Samenvatting
Samenvatting Biologie thema 4 havo 5 samengevat
In dit document is thema 4, transport samengevat. Paragraaf 1 t/m 5. Plaatjes uit het boek zijn toegevoegd.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Transport1. Transportsystemen
De houtvaten vervoeren water en mineralen van de
wortels via de stengels naar de bladeren. Deze gaan dus
omhoog, ook wel de anorganische sapstroom genoemd.
De bastvaten vervoeren water en assimilatieproducten
vanuit de bladeren naar alle delen van de plant,
organische sapstroom.
Planten nemen via de wortels mineralen en water op. De
houtvaten en bastvaten liggen in de centrale cilinder. De
buitenste laag cellen heet de endodermis. Deze zorgt
voor selectieve opnamen van mineralen. In de celwanden
van de endodermiscellen bevindt zich het bandje van
Caspary. Deze is niet doorlaatbaar voor water en
mineralen, zoals de meeste celwanden dat wel zijn. Door
de osmotische druk wordt het water getransporteerd naar de centrale cilinder. Hierdoor ontstaat
worteldruk. De bandjes van Caspary zorgen ervoor dat het water niet kan terugstromen.
Vanaf de centrale cilinder wordt transport mogelijk door de capillaire werking. Hierdoor stijgt een
vloeistof in een smal buisje (een stengel van een plant). Dit kan door cohesie, watermoleculen trekken
aan elkaar en gaan omhoog. En adhesie, watermoleculen plakken aan de celwand en gaan omhoog.
Deze samen zijn groter dan de zwaartekracht en komen dus omhoog. Door huidmondjes in de
bladeren verdampt water. S’nachts zijn alle huidmondjes gesloten. Bastvaten vervoeren alle
organische producten van glucose. Houtvaten gaan alleen omhoog, maar bastvaten kunnen naar
boven en beneden.
Bij planten vindt er transport plaats twee kanten op. Bij dieren is het circulair, het stroomt rond.
Geleedpotigen hebben een open circulatiesysteem. Gewervelde dieren hebben een bloedsomloop. Dit
is een gesloten systeem, bloed en andere lichaamsstoffen zijn gescheiden. Een gesloten systeem kan
meer afstand afleggen en is efficiënter. Regenwormen hebben meerdere harten.
Vissen hebben een enkelvoudige bloedsomloop. Per
omloop stroomt het bloed een keer door het hart. Vanuit
de boezem wordt het bloed naar de kamer gepompt en
die pompt het naar de kieuwen.
Bij de mens hebben we een gesloten circulatiesysteem.
Het roodgekleurde bloed is zuurstofrijk. Het blauwe is
zuurstofarm. Het hart is gescheiden in twee helften,
linkerharthelft en rechterharthelft. De rechterharthelft zorgt voor de kleine bloedsomloop. Van het
hart naar de longen , hierbij wordt zuurstof opgenomen en koolstofdioxide afgegeven. De
linkerharthelft zorgt voor de grote bloedsomloop, vanuit het hart naar alle organen. Hierbij worden
zuurstof en voedingsstoffen afgegeven aan de cellen. Per omloop stroomt het bloed twee keer door het
hart, het heet een dubbele bloedsomloop.
Bloed heeft ook nog andere functies. Ze verdelen de warmte over het lichaam die vrijkomen bij
dissimilatie, hierdoor behouden wij constant dezelfde temperatuur. Ook speelt bloed een rol bij de
afweer tegen ziekteverwekkers.
, 2. Het hart
In de borstkas, onder het borstbeen ligt je hart. Over het hart lopen
bloedvaten, we noemen ze kransslagaders. Het hart is een holle spier die
energie verbruikt. De kransslagaders voorzien het hartspierweefsel van
zuurstof en voedingsstoffen. Afvalstoffen worden weggevoerd door
kransslagaders. De linkerharthelft en rechterharthelft zijn gescheiden
door een harttussenwand.
Elke harthelft bestaat uit een boezem en een kamer. De boezems zitten
als een soort zakje op de kamer. De boezems en kamer zijn van elkaar
gescheiden door hartkleppen. Ook aan het begin van de longslagader en de aorta zitten hartkleppen.
Het bloed uit je lichaam komt het hart binnen door de onderste en bovenste holle ader. Deze monden
uit in je rechterboezem, vanuit hier stroomt het bloed naar de rechterkamer. Deze pompt het bloed
weer in de longslagader, vanuit hier gaat het naar de longen. Vanaf de longen komt het bloed weer
terug in de linkerboezem vanuit hier naar de linkerkamer, deze pompt het in de aorta. Vanaf hier
stroomt het bloed naar alle organen in het lichaam.
Bij de werking van het hart zijn er telkens drie fasen die
elkaar onderscheiden. De hartslag begint als de boezems
zijn volgestroomd met bloed uit de holle aders en de
longslagaders. De boezems trekken tegelijk samen.
Hierdoor stroomt het bloed de kamers in. De
hartkleppen sluiten door de druk die wordt gecreëerd. De
pezen staan strak gespannen, tijdens het samentrekken
van de kamers ontspannen de boezems. Het
samentrekken van hartspierweefsel heeft systole, de
ontspanning heet diastole.
Als de druk in de kamers hoger is dan in de aorta en in de longslagaders, worden de
halvemaanvormige kleppen opgedrukt en het bloed wordt in de aorta en longslagaders gepompt. Als
de kamers en boezems zijn ontspannen komt de hartpauze. Er zijn twee harttonen te horen. Als de
kamers samentrekken, slaan de hartkleppen dicht en als de halvemaanvormige kleppen dichtslaan.
Als er hartruis te horen is slaan de kleppen niet goed dicht
De samentrekking van het hartspierweefsel wordt veroorzaakt door impulsen. Deze ontstaan in de
wand van de rechterboezem, de sinusknoop. Vanuit de sinusknoop worden de impulsen eerst naar het
spierweefsel in de wand van beide boezems geleid. Hierdoor ontstaat de samentrekking van de
boezems. Later komen de impulsen aan in de kamers, hierdoor ontstaat de samentrekking van de
kamers. Dit kan worden gemeten en worden weergegeven in een elektrocardiogram.
De snelheid waarmee de sinusknoop impulsen afgeeft noem je de hartslagfrequentie. Deze hangt
samen met de lichaamsactiviteit. De bloeddruk wordt geregeld door negatieve terugkoppeling. De
hersenstam kan de bloeddruk regelen, deze kan beïnvloed worden door emotie. Adrenaline en de
hersenstam zorgen dan voor een verhoogd hartritme. De hartslagfrequentie is ook afhankelijk van de
lichaamsgrootte. De hoeveelheid bloed er wordt rondgepompt noem je het slagformule. Het
slagformule is afhankelijk van de hoeveelheid bloed er vanuit de holle aders de rechterboezem
instroomt
minutenvolume = hartslagfrequentie x slagformule
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anneverwindt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen