
1. Inleiding
- Wat doet de economische wetenschap?
→ Inzicht geven in de maatschappelijke organisatie (vanuit een specifieke invalshoek)
o Om betere beslissingen te kunnen nemen in het dagelijks leven
o Om de problemen van de wereld waarin we leven beter te begrijpen
o Om een beter beleid te kunnen voeren
- Denk aan de huidige coronacrisis
2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften versus schaarse
middelen
- Spanning tussen de veelvuldige behoeften en beperkte (schaarse) middelen =
economie
- Keuzeprobleem ontstaat hierdoor (je kan elke euro maar 1 keer uitgeven)
- Economische goederen → nut en schaarste zijn aanwezig
- Vrije goederen → niet-schaarse goederen (vb. lucht ~ er hangt geen ‘prijskaartje’
aan)
- Nieuwe schaarsten → er is een tekort, maar het is geen betalend product
Keuzes en opportuniteitskosten:
- Wie kiest, geeft iets anders op:
= opportuniteitskost
= de waarde van het beste alternatief dat men opgeeft door deze keuze te maken
o Vb. Opportuniteitskost van studeren?
▪ Je kiest voor studeren, maar geeft een werkloon (= de
opportuniteitskost) op
Definitie
- Economische analyse = gaat na hoe beslissingsmakers keuzes maken en wat daarvan
de private en maatschappelijke gevolgen zijn
- Economie = sociale wetenschap die tot voorwerp heeft het beheer van schaarse
middelen
5
,Algemene economie
Dit beheer van de beschikbare middelen omvat 3 typische problemen:
- Volledige aanwending v.d. schaarse middelen = stabilisatieprobleem
- Allocatie (toewijzing) v.d. schaarse middelen: wat, hoeveel en hoe produceren =
allocatieprobleem
- Verdeling (distributie) v.d. economische goederen tussen economische subjecten =
verdelingsprobleem
Micro- en macro-economie:
- Micro-economie gaat na hoe individuen en bedrijven (individuele economische
agenten) beslissingen nemen.
o (Heeft dus vnl. betrekking op allocatie- en distributieproblemen.)
- Macro-economie bekijkt het geaggregeerde niveau en bestudeert vraagstukken die
de economie als geheel beïnvloeden.
o (Heeft dus vnl. betrekking op het stabilisatieprobleem.)
3. Het productieproces
- Productie: alle activiteiten
o Economische goederen zijn schaars
o Kapitaalgoederen dienen om economische goederen tot stand te brengen
o Consumptiegoederen dienen voor consumptie (vb. brood)
De productiefactoren:
- Primaire productiefactoren
o Arbeid (L)
▪ Fysiek en intellectueel
▪ Wordt gemeten door gepresteerde arbeidsuren
o Natuur (N)
▪ Grond en grondstoffen: natuurlijke rijkdommen
- Afgeleide productiefactoren
o Kapitaal (K)
▪ Door mensen geproduceerde productiemiddelen
- Ondernemersinitiatief: menselijk kapitaal
Omwegproductie (schema van het productieproces):
6
,Algemene economie
De productiefunctie:
= een technische relatie tussen de hoeveelheid productiefactoren (inputs) en de
maximale hoeveelheid economische goederen (output) die men daarmee kan
produceren.
- 𝑋 = 𝑓(𝐿, 𝐾, 𝑁)
o X = hoeveelheid output
o L = hoeveelheid arbeid (labour)
o N = hoeveelheid natuur
o K = hoeveelheid kapitaal
o f = een bepaalde functionele vorm
- Eenvoudig voorbeeld: economie produceert slechts twee goederen: graan en kleding
Cijfervoorbeeld:
Productie graan Productie kleding
Hoeveelheid arbeid Hoeveelheid graan Hoeveelheid arbeid Hoeveelheid kleding
1 5 1 1
2 9 2 2
3 12 3 3
4 14 4 4
5 15 5 5
(We veronderstellen dat N en K constant blijven.)
Positief verband tussen input (arbeid) en output (dus marginaal product van arbeid is > 0)
Marginaal product = met hoeveel stijgt mijn output graan als ik meer arbeiders inzet
Hoeveelheid Hoeveelheid 8 Hoeveelhei
graan kleding 7 d kleding
15 0
6
f
14 1 5 e
4 d
12 2 3 c
2
9 3 b
1
a
5 4 0
Hoeveelheid graan
0 5 10 15 20
0 5
Productiemogelijkhedencurve:
= Geeft alle combinaties van de productie van economische goederen die tot stand komen
bij volledige aanwending van de beschikbare productiefactoren
- Illustreert de begrippen:
o Schaarste = beperkte middelen (vb. arbeiders)
o Opportuniteitskost (vb. meer graan zorgt dat ik een deel van de
kledingproductie moet opgeven, dat zijn de werkelijke kosten aan de extra
graanproductie)
o Keuzeprobleem = alle punten op de curve zijn mogelijk, maar welke kies ik?
- Omvat twee beheerproblemen:
o Volledige aanwending van middelen (= stabilisatie- probleem)
o Allocatieprobleem = welk punt op de curve kies ik? Hoeveel produceer ik van
elk goed?
8
,Algemene economie
Productiemogelijkhedencurve weergeeft het verschil in:
- Oorlogseconomie vs. vredeseconomie
- Levensnoodzakelijke vs. luxegoederen
- Consumptie- vs. kapitaalgoederen
- Private vs. publieke goederen
5. Verruiming van de productiemogelijkheden
Belangrijke determinanten:
- Arbeidsverdeling en specialisatie
o Nadeel: vervreemding van het eindproduct leidt tot minder motivatie
- Vooruitgang in de technologische kennis
- Wijzigingen in de economische ordening
o Vb. winkels zijn vaker open dus moet er meer geproduceerd worden
Deze 3 elementen samen noemen we technologische vooruitgang (T):
→ X= f(L, N, K, T )
6. Centrale planning versus het marktmechanisme
Hoe wordt het allocatie- en distributieprobleem opgelost?
- Centrale planning (centraal geleide economie)
- Markt (markteconomie)
- Markt en overheid (gemengde economie)
Centraal geleide economie (werkt bij een weinig ontwikkelde economie):
- Centraal overheidsorgaan stelt plan op voor input en output: welke en hoeveel
goederen geproduceerd gaan worden en hoe.
- Vb. voormalige Oostbloklanden, Cuba, Noord-Korea
- Problemen:
o Interne consistentie plan – de vereiste hoeveelheden moeten juist worden
afgeleid en de totale benodigde productiefactoren mogen de beschikbare
middelen niet overtreffen – rantsoeneringsprobleem
o Administratieve inefficiëntie – informatieprobleem
o Tekort aan flexibiliteit
o Motivatieprobleem
- Kapitaalgoederen versus consumptiegoederen
9
, Algemene economie
Markteconomie:
- Marktprijs staat centraal
- Principe: de markt werkt op basis van de beslissingen van individuele consumenten
en producenten
- Vrije prijsvorming (staat centraal en) brengt wensen van vragers en aanbieders
samen en stuurt.
- Prijsmechanisme: 3 functies:
o Informatie over de relatieve schaarste – informatiefunctie
o Signalen/prikkels voor producenten en consumenten – motivatiefunctie
o Rantsoeneringsfunctie
o Primaire inkomensverdeling (zonder overheid)
▪ Wat de consument betaalt → krijgt de producent
- Efficiënt systeem dat als vanzelf voor evenwicht zorgt (‘invisible hand’ van Adam
Smith)
- Problemen: efficiëntie alleen in ideaaltypische situatie (zie ook H6)
o Signaalfunctie verstoord bij monopolie
o Publieke goederen worden omwille van hun karakteristieken niet aangeboden
door de markt
o Externe effecten (vb. milieuverontreiniging) niet verrekend via de markt
▪ Bij luchtvervuiling is er een derde partij nodig om het te neutraliseren
o Primaire inkomensverdeling sociaal niet altijd aanvaardbaar → secundaire
inkomensverdeling (met tussenkomst v.d. overheid d.m.v. belastingen)
- Evaluatie
o Stabilisatieprobleem: hoog- en laagconjunctuur; werkloosheid
o Distributieprobleem: inkomensongelijkheid
o Allocatieprobleem: marktfalingen (monopoliemacht, publieke of collectieve
goederen, externe effecten, asymmetrische informatie)
▪ Signaalfunctie verstoord bij monopolie
▪ Publieke goederen worden omwille van hun karakteristieken niet
aangeboden door de markt
▪ Externe effecten (vb. milieuverontreiniging) niet verrekend via de
markt
Bij luchtvervuiling is er een derde partij nodig om het te
neutraliseren
▪ Primaire inkomensverdeling sociaal niet altijd aanvaardbaar →
secundaire inkomensverdeling (met tussenkomst v.d. overheid d.m.v.
belastingen)
Gemengde economie:
- Marktmechanisme met overheidsinterventie (komt tussen of vult aan)
o Aanvulling op het marktmechanisme: vb. verdeling en financiering van
collectieve (= publieke) goederen
o Tussenkomst in het marktmechanisme: vb. maximumprijs vastleggen, anti-
kartelvorming
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper liesherreman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
