Samenvatting inleiding praktische filosofie A
Universiteit Leiden
Pedagogische wetenschappen jaar 1
2022
Inhoudsopgave
College 1: Inleiding......................................................................................................................................... 2
Samenvatting boek H1.........................................................................................................................................6
.................................................................................................................................................................... 10
College 2: Politieke filosofie......................................................................................................................... 10
Samenvatting boek H5 & 6.................................................................................................................................20
College 3: Bestaansethiek & oordelen.......................................................................................................... 23
Samenvatting boek H2 & 3.................................................................................................................................29
College 4: Filosofie als maatschappijkritiek................................................................................................... 39
Samenvatting boek H4.......................................................................................................................................44
College 5: Existentiefilosofie......................................................................................................................... 46
Samenvatting H7 boek.......................................................................................................................................49
College 6: Wetenschapsfilosofie................................................................................................................... 49
Samenvatting boek H8.......................................................................................................................................53
College 7: Kind zijn, rechten van een kind..................................................................................................... 53
Samenvatting boek Archard deel 1 & 2 & 3.......................................................................................................62
College 8: Archard deel 3.............................................................................................................................. 69
,College 1: Inleiding
Filosofie A: tentamen MC vragen
Filosofie B: schriftelijke opdracht: zelf filosoferen/reflecteren
Boeken: Brabander en Archard 3e druk!
Van gedachten wisselen
- Kunnen we anders denken?
Praktische filosofie
Sociale en politieke filosofie:
- Hoe moeten we met elkaar omgaan?
- Waar ligt de grens van onze vrijheid?
- Wat maakt een samenleving rechtvaardig?
- Mag de overheid zich met ons leven bemoeien?
Ethiek:
- Hoe kunnen we goed van kwaad onderscheiden?
“Verwonder je over het alledaagse – breek met heersende opinies” - Plato
Opleiden is socialiseren
Student voegen naar bestaande orde en manieren
Student op een bepaalde manier leren nadenken
- Stilzwijgende censuur – er zijn ook andere manieren
Margaret Mead (1901-1978): “Children must be taught how to think, not what to
think”
Filosofie als opening voor nieuwe perspectieven
Geen wetenschap die de werkelijkheid wil verklaren
Stel heersende manier van denken en de heersende opvattingen in de
samenleving ter discussie
- Heersende opvattingen sluiten andere perspectieven uit – filosofie schudt
wakker
Verschil tussen filosofie en wetenschap
Menswetenschappen zijn empirische wetenschappen: psychologie, sociologie,
antropologie, pedagogiek
Gaan uit van definities
Filosofie onderzoekt de definities, stelt fundamentele vragen. Wat is het?
Bestaat het?
Men filosofeert al eeuwenlang, wereldwijd
Westerse filosofie gebaseerd op klassieke Griekse filosofie
Oosterse filosofie niet gescheiden van religie
- Boeddhistische filosofie
- Confucianisme
- Hindoeïstische filosofie
- Taoïsme
,Er is altijd gefilosofeerd over opvoeding
Oudheid
- Socrates, Plato, Aristoteles, Augustines van Hippo
Middeleeuwen
- Thomas van Aquino
Humanisme
- Erasmus, Melanchton, de Montaigne
Verlichting
- Comenius, Locke, Rousseau, Kant
Hedendaags
- Dewey
Socrates en Plato: Socratische methode
Tot na de middeleeuwen: meer verklaringen dan alleen zintuiglijk bewijs of
rede
Geloof
Gevoel
“Instinct”
Religie
- Kon hoop verklaren
- Vertrouwen
Copernicaanse wending: de mens is niet langer het middelpunt van het
universum… - Copernicus
- Er werden dingen uitgevonden
- Niet alles klopte wat in de bijbel stond
Verklaringen van wetenschappers in plaats van antwoorden van theologen
Copernicus (1473-1543)
Galilei (1564-1642)
Kepler (1571-1630)
Newton (1642-1727)
Gevolg: mens ontdekt zichzelf als autonoom subject, fundament van werkelijkheid
en weten.
De verlichting: optimistisch geloof in menselijke rede
Kennis en wetenschap laten mens betere wereld creëren
Wantrouwen tegenover religie
“Durf te denken!” – Kant (1724-1804)
Vroege opvoedingshandleidingen
Voor de verlichting voornamelijk door:
- Dichters: romantische ideeën
- Dokters: theoretisch (al dan niet onderbouwd)
- Verloskundigen: praktisch
De eerste complete opvoedings-theorieën kwamen tijdens verlichting, van
filosofen
De eerste pedagogen waren filosofen
, Rousseau: kind opvoeden weg van
slechte invloeden, de stad etc.
- Het kind kan dan niet anders
dan opgroeien als een goed
kind.
Verlichting zorgde voor wetenschappelijk wereldbeeld
Kritiek: mechanistisch wereldbeeld
Mens en omgeving worden beheerst en gerationaliseerd
- Mensen draaien mee als geoliede onderdelen in scholen, ziekenhuizen,
gevangenissen, etc.
Opvoeden met als doel: meedraaien
Is de mens autonoom?
Meesters van het wantrouwen:
- Freud: we worden door onbewuste drijfveren beïnvloed
- Nietzsche: menselijke autonomie is hoogmoed
- Marx: we worden door maatschappelijke verhoudingen bepaald
Moderne kritiek:
- Foucault
- Latour, Nussbaum, Sandel
Zijn wij autonoom?
Verlichting: vrije wil tegenover Gods wil
Is er nu sprake van vrije wil?
Filosofische vragen:
- Heeft de mens een vrije wil? Wat is dat?
- Hoe autonoom zijn wij?
- Worden we (onbewust) ingeperkt?
Onderdeel van machine?
Beschikken wij over technische middelen of beschikken zij over ons?
- Kunnen wij zonder smartphone, internet?
- Kan economie zonder moderne middelen?
Robotisering
- Ten koste van autonomie, zorg, geluk, welzijn, verantwoordelijkheid,
menselijkheid?
In wiens belang?
Gezondheidsapps
- Autonome hulp?
- Informatie naar verzekeraars?
Is intelligentie een uniek menselijk mechanisme?
