College aantekeningen
Hoorcolleges R&I
- Instelling
- Universiteit Utrecht (UU)
Dit is een volledige bundel van alle 7 hoorcolleges van dit blok.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
HC 1 Inleiding Regulatie en Integratie25-04-2022
Inleiding Homeostase
• Controle vitale parameters (ECV, glucosespiegel, temperatuur). Het aantal betrokken regelkringen is ± gelijk
aan het vitale belang van de parameter; hoe, belangrijker hoe meer regelkringen. Er is ook sprake van
hierarchie en competitie. In extreme omstandigheden maakt het lichaam keuzes over welke regelkring het
meest bepalend is, zodat de bedreiging van het interne milieu niet te groot wordt. Ook is adaptatie mogelijk na
verloop van tijd naar bv. een verhuizing tussen klimaten.
Uitbreiding en verdieping
• Afstemmen van functies van individuele organen op elkaar. Informatieoverdracht tussen organen vindt via
nerveuze (neuronen) of humorale (hormonen) signalen plaats.
Voorbeelden samenwerking AZS, somatisch ZS en hormonaal systeem
Acute stress AZS + bijnier
Thermoregulatie AZS + huid + circulatie
Voortplanting AZS + ovaria/testis + hormonen
Bloeddruk AZS + hart + nieren + hormonen
Inspanning spier(stofwisseling) + hart + longen + AZS + hormonen
Farmacokinetiek darm + lever + nier
Farmacodynamiek agonist + receptor + effect
Voorschrijven geneesmiddel
• Meest voorkomende medische handeling; 60% van de consulten eindigt met ≥ 1 recept. Per jaar schrijft een
arts gemiddeld 10.000 recepten; in totaal 125 miljoen en per ingeschreven patiënt 4-6 per jaar; > 70 jaar:
vrouwen 18 pp, mannen 15 pp. Per consult (8-10 min) is de voorschrijftijd 1 min.
Potentiële problemen bij voorschrijven
• Door vergrijzing en polyfarmacie wordt steeds meer medicatie voorgeschreven voor meerdere problemen wat
kan leiden tot ontregeling. Daarnaast schiet de opleiding in farmacologie/-therapie tekort, is er verschil in
communicatieniveau en is er sprake van medicatiefouten, bijwerkingen (door over-/onderdosering) die kunnen
leiden tot ziekenhuisopname of sterfte en personalized medicine.
Mogelijke (ernstige) bijwerkingen bij veelgebruikte medicatie
Bloedingen NSAID’s, aspirine
Trombocytenaggregatieremmers
Anticoagulantia
Electrolytstoornissen Thiazide- en lisdiuretica
RAAS-remmers
SSRI’s
Fracturen door vallen Benzodiazepinen, psychofarmaca
Diuretica (bloeddrukregulaite)
Ontregeling diabetes Corticosteroiden
Glibenclamide
Bradycardie Digoxine
Sotalol
Regelsystemen; open of gesloten
• Voor het bestuderen van de relatie in- (in-) en uitgang (output) zijn verschillende elementen nodig. Bij een
open regelsysteem is er geen koppeling van out- naar input, Y = AX, zoals bij bv. het hart; input = output dus
versterking (A) = 1. Ook bij de nier is geen koppeling tussen urineproductie en hvh bloedfiltering. Hierbij is 180
L/dag gefilterd en 1,5 L urine/dag: A = 1,5/180 = 1/120.
Hoe blijft het milieu interieur constant?
• Bij een open systeem is de input is niet constant, dus de output ook niet hoewel deze wel tussen bepaalde
grenzen moet zitten. Grote variaties worden voorkomen door terugkoppeling.
Meten, weten en regelen
• De sensor (S) meet de afwijkingsmate van de ingestelde waarde (Referentie) door vergelijking mbv een
Comparator, het uitgangssignaal is nml nooit gelijk aan de referentiewaarde. De Effector zorgt voor negatieve
(tegenkoppeling) of positieve terugkoppeling (meekoppeling).
Verstoring
• Een verstoring van buiten (Z) of een fout in de Effector heeft wel invloed, maar hoeft
, niet ernstig te zijn, omdat er vaak compensatie mogelijk is, evt. met medicatie. Een fout in
S of R is fataal, omdat er dan niet goed meer geregeld kan worden.
Voorbeeld bloeddrukregulatie
• Aanpassing vaattonus, hartactiviteit of nierfunctie; bij lage BD wordt RAAS ingezet.
Voorbeelden disregulatie
• Bij een cerebraal infarct is er ontkoppeling tussen de regulatie van het AZS en de BD via
baroreceptoren. Als de HF daalt, wordt een BD daling verwacht, maar deze gaat de an-
dere kant op (1e pijl). Daarnaast heeft de BD überhaupt geen effect op de hartslag (2e pijl).
• Een Cheyne-Stokes ademhaling komt vaak voor bij bijna overleiden. Hierbij is
er vertraging tussen de sensor en de effector waardoor een fase-verschuiving plaatsvindt.
De respiratie past pas aan als de pCO2 alweer is gedaald.
Informatiekanalen
• AZS dmv het PS, OS en Enterisch zenuwstelsel.
• Hormonaal systeem dmv endocriene organen zoals klieren en weefsels.
Verschillen
AZS Hormonaal systeem
Snel effect (korte halfwaardetijd) Trager effect na min-dagen
Relatief weinig verschillende transmitters Veel verschillende hormonen
Signaaltransport vooral “elektrisch” Signaaltransport via bloed
Weefselspecifiek Invloed op alle cellen met betreffende receptoren
(NB: bij stress een wijdverbreid effect)
Overeenkomsten
Werken met receptoren
Integreren cellen-weefsels-organen
Neuronen en endocriene cellen kunnen product afgeven aan bloed, zoals bv. de hypofyse
Neuronen en endocriene cellen genereren elektrische potentialen en kunnen worden gedepolariseerd (voor afgifte transmitter)
Peptiden die als hormoon bekend stonden, blijken ook neurotransmitter te zijn, zoals bv. NA en ADH
Autonoom Zenuwstelsel
• Het AZS beheerst de balans tussen anabole (PS) en katabole (OS) functies door
activatie en deactivatie.
• Het centrale AZS is verweven met het somatische ZS, uitval is dus te zien in AZS én OS.
Het perifere AZS heeft een efferent (visceromotorisch) en afferent (viscerosensibel) deel.
Anatomie AZS
OS PS
Primaire ganglia hypothalamus Primaire ganglia hypothalamus
Secundaire ganglia zijhoorn ruggenmerg Secundaire ganglia medulla oblongata, hersenstam, sacraal
ruggenmerg
Tertiaire (=perifeer) ganglia: para- of Tertiaire (=perifeer) ganglia: in of dichtbij doelorgaan
prevertebral. Bijniermerg telt mee!
Ruggenmergzenuwen, mn thoracal Hersenzenuwen (III, VII, IX en X) + sacraal ruggenmerg
Exciterend effect; katabolisme Inhiberend effect; anabolisme
Bijniermerg produceert adrenaline
• Productie/Secretie catecholamines; mn A.
• Receptoren in het AZS zijn vaak ionkanalen.
o Preganglionair: N2-receptor
o Postganglionair: G-eiwitgebonden
▪ OS = adrenerg a1, a2 en b1-b3
▪ PS = muscarinerg M1-M5
Receptoren en neurotransmitters
• PS preganglion komt uit
op chromaffiene cellen in
de bijnier zonder
overschakeling.
, Receptoren en 2nd messengers
Receptor Agonist Type 2nd messenger
Nicotinerg (overschakeling van preganglion) ACh Ligand-gated ionkanaal -
Muscarinerg (eindplaat) ACh G-eiwit IP3 en DAG
A1-adrenerg NA > A G-eiwit IP3 en DAG
A2-adrenerg NA > A G-eiwit cAMP ↓
B1-adrenerg A > NA G-eiwit cAMP ↑
B2-adrenerg A > NA G-eiwit cAMP ↑
B2-adrenerg A > NA G-eiwit cAMP ↑
• Het hart bevat vooral b- en het vaatbed vooral a-receptoren. Met weinig verschillende receptoren kunnen veel
specifieke en verschillende processen worden aangestuurd door verschillende signaaltransducties na
receptoractivatie afh van aanwezige intracellulaire eiwitten.
Verstoring werking AZS: Autonome dysreflexie
• Acuut syndroom bij dwarslaesie hoger dan Th 4-6 waardoor het contact met het
vasomotorisch centrum in de medulla is verbroken waardoor er geen controle en
modulatie mogelijk is. Deze patiënten kunnen last hebben van symptomen als snel
opkomende heftige hoofdpijn, dubbelzien, vlekken voor de ogen, rood hoofd, beklemd
gevoel op de borst en heftig transpireren. Onder de laesie hebben zij last van koude
extremiteiten, kippenvel en een bleke huid. De oorzaak hiervan is een intacte spinale reflex.
• “Pijn” prikkels uit blaas of darm leiden tot een sterke sympathicusrespons (reflexboog
vanuit ruggenmerg) in de vorm van vasoconstrictie in het gebied onder de laesie. De
bloeddruk schiet hierdoor omhoog. Om dit tegen te werken gaan de hartslag en hart-
contractie omlaag. Het rode gezicht is het gevolg van de vasodilatatie in de huid. Om dit
te voorkomen moet een patiënt bv. zelf naar het toilet gaan na een bepaalde hvh drinken.
• Afh. van de laesiehoogte kan dit leiden tot een snel oplopende BD met bijkomend risico op een CVA of MI.
Endocrinologie
• Stoffen afgegeven aan het bloed hebben invloed op cellen in doelwitorganen. De klassieke endocrinologie
gaat over endocriene klieren zoals bv. de schildklier, pancreas, etc. Maar er zijn ook weefselhormonen zoals
gastrine, cholecystokinine, renine, etc en neurohormonen die door de hypothalamuscellen en worden
afgegeven of gemaakt door de hypofyse. Dit is de koppeling tussen het AZS en het endocrien systeem.
Hormonen
• Er zijn 3 categorieën
o Amines met als bron tyrosine en tryptofaan zoals catecholamines (N)A en schildklierhormoon T3/T4
o Peptiden en eiwitten zoals bv. insuline, LH en FSH
o Steroïd hormonen met als bron cholesterol zoals bv. testosteron, oestrogenen en cortisol
• Transport in het bloed kan op verschillende manieren
o Vrij, ongebonden zoals (N)A en peptide hormonen. Alleen deze fractie is actief.
o Gebonden aan een binding protein zoals steroïden, IGF-I, T3 en T4. Dit helpt bij targetting en
voorkomt vervroegde afbraak.
Actie van hormonen
• Het effect en de grootte hiervan is afh van de specificiteit en affiniteitsmate hormoon aan receptor
• Membraanreceptor, bv. catecholaminen, peptidehormonen
o “Snel” effect
o Ligand-gated ionkanaal (K+, Na+, Ca2+, Cl-)
o Of G-eiwit gekoppeld (2nd messengers)
o Receptor met intrinsieke kinase activiteit (autofosforylering)
o Signaaltransductie garandeert specifiek effect
• Intracellulaire receptor
o Effect trager
o Invloed celstofwisseling (T3/T4)
o Interactie met DNA en gentranscriptie (steroïd hormonen)
Regulatie hormoonsecretie
Neuraal Adrenerg, cholinerg, dopaminerg, serotinerg
Chronotroop Pulsatiele afgifte
Oiv van dag/nacht ritme, seizoen, slapen/waken, etc.
Feedback loops Hormoon-hormoon
Substraat-hormoon
Mineraal-hormoon
, Belangrijke as: Hypothalamus-Hypofyse
Adenohypofyse
• De hypothalamus initieert een opdracht die via portale vaten naar de hypofyse
gaat voor hormoonproductie/-afgifte aan het bloed voor regulatie op orgaanniveau.
Hypothalamus-Hypofyse hormonen
Hypothalamus Hypofyse
Neurohypofyse door zenuwbanen afgegeven aan hypofyse
ADH ADH; Anti-Diuretisch Hormoon
OT OT; OxyTocine
Adenohypofyse door precursorhomonen vanuit hypothalamus
TRH TSH
CRH ACTH
LH-RH (GnRH) LH en FSH
GH-RH en GH-IH Groeihormoon
PRL-RH en PRL-IH Prolactine
Hypothalamus-hypofyse-bijnier as
• Oiv stress en lichamelijke overactiviteit gaat corticoreleasinghormoon uit
de hypothalamus via het portale vaatstelsel naar de adenohypofyse wat
leidt tot ACTH productie en secretie wat in de bijnier zorgt voor afgifte
van mn. cortisol maar afgifte androgenen en aldosteron beïnvloedt.
• Rode pijlen zijn feedbackloops; kort van bijnier naar adeno, lang naar hypothalamus.
Bijnierschors heeft 3 lagen
• Zona glomerulosa
• Zona fasciculata
• Zona reticularis
• Afh van de laag vindt productie van een ander homoon plaats. Locatie van bv. een
tumor bepaalt het beïnvloede hormoon en dus de, algemene of heel specifieke
dysfunctie.Hyperplasie kan leiden tot heel veel productie van een bepaald hormoon.
Cortisol
• Stofwisseling: glucosehomeostase, oa via
o Gluconeogenese uit aminozuren in lever
o Afbraak spiereiwitten wat aminozuren levert voor glucosevorming
o Remt aminozuuropname spieren, NIET in de lever; hier wordt het nml
omgezet in glucose
o (Rem glucoseopname weefsels)
o Lipolyse (=vetafbraak voor glucose aanmaak)
• En verder
o Rem ontstekingsreactie en vorming antilichamen
o Rem botvorming
Koppeling AZS en hormonen
• Endocrien systeem en AZS hebben specifieke kenmerken, maar kunnen zijn ook
aanvullend en modulerend op elkaar om verschillende processen te regelen voor
homeostase en op peil houden van de stofwisseling. Afferente info wordt
teruggevoerd naar centraal voor bijsturing hormoonproductie of direct via
neurale signalen van bepaalde orgaanfunctie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lindaheller. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75323 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen