Hallo !
In deze samenvatting vind je alle te kennen leerstof voor het vak persoonlijkheidspsychologie kaderend binnen de opleiding orthopedagogie aan HoGent. Met deze samenvatting had ik 19/20 in eerste zit! Deze samenvatting bevat alle te kennen leerstof uit de cursus, de les en de PowerPoint. D...
persoonlijkheidspsychologie
Bachelor in de orthopedagogie
Thyra Janssens
MT2 – SEMESTER 2
1
,2
,Inhoudsopgave
1. Zelfbeeld en zelfwaardering .................................................................................................. 9
1.1 Inleiding ................................................................................................................................... 9
1.2 Begripsbepaling ....................................................................................................................... 9
1.2.1 Het zelfbeeld .......................................................................................................................... 9
1.2.2 Zelfwaardering........................................................................................................................ 9
1.2.3 Zelfpresentatie ..................................................................................................................... 10
1.2.4 Zelfbeschikking ..................................................................................................................... 10
1.2.5 Zelfhandhaving ..................................................................................................................... 11
1.3 Een theoretisch kader : het persoonsmodel van Verhofstadt-Denève ................................. 13
1.3.1 De persoon als dynamische IK-MIJ relatie..................................................................... 13
1.3.2 Dimensies van het zelfbeeld : 6 fenomenologische zelfconstructies ............................ 14
1.3.3 Persoonskenmerken en condities ................................................................................. 17
1.3.4 Intern en extern zelfbeeld ............................................................................................. 17
1.4 Informatiebronnen bij de opbouw van het zelfbeeld ........................................................... 18
1.4.1 Introspectie ................................................................................................................... 18
1.4.2 Percepties van ons eigen gedrag ................................................................................... 18
1.4.3 Jezelf vergelijken met anderen...................................................................................... 18
1.4.4 Het autobiografisch geheugen ...................................................................................... 19
1.4.5 Culturele perspectieven ................................................................................................ 19
1.4.6 Besluit ............................................................................................................................ 19
1.5 De ontwikkeling van een zelfbeeld en zelfbepaling .............................................................. 20
1.5.1 Inleiding ......................................................................................................................... 20
1.5.2 De ontwikkeling van taal : baby/peuter ........................................................................ 20
1.5.3 Kinderen in de leeftijd van 3 – 4 jaar............................................................................. 20
1.5.4 Kinderen in de leeftijd van 5 tot 7 jaar .......................................................................... 21
1.5.5 Kinderen in de leeftijd van 8 tot 11 jaar ........................................................................ 22
1.5.6 De adolescentie ............................................................................................................. 23
1.5.7 Besluit – samenvattend kader ....................................................................................... 23
1.5.8 Ontwikkeling van de reflectie op een ander ................................................................. 25
1.6 Zelfwaardering verder uitgediept ......................................................................................... 26
1.6.1 Het unidimensionele model .......................................................................................... 26
1.6.2 Het Multidimensionele model....................................................................................... 26
1.6.3 Het hiërarchisch model ................................................................................................. 26
1.6.4 Het zelfwaarderingsmodel van Harter .......................................................................... 27
1.6.5 De behoefte aan zelfwaardering – zelfdiscrepantietheorie .......................................... 30
3
, 1.7 Zelfpresentatie ...................................................................................................................... 32
1.7.1 Strategische zelfpresentatie .......................................................................................... 32
1.7.2 Zelfverificatie ................................................................................................................. 32
1.8 Doelstellingen H1 .................................................................................................................. 33
2. Persoonlijkheid ................................................................................................................... 36
2.1 Een definiëring van het begrip persoonlijkheid .................................................................... 36
2.2 Onderscheid tussen persoonlijkheid, temperament en karakter ......................................... 37
2.2.1 Persoonlijkheid .............................................................................................................. 37
2.2.2 Temperament ................................................................................................................ 37
2.2.3 Karakter ......................................................................................................................... 37
2.2.4 Onderlinge verschillen ................................................................................................... 38
2.2.5 Schema : onderscheid tussen persoonlijkheid, temperament en karakter .................. 38
2.3 De geschiedenis van de persoonlijkheidspsychologie........................................................... 39
2.3.1 Wanneer is de eerste persoonlijkheidstheorie ontstaan? ............................................ 39
2.3.2 Waardoor is de persoonlijkheidspsychologie beïnvloed? ............................................. 41
2.3.3 Vraagstukken ................................................................................................................. 43
2.4 Ideografische en nomothetische benadering ....................................................................... 43
2.4.1 Ideografische benadering .............................................................................................. 43
2.4.2 Nomothetische benadering ........................................................................................... 44
2.4.3 Verschillen ..................................................................................................................... 45
2.5 Meten van persoonlijkheidskenmerken................................................................................ 45
2.5.1 Psychometrische methoden .......................................................................................... 45
2.5.2 De factoranalytische methode ...................................................................................... 46
2.5.3 Factoranalytische studies van de persoonlijkheid ........................................................ 47
2.5.4 Karaktertrektheorieën ................................................................................................... 47
2.5.5 Persoonseigenschappen of situaties? ........................................................................... 47
2.6 The big five ............................................................................................................................ 48
2.6.1 De vijf persoonlijkheidsdimensies ................................................................................. 48
2.6.2 HIPIC : de dimensionale vragenlijst ............................................................................... 49
2.6.3 De geschiedenis van de vijf dimensionele begrippen .......................................................... 49
2.6.3 De basis van het vijf-factoren model : de lexicale hypothese ....................................... 50
2.7 Meetinstrumenten van persoonlijkheid................................................................................ 51
2.7.1 De NEO-PI-R / NEO-FFI .................................................................................................. 51
2.7.2 HIPIC .............................................................................................................................. 52
2.8 Persoonlijkheid van kinderen ................................................................................................ 53
4
, 2.9 Extra: temperament, persoonlijkheid en de ontwikkeling van emotionele- en
gedragsproblemen ............................................................................................................................ 54
2.10 Doelstellingen H2 .................................................................................................................. 59
3. Emoties en emotionele intelligentie .................................................................................... 62
3.1 Definiëring en omkadering van het begrip emotie ............................................................... 62
3.1.1 Emoties : de reacties van een heel systeem ................................................................. 62
3.1.2 Een mogelijke definitie .................................................................................................. 64
3.1.3 Eigenschappen van een emotionele ervaring ............................................................... 64
3.1.4 Onderscheid gevoel, emotie en stemming ................................................................... 64
3.1.5 Waar dienen emoties voor? .......................................................................................... 67
3.1.6 Primaire en secundaire emoties .................................................................................... 68
3.2 De zes basisemoties .............................................................................................................. 69
3.3 Emoties cultuurgebonden of aangeboren?........................................................................... 69
3.3.1 Onderzoek van Paul Ekman ........................................................................................... 69
3.3.2 Uitingsregels van emoties binnen verschillende culturen ............................................ 70
3.4 Kan men leugenaars ontmaskeren? ...................................................................................... 72
3.5 Theorieën over het tot stand komen van emoties ................................................................ 73
3.5.1 James Lange Theorie ..................................................................................................... 73
3.5.2 Cannon-Bard theorie ..................................................................................................... 75
3.5.3 Schachter-Singer : 2 factorentheorie ............................................................................ 76
3.5.4 Theorie van LeDoux ....................................................................................................... 77
3.5.5 Conclusie emotietheorieën ........................................................................................... 79
3.6 Emotionele intelligentie : EQ ................................................................................................. 79
3.6.1 onderdelen van de emotionele vaardigheid verder uitgediept .................................... 80
3.7 Doelstellingen H3 : emoties en emotionele intelligentie ...................................................... 81
4. Stress, burn-out en coping................................................................................................... 84
4.1 een breed begrip ................................................................................................................... 84
4.2 gezonde en ongezonde stress ............................................................................................... 85
4.2.1 Kenmerken van gezonde stress ..................................................................................... 85
4.2.2 Kenmerken van ongezonde stress................................................................................. 86
4.3 Bronnen van stress ................................................................................................................ 87
4.3.1 Alledaagse problemen ................................................................................................... 87
4.3.2 Levensgebeurtenissen ................................................................................................... 88
4.3.3 Traumatische ervaringen............................................................................................... 88
4.3.4 Chronische stress : de duur van stressvolle gebeurtenissen......................................... 89
4.4 Model voor ongezonde stress ............................................................................................... 89
5
, 4.4.1 De rol van doelen en het ontstaan van ongezonde stress ............................................ 91
4.4.2 De rol van persoonlijkheid in het ontstaan van ongezonde stress ............................... 92
4.5 Beoordelingsprocessen ......................................................................................................... 93
4.5.1 Attributionele en verklarende stijlen ............................................................................ 93
4.5.2 Percepties van controle ................................................................................................. 94
4.5.3 Optimisme ..................................................................................................................... 95
4.5.4 Positieve emoties .......................................................................................................... 95
4.6 Langdurige ongezonde stress op het werk : burn-out .......................................................... 95
4.6.1 Een verhaal over stress en overspanning ...................................................................... 95
4.6.2 Stress is eigen aan de hulpverlening ............................................................................. 96
4.6.3 Burn-out als eindfase van een langdurig proces ........................................................... 97
4.6.4 Wat is een burn-out?..................................................................................................... 99
4.6.5 Beïnvloedende factoren .................................................................................................. 102
4.6.6 Onderscheid stress en burn-out? ....................................................................................... 105
4.7 Consequenties van stress en burn-out voor jezelf en de omgeving ................................... 106
4.8 Coping: omgaan met stress ....................................................................................................... 107
4.8 Stress en burn-out: wat kan je er zelf aan doen?................................................................ 109
4.8.1 Zicht krijgen op de eigen hulpverleningsstijl ...................................................................... 109
4.8.2 Anders leren denken .......................................................................................................... 109
4.8.3 Zorgen voor jezelf ............................................................................................................... 111
4.8.4 Evenwicht tussen werk en ontspanning ............................................................................. 111
4.8.5 Een gezonde levensstijl ...................................................................................................... 112
4.9 Doelstellingen H4 : stress, burn-out en coping ................................................................... 114
5. Faalangst ...........................................................................................................................117
5.1 Faalangst.................................................................................................................................... 117
5.1.1 Angst ................................................................................................................................... 117
5.1.2 Angst als levenstrek ..................................................................................................... 118
5.1.3 Angst als toestand .............................................................................................................. 118
5.2 Faalangst.............................................................................................................................. 118
5.2.1 Begripsomschrijving .................................................................................................... 118
5.2.2 Een definitie................................................................................................................. 119
5.2.3 Soorten faalangst ........................................................................................................ 119
5.2.4 Types faalangstigen ..................................................................................................... 121
5.2.5 Factoren die een invloed hebben op faalangst ........................................................... 121
5.2.6 Herkennen van faalangst (kenmerken) ....................................................................... 126
5.2.7 Signalen van faalangst op 3 domeinen..................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
6
, 5.2.8 Verschillende gedragspatronen (uitingsvormen) ........................................................ 129
5.3 Conceptuele benadering: beschrijvend procesmodel van motivatie en faalangst ............. 130
5.3.1 Component 1: inschatten v.d situatie (motieven en behoeften) ................................ 131
5.3.2 Component 2: inschatten vd eigen copingmogelijkheden (kansen op succes, risico tot
falen)............................................................................................................................................ 131
5.3.3 Component 3: doelstellingen ............................................................................................. 132
5.3.4 Component 4: voorbereiding ............................................................................................. 132
5.3.5 Component 5: uitvoering ................................................................................................... 133
5.3.6 Component 6: resultaatsevaluatie ..................................................................................... 134
5.3.7 Component 7: oorzakelijke attributie ................................................................................ 134
5.3.8 Component 8: permanent leerproces ................................................................................ 134
5.4 Meten van faalangst ............................................................................................................ 136
5.4.1 Examen Toets Attitude Vragenlijst (ETAV) .................................................................. 136
5.4.2 De Vragenlijst aangaande Studie- en Examenvaardigheden (VaSEV) ......................... 136
5.5 Hoe omgaan met faalangst?................................................................................................ 137
5.5.1 Anders leren denken ................................................................................................... 139
5.5.2 Faalangsttraining in groep ........................................................................................... 145
5.5.3 Ouders en faalangst............................................................................................................ 145
7
, Zelfbeeld en
zelfwaardering
8
, 1. Zelfbeeld en zelfwaardering
1.1 Inleiding
2 belangrijke fenomenen over onze “zelf”
1. Het vermogen tot zelfreflectie
- Noodzakelijk om motieven, emoties en oorzaken van eigen gedrag te begrijpen
- Komt anders gevoelloos over
2. Het zelf wordt door sociale factoren beïnvloed
- Manier waarop we ons eigen gedrag sturen wordt door de mensen rondom ons
beïnvloed
1.2 Begripsbepaling
1.2.1 Het zelfbeeld
Wat?
= Het beeld dat iemand heeft van de eigen persoon
• Van jongs af aan gevormd
• In verbrand gebracht met eigen functioneren
• Zelfbeeld staat op de inhoud en structuur van de zelfkennis
Inhoud van zelfkennis
• Uitspraken die de persoon over zichzelf zou kunnen doen
Vb : Ik kan goed sporten
Structuur van de zelfkennis
• De manier waarop een persoon zijn opvattingen en verwachtingen over zichzelf
organiseert
Vb : het liefst doe ik balsporten zoals volley en basket
1.2.2 Zelfwaardering
Wat?
= De oordelende houding die we hebben tegenover onszelf
• Het affectieve aspect van het zelfbeeld
• Positieve of negatieve evaluatie → beïnvloed gedachten en gevoelens
9
, Voorbeeld zelfwaardering
Vb : L. heeft een lage zelfwaardering. Ze vindt zichzelf vaak lelijk en dom.
Hierdoor gaat ze zich ook een stuk minder inzetten voor haar schoolwerk omdat
ze er toch van overtuigd is dat ze slechte punten zal halen
1.2.3 Zelfpresentatie
Wat?
= Is het beeld dat mensen van zichzelf ophangen zodanig dat anderen een beeld van hen
kunnen vormen
Discrepantie
• het interne zelfbeeld hoeft niet altijd overeen te stemmen met extern zelfbeeld
→ doen ons soms anders voor dan we werkelijk zijn
doel zelfrepresentatie
• controle te krijgen op het gedrag van anderen t.o.v. onszelf
Vb : in de buurt van anderen doet Lisa zich ‘Alwetend’ voor. Ze vindt het
belangrijk om te pas en te onpas haar mening te verkondigen en ze wil dat
anderen naar haar opzien en rekening met haar houden
1.2.4 Zelfbeschikking
Wat?
= Heeft te maken met de oorzaak die we aan ons eigen gedrag toekennen
Prestaties en mislukkingen
• belangrijk voor zelfbeeld dat we prestaties en mislukkingen verklaren
→ negatief zelfbeeld : slagen aan externe, oncontroleerbare en onstabiele
factoren en mislukken aan interne, stabiele en controleerbare factoren
Vb : S. heeft goede punten omdat ze zegt dat de toets gemakkelijk was. Ze
legt de oorzaken buiten haar persoon terwijl het belangrijk is voor ons
zelfbeeld om successen toe te schrijven aan interne factoren
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper thyrajanssens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
