lOMoARcPSD|36623 82
Inhoud
1. De kleine Johannes, Frederik van Eeden (1885, niveau 4) ........................................................................... 3
2. Alles wat er was, Hanna Bervoets (2013, niveau 4) ...................................................................................... 5
3. Een schitterend gebrek, Arthur Japin ........................................................................................................... 8
4. Montyn (1982, niveau 3, BOEK NOG CHECKEN EN LEZEN!) ....................................................................... 11
5. Donderdagmiddag, halfvier (2002, niveau 3, I) .......................................................................................... 15
6. Dooi van Rascha Peper ............................................................................................................................... 17
7. Hersenschimmen, J. Bernlef ....................................................................................................................... 20
8. Het behouden huis, Willem Frederik Hermans .......................................................................................... 23
9. Homme‘s hoest, Willem Frederik Hermans (1980) .................................................................................... 26
10. Bint ............................................................................................................................................................. 28
Blokken ............................................................................................................................................................... 30
Knorrende Beesten............................................................................................................................................. 32
11. Kees de Jongen ........................................................................................................................................... 33
12. Turks fruit ................................................................................................................................................... 36
13. Majoor Frans .............................................................................................................................................. 39
14. Woutertje Pieterse, Multatuli..................................................................................................................... 41
15. Fabriekskinderen ........................................................................................................................................ 43
, lOMoARcPSD|36623 82
Auteur Titel Jaar 1e druk periode
1 Jacob Jan Cremer Fabriekskinderen (NV 3) 1863 Voor 1880
2 Multatuli Woutertje Pieterse (NV 4) 1862-1877 Voor 1880
3 Bosboom-Toussaint, A.L.G Majoor Frans (NV 4) 1874 Voor 1880
4 Frederik Willem van De Kleine Johannes (NV 4) 1885 1880-
Eeden 1900
5 Theo Thijssen Kees de jongen (NV 3) 1923 1900-
1940
6 J. Bernlef Hersenschimmen (NV 3) 1984 1945-
1990
7 Hanna Bervoets Alles wat er was (NV 4) 2013 Vrij
8 Willem Frederik Hermans Het behouden huis (NV 4) 1952 Vrij
9 Rascha Peper Dooi 1999 Vrij
10 Jan Wolkers Turks fruit (NV 3) 1969 Vrij
11 Willem Frederik Hermans Hommes Hoest 1980 Vrij
12 Kristien Hemmerechts Donderdagmiddag, halfvier (NV 3) 2002 Vrij
13 Arthur Japin Een schitterend gebrek (NV 4) 2003 Vrij*
14 Ferdinand Bordewijk Blokken, knorrende beesten, Bint 1931 Vrij*
(NV 5)
15 Dirk Ayelt Kooiman Montyn (NV 3) 1982 Vrij*
, lOMoARcPSD|36623 82
1. De kleine Johannes, Frederik van Eeden (1885, niveau 4)
Titelbeschrijving en titelverklaring
De kleine Johannes, omdat het gaat over zijn leven.
Frederik van Eden, De kleine Johannes. Abraxas. Amsterdam (1e druk, 2019, oorspronkelijk uitgegeven 1887)
De schrijver Frederik van Eden heeft ‘De kleine Johannes’ als titel voor dit boek gekozen, omdat het verhaal draait om
de hoofdpersoon Johannes. Ook kan de titel slaan op het Johannes evangelie, omdat de evangelie en de
hoofdpersoon hetzelfde doel hebben, namelijk een betere wereld proberen te zoeken
Samenvatting
Johannes wordt vrienden met Windekind (elfje). Windekind geeft Johannes een kus en Johannes wordt kleiner.
Johannes ontmoet Wistik en Wistik vertelt over een boek waar alles in staat. In de lente ontmoet hij Robinnetta en
Robinnetta’s vader zegt dat de Bijbel het boek is waar alles in staat. Maar Johannes zegt dat dat niet het boek is, want
anders zou er vrede zijn op aarde en dat is er niet. Johannes ontmoet Pluizer en die brengt hem naar Hein, Pluizer
toont Johannes de armoede en ellende van het mensenbestaan. Daarna gaan zij naar het kerkhof en als ze teruggaan,
ziet Johannes Hein naast zijn vader staan. Johannes wil met Hein mee, maar Hein weigert. Johannes maakt een keuze
tussen Windekind en de mensheid. En Johannes verlaat Windekind en gaat terug naar de mensheid.
Beknopte samenvatting
Johannes is een nieuwsgierige jongen. Op een dag drijft hij met zijn hond Presto op het water en ziet dat een
waterjuffer verandert in een elfje. Het elfje heet Windekind en wil vrienden worden met Johannes. Windekind geeft
Johannes een kus en Johannes wordt kleiner. Johannes ontmoet Wistik en Wistik verteld over een boek waar alles in
staat. In de lente ontmoet hij Robinetta met haar roodborstje. Robinetta zegt te weten waar het boekje is. Robinetta’s
vader laat Johannes de Bijbel zien. Echter zegt Johannes dat dat niet het ware boek is, anders zou er namelijk vrede
zijn, maar dat was er niet. Johannes vindt een mannetje Pluizer, die zegt dat hij een vriend van Wistik is. Johannes
ontmoet Pluizer’s vriend Hein. Pluizer toont Johannes de armoede en ellende van het mensenbestaan. De rondleiding
eindigt op het kerkhof. Ze bezoeken een paar graven en op het laatst het graf van Johannes. In het voorjaar verlangt
Johannes naar de duinen. Bij het sterfbed van zijn vader zit Hein. Johannes wil met Hein mee, maar Hein weigert.
Johannes maakt een keuze tussen Windekind en de mens. Uiteindelijk verlaat hij Windekind en gaat zijn keuze naar de
mensheid.
(opmerking docent: te beknopt)
Karakterontwikkeling van de hoofdpersoon/hoofdpersonages:
- Johannes: de hoofdpersoon van het verhaal. Hij heeft een grote fantasie en houdt van planten en dieren. In het
verhaal leest men hoe Johannes van een mens opgroeit tot een jongvolwassene.
- Windekind: een elf en de zoon van de zon. Hij leert Johannes alles van de natuur, leert hem de planten- en
dierentaal te verstaan, maar vervreemdt hem van de mensen. Windekind haat mensen. Hoewel Johannes een
mens is, laat Windekind hem toch alles zien, omdat hij zijn vriend is.
- Wistik: de meest wijze van de kabouters. Wistik spoort naar de waarheid zoekende Johannes aan om het ‘ware
boekje’ te zoeken. Windekind wil niet dat Johannes naar Wistik luistert, maar doet dit toch en Windekind verlaat
hem.
- Pluizer: symboliseert samen met zijn leerling dokter Cijfer het rationaal denken, want zij leren Johannes om te
leren en werken. Pluizer ontkent het bestaan van alles wat bovenmenselijk is en vindt het leven zinloos. Verder
vindt Pluizer het leven zinloos en hij probeert Johannes alles over het zinloze bestaan van de mens te leren.
Pluizer leert Johannes alles van de zin van het bestaan en de dood.
- Hein, de dood: Pluizer brengt Johannes met Hein in contact. Eerst is Johannes bang voor hem
Thema
Ontwikkelen van kind tot volwassen
Toen Johannes nog een kind was, vroeg hij zich af wat de zin van het leven was en hoe de wereld was ontstaan.
Naarmate Johannes ouder wordt, wil hij niet meer zoeken naar de zin van het leven en gaat lijden als een mens.
Motieven
- Liefde (historisch motief): Johannes wordt verliefd op Robinetta
, lOMoARcPSD|36623 82
- Sleutel (leidmotief): De sleutel die Johannes kreeg van de elfenkoning. Johannes dacht dat hij had gedroomd na
het feest bij Konijn thuis, maar toen hij de sleutel in zijn broekzak voelde, wist hij dat dit echt waar was. Verder
blijft Johannes zoeken naar de sleutel die hij had begraven met Windekind om de schat te vinden die volgens de
elfenkoning geopend kon worden met de sleutel
Het idee
De Kleine Johannes is een sprookjesachtige roman. Hierin wordt de ontwikkeling van kind tot volwassene uitgebeeld.
Dit is ook het thema van het boek. Verder geeft de schrijver in het boek weer hoe de fantasie van Johannes omgaat
met elementen uit het leven. Hierdoor kan je je eigen ontwikkeling in het verhaal herkennen.
Ruimte en tijd
Het is geschreven in het verleden en het heeft chronologische volgorden zonder flashbacks. Het fabel is
chronologisch, maar het sujet niet. De industrialisatie laat zien dat het verhaal afspeelt in de 19e eeuw
In het boek is er een duidelijke tegenstelling van ruimten: de natuur tegenover de stad. De tochten met Windekind
vinden plaats rond het huis van Johannes. In de grote stad voelt Johannes zich ongelukkig en ervaart het als een plaats
waar geen mens gelukkig kan worden.
Het verhaal is in de verleden tijd geschreven en chronologisch verteld. Er zijn geen flashbacks gebruikt. De fabel is in
de chronologische volgorde geschreven en de sujet is niet chronologisch. Soms zijn er flashbacks waarin Johannes
terugdenkt aan eerdere ervaringen. De vertelde tijd is twee jaar, met sprongen in de tijd en tijdsverdichting. De
verteller vertelt het verhaal achteraf. Het speelt af in de negentiende eeuw, omdat er over industrialisatie gesproken
wordt, maar nergens wordt er een duidelijke tijdsaanduiding gegeven.
Perspectief
Auctoriale verteller: hij weet meer dan Johannes en beschrijft de gevoelens van alle personages.
De schrijver gebruikt de situatie van de auctoriale verteller. Hij richt zich rechtstreeks tot de lezer en weet meer dan
Johannes. De verteller beschrijft nauwkeurig de gevoelens van de hoofdpersoon en beschrijft andere personen door
de ogen van Johannes.
Structuur
Het boek is ingedeeld in 14 hoofdstukken en ze zijn aangegeven met Romeinse cijfers. Het verhaal is chronologisch
verteld. Het verhaal begint met Johannes die een klein jongetje is en eindigt als Johannes volwassen wordt. Het boek
heeft een inleidende opening. Er wordt eerst verteld wie Johannes is, waar hij woont en wat hij leuk vindt. Het verhaal
heeft een gesloten einde, omdat Johannes op het einde ervoor heeft gekozen om bij de mensheid te horen en te
leven als mens.
